Η «θεματικη εβδομαδα» στο Γυμνασιο

[Με αφορμή έναν στίχο της "Αντιγόνης"]

Τέλος Δεκεμβρίου, λίγο πριν το κλείσιμο των Σχολείων για τις διακοπές των Χριστουγέννων οι εκπαιδευτικοί ενημερώνονται ότι κατά το τρέχον σχολικό έτος θα υλοποιηθεί στο Γυμνάσιο η λεγόμενη «θεματική εβδομάδα». Τίτλος της: «Σώμα και Ταυτότητα». Στόχος η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μελών της σχολικής κοινότητας σε θέματα που αφορούν τη διατροφή, τον εθισμό – εξαρτήσεις, και τις έμφυλες ταυτότητες. Η εστίαση στα θέματα αυτά αποδίδεται στην κρισιμότητά τους για τη σωματική και ψυχική υγεία των μαθητών που διανύουν την περίοδο της εφηβείας, για τη διαμόρφωση της αυτοεικόνας και της αυτοεκτίμησής τους. Οι σχετικές δράσεις προβλέπεται να γίνουν στη διάρκεια του σχολικού προγράμματος, το οποίο μπορεί να προσαρμοστεί, περισσότερο ή λιγότερο, ενώ είναι δυνατή η εμπλοκή και άλλων φορέων της τοπικής κοινότητας, με σκοπό την ειδικότερη επιστημονική ενημέρωση. Τέλος, προτείνεται η οργάνωση απογευματινών εκδηλώσεων για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση γονέων και κηδεμόνων, με εθελοντική συμμετοχή των εκπαιδευτικών.

Ως επιμέρους θεματικές των παραπάνω τριών αξόνων αναφέρονται ενδεικτικά οι διατροφικές συνήθειες, ο καταναλωτισμός και η διαφήμιση, η σχέση της οικονομικής κρίσης με τη διατροφή, τα κοινωνικά πρότυπα και οι εξαρτήσεις, οι προστατευτικοί παράγοντες ενάντια στον εθισμό, οι σωματικές αλλαγές στην εφηβεία, το βιολογικό και το κοινωνικό φύλο, η αποδόμηση των έμφυλων στερεοτύπων, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των γυναικών, κ.λπ.
Όπως ήταν λίγο έως πολύ αναμενόμενο, σημειώθηκαν πολλές και ποικίλες αντιδράσεις ως προς την αναγκαιότητα της δράσης, τις επιμέρους δυσκολίες στην εφαρμογή της, το περιεχόμενο και τους ειδικότερους στόχους της. Ας αναφερθούν ενδεικτικά: Η απώλεια διδακτικών ωρών και η πίεση της διδακτέας ύλης (το κλείσιμο των Σχολείων λόγω του καιρού κατέστησε το επιχείρημα αυτό αρκετά πειστικό για πολλούς). Οι πρακτικές δυσκολίες στην αναμόρφωση του ωρολογίου προγράμματος, ειδικά σε σχολικές μονάδες με λυκειακές τάξεις ή συλλειτουργία Γυμνασίου – Λυκείου (όπως στα Μουσικά και Καλλιτεχνικά Σχολεία). Η μη παροχή οικονομικών ή άλλων πόρων για την υλοποίηση των δράσεων. Ο σύντομος χρόνος για την κατάθεση του σχετικού προγραμματισμού από τη Σχολική Μονάδα και ο σημαντικός επιπλέον φόρτος εργασίας για Σχολεία χωρίς γραμματειακή υποστήριξη, με εκπαιδευτικούς που συμπληρώνουν το ωράριο διδασκαλίας τους σε πολλές μονάδες και με σημαντικές ελλείψεις σε μέσα και υποδομές. Η έλλειψη, τέλος, επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, και μάλιστα για ζητήματα τόσο ευαίσθητα.
 
Σημαντικό μέρος των παραπάνω επιχειρημάτων είναι βάσιμο και δεν μπορεί να αποδοθεί στον φύσει ή θέσει «συντηρητισμό» των εκπαιδευτικών, όπως κατηγορήθηκαν, ή στην παροιμιώδη, όσο και στερεοτυπική, «δημοσιοϋπαλληλική οκνηρία». Μέχρι πότε, εν τέλει, ο δάσκαλος θα καλείται να απορροφά τους κραδασμούς κάθε μεταβολής στο σύστημα, κάθε ουσιαστικής ή κατ’ επίφασιν καινοτομίας, χωρίς να διαθέτει συχνά ούτε καν τα αναγκαία μέσα για το έργο του; Μέχρι πότε θα αυτοσχεδιάζει και θα δουλεύει εκ των ενόντων; Αντλώντας από τα δικά του μέσα, εξοπλισμό, βιβλιοθήκη, προσωπικό χρόνο και κυρίως ψυχικό σθένος, όταν έχει να αντιμετωπίσει το κριτικό βλέμμα και – είναι εμφανές – την κοινωνική απαξίωση; Διότι όταν σε κάθε ευκαιρία το «επάγγελμα» του εκπαιδευτικού γίνεται αφορμή για δημόσια αμφισβήτηση της ευσυνειδησίας και της φιλοπονίας του, πώς θα καλλιεργηθεί στους μαθητές ο σεβασμός στο έργο και στο πρόσωπό του – και στη δημόσια εκπαίδευση, ευρύτερα;
 
