4ο Συνεδριο των Νεοελληνιστων Βαλκανικων Χωρων: Ενα συνεδριο που πετυχε τον στοχο του

Δεν επικεντρώθηκε στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα Βαλκάνια, αλλά συμβάδισε με το περιεχόμενο των Νεοελληνικών Σπουδών σε ευρωπαϊκό επίπεδο

Εξαιρετικά σημαντική ήταν η τελευταία ημέρα του 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών Βαλκανικών Χωρών που διοργανώθηκε στην Κομοτηνή από το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ. Όχι μόνο για τις εξαιρετικά σημαντικές  πρωινές συνεδρίες, στις οποίες πρωταγωνίστησαν λογοτεχνικά ζητήματα σχετικά με τη λογοτεχνία των Βαλκανίων και τις μεταφράσεις της ελληνικής λογοτεχνίας στα Βαλκάνια, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις στη λογοτεχνία, τις πολιτιστικές σχέσεις Ελλάδας-Σερβίας, την παιδεία στον νομό Αργυροκάστρου κ.ά., αλλά και για τις καταληκτικές εργασίες του Συνεδρίου στις οποίες κορυφαία ήταν η στρογγυλή τράπεζα που διεξήχθη τις μεσημεριανές ώρες υπό τον συντονισμό του Βασίλη Σαμπατακάκη που διδάσκει Νέα Ελληνικά στο Πανεπιστήμιο της Λουντ στη Σουηδία και είναι Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, μιας Εταιρείας στην οποία μέλη της είναι όλες οι Εθνικές Εταιρείες Νεοελληνικών Σπουδών που υπάρχουν στην Ευρώπη.
 
Ένα στρογγυλό τραπέζι στο οποίο οι παρευρισκόμενοι έμαθαν για την τύχη των Νεοελληνικών Σπουδών στη Ρουμανία από τον κ. Tudor Dinu, στην Τουρκία από την κ. Damla Demirozu, στη Σερβία από τον κ. Pedrag Mutavdzic, στη Βουλγαρία από την κ. Velichka Simonova-Grozdeva και στην Αλβανία από τον κ. Παναγιώτη Μπάρκα. Η παρουσία του τελευταίου ήταν εξαιρετικά διαφωτιστική για την κυριαρχία της ελληνικής γλώσσας στην Αλβανία, η οποία σήμερα ομιλείται από 200.000 Αλβανούς που επέστρεψαν στον τόπο τους λόγω της ελληνικής κρίσης, ενώ εξακολουθεί η κραταιά παράδοση της ελληνικής από τους Έλληνες ομογενείς της Αλβανίας.
 
Ακολούθησαν οι καταληκτήριες ομιλίες του Προέδρου του Συνεδρίου και του ΤΙΕ κ. Μανόλη Βαρβούνη και του Γραμματέα της Επιστημονικής και Οργανωτικής του Επιτροπής κ. Θανάση Κούγκουλου.
 
 

Μανόλης Βαρβούνης, «Στο Συνέδριό μας έγινε κατανοητό ότι οι νεοελληνικές σπουδές δεν ταυτίζονται με τη νεοελληνική φιλολογία, όπως κάποτε οι μη ειδικοί πιστεύουν στην Ελλάδα»*

