Για την ενταξιακη πορεια της Βορειας Μακεδονιας

Του Σίμου Ανδρονίδη*

Ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας, Ζόραν Ζάεφ, σε πρόσφατες δηλώσεις του σχετικά με την ενδεχόμενη έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων της χώρας του με την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε), με μείζον διακύβευμα την εισδοχή της στην Ένωση, κατέθεσε την αίσθηση του περί επικείμενης άσκησης βέτο από την γειτονική Βουλγαρία, σχετικά με την έναρξη της ενταξιακής διαδικασίας.

Η Βουλγαρία κραδαίνει την απειλή της χρήσης βέτο, σε περίπτωση που δεν προχωρήσει η επίλυση των διαφόρων και δη των γλωσσικών διαφορώνμεταξύ των δύο χωρών, θέτοντας στο επίκεντρο ενστάσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο έχει λάβει χώρα ιστορικά η συγκρότηση της έννοιας της εθνικής ταυτότητας από την Βόρεια Μακεδονία. Σε αυτό το πλαίσιο, αυτού του τύπου η αντιπαράθεση, μας δίδει το έναυσμα ώστε να επιχειρήσουμε μία σύντομη ανάλυση της επιδιωκόμενης στρατηγικής ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας (πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας) στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ως προς αυτό, σε ένα αρχικό στάδιο, θα παρατηρήσουμε πως η υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών από την τότε ελληνική κυβέρνηση και την κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας, που εν προκειμένω, προέβλεπε την επίλυση της χρονίζουσας και ιστορικής-πολιτικής διαφοράς μεταξύ των δύο χωρών σχετικά με την επωνυμία της Βόρειας Μακεδονίας,2 (τότε ΠΓΔΜ), δεν προσέδωσε δυναμική προώθησης στο στόχο ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά το ότι η επίλυση της διμερούς διαφοράς με την Ελλάδα υπήρξε μία από τις προϋποθέσεις που άτυπα και μη ετέθησαν για την ένταξη της χώρας στην Ένωση. Σε αυτό το σημείο, θα καταστούμε πιο συγκεκριμένοι ως προς το περιεχόμενο της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Έτσι, θα σημειώσουμε πως εάν ένας εκ των αξόνων και των διακυβευμάτων της επίλυσης, υπήρξε η δυνατότητα προώθηση του εν ευρεία εννοία ‘εξευρωπαϊσμού’ της Βόρειας Μακεδονίας, ένας δεύτερος άξονας συνδέθηκε με την δυνατότητα ένταξης της στην πολιτικο-στρατιωτική συμμαχία του ΝΑΤΟ, κάτι που επιτεύχθηκε, συνεπεία και των γεω-πολιτικών συνθηκών που επικρατούν στην ευρύτερη περιοχή. Η προοπτική ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ που επίσης κατέστη σημαίνουσα επιλογή της κοινωνικής- πολιτικής ελίτ της χώρας είχε ζυμωθεί τα προηγούμενα χρόνια, με την υπογραφή της συμφωνίας να αίρει και το τελευταίο εμπόδιο, λειτουργώντας όχι ως επιβεβαίωση του ανοίγματος της θύρας στη Βόρεια Μακεδονία από το ΝΑΤΟ,  αλλά ως εναρμόνιση των εθνικών συμφερόντων της χώρας με την στρατηγική ανοιγμάτων και διεύρυνσης που ακολούθησε η συμμαχία. Ως προς την δυνατότητα ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας σε υπερ-εθνικούς οργανισμούς, ανακύπτει ήδη μία κατάσταση σχετικής ανισορροπίας, με την ένταξη στο ΝΑΤΟ που έχει επικυρωθεί να μην συμβαδίζει και σε ένα δεύτερο επίπεδο, να μην λειτουργεί ως ρυμουλκό που δύναται να συμβάλει στην επιτάχυνση της διαδικασίας ενσωμάτωσης της χώρας των Βαλκανίων στις δομές της Ευρωπαϊκής Ένωση.

Και ως προς αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι πριν ακόμη από τις αιτιάσεις που προβάλλει η Βουλγαρία, είχε αντιδράσει στο ενδεχόμενο άμεσης εκκίνησης της ενταξιακής διαδικασίας η Γαλλία, λίγο μετά μάλιστα από την εφαρμογή εν τοις πράγμασι της Συμφωνίας των Πρεσπών. Η στάση της Γαλλίας δεν προέκυψε ως απόρροια εκκρεμών διμερών ζητημάτων και διαφορών με την Βόρεια Μακεδονία (βλέπε Βουλγαρία), αλλά, αντιθέτως, κατέστη αποτέλεσμα της Γαλλικής στρατηγικής που αποδίδει έμφαση περισσότερο στο πώς θα προχωρήσει και θα εξελιχθεί η περαιτέρω ενοποίηση και εμβάθυνση σε κρίσιμους τομείς που άπτονται της λειτουργίας, της εικόνας και του λόγου που εκπέμπει η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα θεσμικά της όργανα.

Η πρόθεση της Βόρειας Μακεδονίας να εκκινήσει κάτι ‘ζωτικό’ για την ίδια, αποτέλεσε την αφορμή ώστε να αναδυθεί στην επιφάνεια μία οιονεί Γαλλική δυσπιστία για τα χαρακτηριστικά της πολιτικής της διεύρυνσης που αυτή την φορά, μετά τα ‘κύματα’ διεύρυνσης κύρια  προς τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, μετατοπίζεται προς τα Βαλκάνια, μέσω της ύπαρξης της ατζέντας των Δυτικών Βαλκανίων που εγγίζει και καταστατικά ζητήματα ένταξης.