Δικαιολογημένες λοιπόν πολλές από τις ενστάσεις των εκπαιδευτικών για επιμέρους πλευρές της νέας εκπαιδευτικής δράσης. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να αμφισβητηθεί η αξία των θεμάτων που έρχονται να αναδειχθούν και να συζητηθούν στο πλαίσιο της εβδομάδας αυτής, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως επίσημη «θεσμική» αναγνώριση της σημασίας ζητημάτων που πολλοί εκπαιδευτικοί ήδη θίγουν, στο βαθμό που τους επιτρέπεται, στο ισχύον αναλυτικό πρόγραμμα (με τη μορφή λ.χ. προγραμμάτων αγωγής υγείας και πολιτισμού, ερευνητικών εργασιών ή και απλών αλλά ουσιαστικών συζητήσεων στην τάξη). Όποιος εργάζεται με, ή απλά συναναστρέφεται, εφήβους δεν μπορεί παρά να κατανοήσει την αγωνία τους για το σώμα, την εικόνα τους, και την αποδοχή τους γι’ αυτό που είναι ή γίνονται. Ο έφηβος επιδιώκει με τις επιλογές στο ντύσιμο, στις παρέες, στη συμπεριφορά κ.λπ. «κάπου ν’ ανήκει», κατά τον τίτλο ενός εξαιρετικού εφηβικού μυθιστορήματος του Φίλιππου Μανδηλαρά, που αντλεί από αυτήν την αγωνία. Διότι, για αγωνία πρόκειται. Καθημερινή και βαθιά, ατομική και παράλληλα κοινή, σύγχρονη όσο και διαχρονική. Η αγωνία διαμόρφωσης της ταυτότητας, του εαυτού και της ένταξής του στο κοινωνικό περιβάλλον.
 
Ας φανταστούμε, λοιπόν, πόσο λυτρωτικό μπορεί να είναι όταν οι έφηβοι μαθητές βλέπουν ότι οι εκπαιδευτικοί κι οι γονείς τους διερευνούν την αγωνία τους αυτή, θυμούνται τη δική τους, συζητούν, ενημερώνονται από ειδικούς, προβληματίζονται, συμμερίζονται την πίεση και το άγχος τους. Ξεφεύγουν λίγο από το άγχος της σχολικής επίδοσης, της ύλης, των βαθμών, και αντιμετωπίζουν τον έφηβο ολόπλευρα.  Όταν, πέρα από τη «συνολική εικόνα του γραπτού», οι καθηγητές τους νοιάζονται για τη «συνολική εικόνα» των ίδιων των μαθητών και προσπαθούν, όσο μπορούν, να στηρίξουν τη διαμόρφωσή της – ακόμη και μόνο με το ουσιαστικό και ειλικρινές ενδιαφέρον τους γι’ αυτούς.
 
Ας φανταστούμε επίσης πόσο τρομακτικό μπορεί να είναι όταν οι έφηβοι βλέπουν αντιδράσεις από εκπαιδευτικούς, από εκπροσώπους των γραμμάτων και των θεσμών να χλευάζουν και να καταδικάζουν τα θέματα αυτά, και ειδικά του τρίτου θεματικού άξονα: της έμφυλης ταυτότητας. Οι επιπλέον θεματικές, μάλιστα, που προτείνονται ενδεικτικά για εκπαιδευτικούς και γονείς (αυτή η «λεπτομέρεια» αποσιωπήθηκε, πιθανόν σε μια προσπάθεια εύκολου εντυπωσιασμού) έδωσε αφορμή για δημόσιες αντιδράσεις που εκτείνονταν από ένθερμη ιερή «αγανάκτηση» μέχρι ειρωνική αποστασιοποίηση: σεξουαλικός προσανατολισμός και ανθρώπινα δικαιώματα, έμφυλα στερεότυπα και έμφυλη βία, ομοφοβία και τρανσφοβία στην κοινωνία και στο σχολείο. Θέματα εμφανώς απροσδιόνυσα! Που εισάγουν επικίνδυνα καινά δαιμόνια στην κοινωνία και δη στο σχολείο, ενώ ευτελίζουν την αξιοπρέπεια και ανατρέπουν την ανθρώπινη φυσιολογία. Καταγέλαστα ζητήματα, που προκαλούν αστεία και υπονοούμενα μεταξύ ημών των σοβαρ(οφαν)ών, ενώ η γενική θυμηδία με την οποία αντιμετωπίζονται είναι ικανή να τα εξορκίσει. Η βολική παραδοσιακή στάση: όταν ειρωνεύεσαι κάτι, χάνει τη σοβαρότητά του. Ακόμη καλύτερα: όταν δεν μιλάς για κάτι, αυτό απλά δεν υπάρχει. Το εξορίζεις από την κοινωνία και τη ζωή σου. Τη δική σου, των παιδιών σου και των μαθητών σου.
 
Ίσως για την υλοποίηση πολλών πλευρών της θεματικής εβδομάδας χρειάζεται μεγαλύτερη προετοιμασία, στήριξη, πόροι, σχεδιασμός, επιμόρφωση. Οι περισσότεροι όμως εκπαιδευτικοί θεωρώ πως νιώθουν έτοιμοι να διδάξουν και να δείξουν έμπρακτα αυτό: το «συμφιλείν», ως τρόπο ζωής, αντί του «συνέχθειν». Τον σεβασμό στο διαφορετικό. Τον σεβασμό στο πρόσωπο και στην υπό διαμόρφωση προσωπικότητα του μαθητή. Κι αυτό, σε κάθε εβδομάδα του σχολικού έτους, θεματική ή μη.

Περισσότερες ανα-γνώσεις από τον Σπύρο Κιοσσέ εδώ

*Ο Σπύρος Κιοσσές είναι φιλόλογος

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.