 
[…] Στο Συνέδριό μας έγιναν πολλές ανακοινώσεις από επιστήμονες και ερευνητές που προέρχονται από 18 χώρες, γεγονός που καταδεικνύει το εύρος και την εξάπλωση των νεοελληνικών σπουδών. Ενός κλάδου ο οποίος περιλαμβάνει γλωσσικές, ιστορικές, λογοτεχνικές, πολιτισμικές εν γένει, λαογραφικές και θεολογικές ακόμη προσεγγίσεις και οποίος καλλιεργείται σε διεθνές πλέον επίπεδο. Ενός κλάδου που έχει ξεφύγει από τον επαρχιωτικό εθνοκεντρισμό, όπως πολύ ωραία τον ανέλυσε ο καθηγητής Πασχάλης Κιτρομηλίδης στην ομιλία του κατά την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ, και διαθέτει έργα υποδομής και αναφοράς, αλλά και δυναμισμό ιδιαίτερο και τάσεις περαιτέρω εξάπλωσης. Κι αυτό, παρά τις δυσμενείς οικονομικές συνθήκες, τόσο στην  Ελλάδα όσο και διεθνώς, που συχνά οδηγούν σε έλλειψη πόρων και σε περιορισμό τόσο των εδρών όσο και του ανθρωπίνου δυναμικού τους, σε όλο τον κόσμο. Άλλωστε, με το θέμα αυτό είχε ασχοληθεί το συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη Σχολή μας πριν ένα περίπου χρόνο, το σχετικό με τις έδρες νεοελληνικών σπουδών, με την ευκαιρία της αναγόρευσης του καθηγητή Μόσχου Μορφακίδη σε επίτιμο διδάκτορά της. […]
 
Για τους φιλίστορες που παρακολούθησαν τις εργασίες του Συνεδρίου, κατέστη σαφές αυτό που όλοι εμείς γνωρίζουμε, ότι οι νεοελληνικές σπουδές δεν ταυτίζονται με τη νεοελληνική φιλολογία, όπως κάποτε οι μη ειδικοί πιστεύουν στην Ελλάδα. Για τους συνέδρους το Συνέδριο υπήρξε, πιστεύω, βήμα παρουσίασης των ερευνητικών δραστηριοτήτων και του έργου ενός εκάστου, ευκαιρία ανακοίνωσης ευρημάτων και πορισμάτων, συγκυρία αγαθή, γόνιμη, παραγωγική και ωφέλιμη για την ανταλλαγή απόψεων, την κριτική πρόσληψη των επιμέρους προσπαθειών, την ανάλυση και τελικά τη σύνθεση, όπως σε ορισμένες ανακοινώσεις ήταν ολοφάνερο.
 
Οι στόχοι μας, πέρα από την αυτονόητη πρόοδο της επιστήμης και την επαφή των αυτουργών και πρωταγωνιστών της σχετικής έρευνας, ήταν πρωταρχικά δύο: αφενός μεν η ανάδειξη της πολυθεματικότητας και της διεπιστημονικότητας των νεοελληνικών σπουδών, σε συνδυασμό με την ενίσχυση και κατάδειξη της διεθνούς τους διάστασης, και αφετέρου η προβολή της αυτονόητης για μας αλήθειας ότι στις νεοελληνικές σπουδές πρέπει να υπάρχει στενή σχέση και ανατροφοδότηση μεταξύ έρευνας και διδασκαλίας: Ούτε η πρώτη καταξιώνεται χωρίς τη δεύτερη ούτε και η δεύτερη αποτελεί αυτοσκοπό, και έχει νόημα χωρίς την πρώτη. Γι’ αυτό άλλωστε και στα σχετικά με τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν μονοπώλησαν τις ανακοινώσεις, χωρίς βέβαια και να απουσιάζουν, δεδομένου ότι οι νεοελληνικές σπουδές μπορεί να στηρίζονται στη διδασκαλία αυτή, έχουν όμως πολύ ευρύτερη προοπτική και δυναμική […].
 
Σε λίγη ώρα το συνέδριό μας θα τελειώσει και όλοι θα πάρετε το δρόμο επιστροφής στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα όπου εργάζεστε. Παρά την απουσία όμως φυσικής εγγύτητας πιστεύουμε ότι η σφυρηλατημένη εδώ και αλλού πνευματική και επιστημονική επαφή μας θα συνεχιστεί. Εργαζόμαστε όλοι για τον ίδιο σκοπό και παρά τις όποιες διχογνωμίες μας, είμαστε στρατευμένοι στον ίδιο αγώνα, κι αυτό συνιστά δεσμό ακατάλυτο.
 