Στη σημερινή συγκυρία, για την Γαλλία η οποία προσιδιάζει προς το πεδίο άσκησης μίας παρεμβατικής εξωτερικής πολιτικής που εγγράφει ευρω-μεσογειακά χαρακτηριστικά (Γαλλική γεω-πολιτική), κρίσιμο ζητούμενο συνιστά η προώθηση της ενοποίησης-εμβάθυνσης σε τομείς όπως η κοινή εξωτερική πολιτική (με θέα τους γεω-πολιτικούς και γεω-στρατηγικούς ανταγωνισμούς έτσι όπως αρθρώνονται), ακόμη και εάν για αυτό το τίμημα είναι η ανα-κατεύθυνση και η λειτουργία της Ένωσης ως μία Ένωση ‘πολλών ταχυτήτων.’

Η Συμφωνία των Πρεσπών ως θεμελιωτής της δυνατότητας πρόσδεσης της Βόρειας Μακεδονίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει προσδώσει, προς ώρας, ώθηση και δυναμική, στο σημείο όπου η επιδίωξη της Βόρειας Μακεδονίας, επιδίωξη ένταξης-ενσωμάτωσης για την οποία ενίοτε ‘φωνασκεί,’  σχετίζεται και με μία σειρά από εσωτερικούς και διεθνείς παράγοντες.

Η εν γένει ενταξιακή διαδικασία δεν λειτουργεί γραμμικά, όντας σύνθετη και αρκετές φορές πολύχρονη, έως την στιγμή όπου η υποψήφια προς ένταξη χώρα θεωρηθεί ότι πληροί τα κριτήρια ένταξης, υπενθυμίζοντας την ανάλυση του Neil Nugent, ο οποίος και υπογραμμίζει εμφατικά, πως η ΕΕ «είναι ένα εξαιρετικά πολύπλοκο και πολύπλευρο σύστημα».3

Η Γαλλία, ενώ σταδιακά ήρε τις ενστάσεις της όσον αφορά την ακόμη και σκοπιμότητα ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν έπαυσε να αναδεικνύει θέματα εμβάθυνσης και αυτο-τοποθέτησης της Ένωσης στο διεθνές γίγνεσθαι, προτάσσοντας την πολιτική των γρήγορων βημάτων.

Τα δύο μέρη που συνομολόγησαν την Συμφωνία των Πρεσπών, παρέβλεψαν να εστιάσουν στο όλο πολιτικό περιβάλλον  και στους  όρους λειτουργίας του θεσμού και ειδικότερα, στο πώς εξελίσσεται η ενταξιακή πορεία, που άλλοτε επιχειρεί άλματα και άλλοτε ακολουθεί ρυθμούς χελώνας, δεικνύοντας το πρόσημο της ‘ιστορικότητας’ (η ‘ιστορική συμφωνία’) που θα διαμόρφωνε σχεδόν αυτοματοποιημένα, τις απαραίτητες προϋποθέσεις ένταξης. Και αν κάποιος προσγειώνεται απότομα στον ρεαλισμό, κύρια αυτός είναι η κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας.

*Ο Σίμος Ανδρονίδης είναι υποψήφιος διδάκτωρ στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ

  1. «Όπως μεταδίδει ο ανταποκριτής του ΑΠΕ – ΜΠΕ, η Βουλγαρία έχει απειλήσει ότι σε περίπτωση που δεν βρεθεί άμεσα λύση με τη Βόρεια Μακεδονία στις γλωσσικές και ιστορικές διαφορές μεταξύ των δύο χωρών, θα θέσει βέτο στο ενδεχόμενο έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΕΕ με τη Βόρεια Μακεδονία». Βλέπε σχετικά, ‘Ζάεφ: Η Βουλγαρία θα θέσει βέτο για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων,’ Διαδικτυακή έκδοση της εφημερίδας ‘Η Καθημερινή,’ 15/11/2020, https://www.kathimerini.gr/world/561159172/zaef-i-voylgaria-tha-thesei-veto-gia-tin-enarxi-entaxiakon-diapragmateyseon/
  2. Για την ακρίβεια, δύναται να αναφέρουμε πως η ονομασία της γειτονικής χώρας, υιοθέτησε μοτίβα γεωγραφικού προσδιορισμού, καθιστώντας το ‘Βόρεια Μακεδονία’ την επίσημη ονομασία, η οποία και συν-διαλέγεται με το ζήτημα του αυτο-προσδιορισμού και αυτο-καθορισμού.
  3. Η επιστημονική μονογραφία του Neil Nugent που φέρει τον τίτλο ‘Πολιτική και διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση,’ αποτελεί μία από τις πλέον κατατοπιστικές εργασίες που υπάρχουν στην σχετική, με την Ένωση βιβλιογραφία,  με την ίδια να μελετά διεξοδικά   τα επιμέρους χαρακτηριστικά, την λειτουργία και την ιστορική εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βλέπε σχετικά, Nugent Neil, ‘Πολιτική και διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση,’ Πρόλογος-Επιμέλεια: Μενδρινού Μαρία, Μετάφραση: Τσολακίδου Ιουλία, Τριανταφύλλου Αλεξάνδρα, Εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα, 2003, σελ. 615.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.