Καλό ταξίδι λοιπόν, και με το καλό να βρεθούμε και πάλι σε ανάλογες διοργανώσεις, με οιωνούς αίσιους και αισθήματα και πρακτικές παραγωγικής συνεργασίας. Σας ευχαριστώ και πάλι για την παρουσία σας στην Κομοτηνή και στο Πανεπιστήμιό μας.
 
  

Θανάσης Κούγκουλος*, «Το Συνέδριο των Βαλκανικών Χωρών συμβαδίζει πλέον με τη φιλοσοφία του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών»

 
[…] Το 4ο Συνέδριο της Κομοτηνής ακολούθησε και διεύρυνε τις αρχές που καθόρισε το 3ο Συνέδριο των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών, το οποίο οργανώθηκε το 2015 στη Ρουμανία με πρωτοβουλία του Καθηγητή του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου κ. Tudor Dinu. Δηλαδή δεν επικεντρώθηκε αποκλειστικά στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα Τμήματα Νεοελληνικών Σπουδών στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη, αλλά επεκτάθηκε και σ' όλους τους άλλους επιστημονικούς τομείς των Νεοελληνικών Σπουδών, που θεραπεύονται τόσο στο εξωτερικό όσο βέβαια και στην Ελλάδα. Με αυτόν τον τρόπο το Συνέδριο των Βαλκανικών Χωρών συμβαδίζει πλέον με τη φιλοσοφία του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, η καταλυτική παρουσία της οποίας ήταν εμφανής εδώ στην Κομοτηνή. Υπενθυμίζουμε ακόμη ότι αμέσως μετά το κλείσιμο των εργασιών του Συνεδρίου, έπεται η στρογγυλή τράπεζα της Εταιρείας για τις Προοπτικές των Νεοελληνικών Σπουδών στα Βαλκάνια.
 
Ελπίζαμε πως το θέμα του 4ου Συνεδρίου («Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019)») θα προωθούσε, παράλληλα με τις Νεοελληνικές Σπουδές στα Βαλκάνια, την έναρξη ενός γόνιμου επιστημονικού διαλόγου ανάμεσα στους Νεοελληνιστές και σε άλλες ειδικότητες επιστημόνων που χρησιμοποιούν στην έρευνά τους νεοελληνικά κείμενα και πηγές. Πιστεύουμε ότι οι ελπίδες μας ευοδώθηκαν, καθώς δεκατέσσερις (14) από τους διακόσιους δύο (202) συνέδρους ανήκαν σ' αυτήν την κατηγορία ερευνητών.
 
Προφανώς, είναι πρακτικά αδύνατο να συνοψίζουμε τα συμπεράσματα των εννέα (9) παράλληλων συνεδρίων, των σαράντα τριών (43) συνεδρίων που διεξήχθησαν σε πέντε αίθουσες του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, των πολυποίκιλων εκατόν εβδομήντα δύο (172) ανακοινώσεων που εμπίπτουν σε διάφορα επιστημονικά αντικείμενα, της παράλληλης διάλεξης και των δύο κεντρικών ομιλιών στην έναρξη και στη λήξη του Συνεδρίου. […]
 
 Όπως ήταν αναμενόμενο, το πεδίο των Λογοτεχνικών Σπουδών συγκέντρωσε τον μεγαλύτερο αριθμό ανακοινώσεων oγδόντα επτά (87) ανακοινώσεις κάλυψαν ευρύτατο φάσμα της σχέσης της ελληνικής λογοτεχνίας με τα βαλκανικά συμφραζόμενά της. Είκοσι δύο (22) συνεδρίες ασχολήθηκαν συστηματικά με τις βαλκανικές διαστάσεις της Νεοελληνικής Γραμματείας από τα υστεροβυζαντινά χρόνια έως τον 19ο αιώνα, τη βαλκανική θεματολογία των ελληνικών εφημερίδων από τον 19ο αιώνα έως τον Μεσοπόλεμο, την παρουσίαση της βαλκανικής λογοτεχνίας στα ελληνικά περιοδικά λόγου και τέχνης του 20ού αιώνα, τη λογοτεχνική πρόσληψη των Βαλκανίων και την κυπριακή εκδοχή αυτής της πρόσληψης, την αναπαράσταση της βαλκανικής ιστορίας και ειδικότερα των ελληνοτουρκικών σχέσεων στη λογοτεχνία, τη δράση των Ελλήνων λογίων στα Βαλκάνια από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα, τις βαλκανικές διαδρομές των Ελλήνων λογοτεχνών, τη λογοτεχνική απεικόνιση των ελληνικών κοινοτήτων των Βαλκανίων, τις βαλκανικές ταυτότητες στη μεταπολεμική και στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, την ανθολόγηση και την πρόσληψη της βαλκανικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα, το έργο Ελλήνων λογοτεχνών που γεννήθηκαν σε βαλκανικές χώρες, τη μετάφραση της ελληνικής λογοτεχνίας στα Βαλκάνια.
 
Αξίζει να μνημονευτεί ότι τέσσερις (4) χωριστές συνεδρίες αφιερώθηκαν στη συγκριτική προσέγγιση της ελληνικής με τις βαλκανικές λογοτεχνίες, γεγονός που τεκμηριώνει ότι το συγκεκριμένο Συνέδριο αποτελεί βήμα ανάπτυξης των συγκριτολογικών σπουδών της ελληνικής λογοτεχνίας με τη λιγότερο ερευνημένη πτυχή τους, δηλαδή τη συνεξέταση ελληνικών και βαλκανικών κειμένων.
 
Όπως επίσης μπορούσε κανείς να υποθέσει, το δεύτερο σε δυναμική επιστημονικό πεδίο ήταν αυτό της Ιστορίας και της Ιστοριογραφίας με σαράντα δύο (42) ανακοινώσεις σε δέκα (10) συνεδρίες. Και εδώ καταγράφηκε αξιοσημείωτος πλούτος στη θεματική, στην οπτική γωνία των θεωρήσεων και στα μεθοδολογικά εργαλεία. Αναλύθηκαν μέσα από διαφορετικού είδους περιπτώσεις ατόμων, θεσμών, συμβάντων, πρακτικών και ιδεολογιών, οι επαφές του ελληνισμού, των Βαλκανίων και της Δύσης από το 1453 έως τον 21ο αιώνα, τα προσφυγικά ζητήματα και η κινητικότητα στα Βαλκάνια λόγω της Μικρασιατικής Καταστροφής και του ελληνικού Εμφυλίου, οι ελληνικές κοινότητες και οι εθνικές ταυτότητες στα Βαλκάνια του 19ου και του 20ού αιώνα, ιστορικά πρόσωπα με μεταιχμιακή εθνική συνείδηση, ο βαλκανικός αστικός πολιτισμός, η κοινωνική ζωή και οι τύχες του Ελλήνων στην οθωμανική αυτοκρατορία και στη σύγχρονη Τουρκία και ο ελληνισμός της Θράκης κατά την ύστερη οθωμανική περίοδο.
 
Το πεδίο, που ξεπέρασε τις προβλέψεις μας, ήταν η Λαογραφία και η Κοινωνική Ανθρωπολογία. Μάλλον για πρώτη φορά σε συνέδριο Νεοελληνιστών οι εν λόγω επιστήμες αντιπροσωπεύτηκαν από τον υψηλό αριθμό των δεκαεπτά (17) ανακοινώσεων σε τέσσερις (4) συνεδρίες. Μελετήθηκαν στο πλαίσιο της επικοινωνίας των βαλκανικών λαών, όψεις των πολιτισμικών ταυτοτήτων, του έντεχνου λαϊκού λόγου, των ηθών και των εθίμων και του λαϊκού πολιτισμού ανάμεσα στην παράδοση και στη νεωτερικότητα. Εύλογα μπορεί να ισχυριστεί κανείς πρώτον ότι το παρατηρούμενο αυξημένο ενδιαφέρον για τους κλάδους της Λαογραφίας και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας ευνοήθηκε από την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του διοργανωτή, του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης όπου αυτές οι δύο επιστημονικές περιοχές συνυπάρχουν αγαστά και δεύτερον ότι τα αντικείμενα που υπηρετεί η Λαογραφία και η Κοινωνική Ανθρωπολογία συνιστούν αδιαμφισβήτητο τμήμα των Νεοελληνικών Σπουδών
 
Υψηλό ποσοστό ανακοινώσεων ανέδειξε και το πεδίο της Γλωσσολογίας, το οποίο σταθερά ελκύει την προσοχή στα συνέδρια των Νεοελληνιστών. Εκφωνήθηκαν δεκαέξι (16) ανακοινώσεις σε τέσσερις (4) συνεδρίες, που πραγματεύτηκαν πτυχές της πολιτισμικής αξίας και της διάδοσης της ελληνικής γλώσσας στα Βαλκάνια, της συγκριτικής και ιστορικής γλωσσολογίας των Βαλκανίων και του ζητήματος των γλωσσικών δανείων. Επίσης, μία συνεδρία με πέντε (5) ανακοινώσεις εστίασε στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού στα Βαλκάνια, έξι (6) ανακοινώσεις στην ιστορία, στην πρόσληψη και στη διακειμενικότητα του ελληνικού και του βαλκανικού θεάτρου και δύο (2) ανακοινώσεις στις κινηματογραφικές συμπαραγωγές με τα Βαλκάνια και στην κινηματογραφική εικόνα του Βαλκάνιου Άλλου. Σαφώς, η ενσωμάτωση της θεατρολογίας και των προσεγγίσεων του κινηματογράφου στις Νεοελληνικές Σπουδές είναι άλλη μία θετική εξέλιξη. […]
 
 
*Ολόκληρες οι καταληκτήριες ομιλίες των κ.κ.  Μανόλη Βαρβούνη και Θανάση Κούγκουλου.

Στιγμιότυπα από το Συνέδριο

 
Ι. To Bουκουρέστι των Φαναριωτών | Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2019

1. Το Βουκουρέστι των Φαναριωτών, ένα σχέδιο μελέτης του βαλκανικού αστικού πολιτισμού κατά την εποχή του Διαφωτισμού, από τον Επίτιμο Διδάκτορα κ. Tudor Dinu, στον οποίο έδωσε τον λόγο ο Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής κ. Μανόλης Βαρβούνης, ήταν  βασικό θέμα των συνεδριών της Κυριακής

2.  2654 Παρακολουθώντας τον κ.  Dinu και ακούγοντας για το Βουκουρέστι των Ελλήνων Φαναριωτών από αριστερά, κ.κ. Θωμάς Βουγιουκλής, Μαρία Τζιάτζη, Μηνάς Αλεξιάδης, Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή, Predrag Mutavdzic

ΙΙ. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η κοινωνική ανάπτυξη των Βαλκανίων | Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2019

1.  Ο Αρχιμανδρίτης κ. Ευάγγελος Υφαντίδης στην αναλυτική παρουσίαση της συμβολής του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην κοινωνική ανάπτυξη των Βαλκανίων μετά την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Κρήτης…

2.  … εισήγηση που συγκέντρωσε το ενδιαφέρον των φοιτητών και την οποία παρακολούθησαν οι κ.κ. Μανόλης Βαρβούνης, Γιώργος Τσιγάρας, Μηνάς Αλεξιάδης κ.ά.
 
ΙΙΙ. Σύγχρονη βαλκανική λογοτεχνία στην Ελλάδα και Έλληνες λογοτέχνες από τα Βαλκάνια | Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2019
 
Χρήστος Χαρτοματσίδης & Γιάννης Μότσιος

1. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες θεματικές του Συνεδρίου ήταν και αυτή που αφορούσε στην εξάπλωση/μετάφραση της βαλκανικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα, καθώς και της παρουσίας Ελλήνων λογοτεχνών στα Βαλκάνια. Μία τέτοια περίπτωση είναι και η περίπτωση του δίγλωσσου συμπολίτη-συγγραφέα Χρήστου Χαρτοματσίδη, που το έργο του στην ελληνική μεταφέρεται στη βουλγαρική και αντιστρόφως. Σημειωτέον ότι το έργο της ποίησης του Χρ. Χαρτοματσίδη ήταν αντικείμενο εισήγησης στο Συνέδριο που δεν ακούστηκε λόγω όμως ασθένειας του εισηγητή κ. Σάββα Καράμπελα. Ιδιαίτερη αξία είχε η παρουσία του Γιάννη Μότσιου μεταξύ του Τριμελούς Προεδρείου, μαχητή και ποιητή του Γράμμου, καθηγητή των Πανεπιστημίων Ιωαννίνων και Κρήτης και συγγραφέα—ανθολόγου και μεταφραστή της «Ανθολογίας  ρώσικου διηγήματος».
 
ΙV. Η βράβευση της Κοσμητόρισσας κ. Πηνελόπης Καμπάκη-Βουγιουκλή | Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2019
 

Από τις ξεχωριστές στιγμές της τελευταίας ημέρας του Συνεδρίου η βράβευση από τον Πρόεδρο του Συνεδρίου και Πρόεδρο του ΤΙΕ κ. Μανόλη Βαρβούνη, της Κοσμητόρισσας της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κλασικών Σπουδών κ. Πηνελόπης Καμπάκη-Βουγιουκλή για τη συνεχή και «αθόρυβη» διαρκή στήριξή της στο έργο των 3 Τμημάτων της ΣΚΑΣ, που παρότι συνήθως ψύχραιμη τον ευχαρίστησε θερμά συγκινημένη.  
 
V. Το παρών των Κομοτηναίων Νεοελληνιστών

Ιδιαίτερα σημαντική ήταν στο Συνέδριο και η παρουσία φιλολόγων-εκπαιδευτικών με εξαιρετικές εισηγήσεις που αφορούσαν τη λογοτεχνία του θρακιώτικου χώρου, όπως αυτή της Μαρίας Αλεξίου, που αφιερώθηκε στον Πολύδωρα Παπαχριστοδούλου και στις «Ηθογραφίες», του Στέφανου Γραβάνη στην κατεύθυνση της συγκριτικής λογοτεχνίας που εισηγήθηκε τις σχέσεις εξουσίας και ιδεολογίας στην «Εποχή της εξουσίας» του Ντόμπριτσα Τσότσιτς και στην τριλογία «Της επανάστασης, της μοναξιάς και της λαγνείας»  του Γιώργου Μιχαηλίδη. Επίσης, αξιοσημείωτο ήταν η συνδρομή του Δημητρίου Τζελέπη που φώτισε την προσωπικότητα του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, του «εξ απορρήτων», της  Κατερίνας Σχοινά και του Σπύρου Κιοσσέ που μίλησαν για τη μεθοριακότητα στον Μιροσλάβ Πένκοφ. 
 
VI.  Η σπουδαία ομάδα των τριάντα δυο εθελοντών προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών του Συνεδρίου

Τριάντα φοιτητές ήταν διαρκώς παρόντες τόσο στην προετοιμασία του υλικού του Συνεδρίου όσο και καθόλο το χρονικό διάστημα της υλοποίησής του. Ο γραμματέας της επιστημονικής και οργανωτικής επιτροπής του Συνεδρίου κ. Αθανάσιος Κούγκουλος τους ευχαρίστησε  αναφέροντας τον καθένα προσωπικά. Το κοινό που παρακολούθησε τις καταληκτήριες ομιλίες του Συνεδρίου τους χειροκρότησε θερμά.  

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.