Η Κομοτηνη συγκατανευσε στη δημιουργικη αναγνωση

Στην εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου του Σπύρου Κιοσσέ «Εισαγωγή στη δημιουργική ανάγνωση και γραφή του πεζού λόγου: η συμβολή της αφηγηματολογίας» - Με ομιλήτριες τις κκ. Ζωή Γαβριηλίδου και Κατερίνα Σχοινά και τον συγγραφέα Κώστα Καβανόζη σε ρόλο ερωτώντα

Μια ιδιαίτερα γόνιμη σε διάλογο βραδιά για την αξία της δημιουργικής γραφής, της δημιουργικής ανάγνωσης και της αφηγηματολογίας απεδείχθη η εκδήλωση παρουσίασης του επιστημονικού εγχειριδίου του συμπολίτη μας πανεπιστημιακού Σπύρου Κιοσσέ, «Εισαγωγή στη  δημιουργική ανάγνωση και γραφή του πεζού λόγου: η συμβολή της αφηγηματολογίας»,  που έγινε στη Λέσχη Κομοτηναίων την Τετάρτη το βράδυ που μας πέρασε, παρουσία του συγγραφέα,  με ομιλήτριες τη συμφοιτήτρια του κ. Κιοσσέ και προλογίζουσα την έκδοση,  κ. Ζωή Γαβριηλίδου, Kαθηγήτρια Γλωσσολογίας και Αντιπρύτανη του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, τη φιλόλογο και Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης κ. Κατερίνα Σχοινά και τον συγγραφέα κ. Κώστα Καβανόζη.
 

Βασική παράμετρος της βραδιάς, η προσωπική εκτίμηση προς τον συγγραφέα κ. Κιοσσέ, κομοτηναίων συμπολιτών όλων των ηλικιών, μαθητών και φοιτητών, αφού εργαζόμενος επί αρκετά χρόνια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση «άφησε όνομα −αν και από οποιοδήποτε πόστο πέρασε ο κ. Κιοσσές, ο Σπύρος, όπως τον προσφωνούν οι περισσότεροι το ίδιο συνέβη. Δάσκαλος πρώτα και πάνω  απ’ όλα, με την κυριολεκτική έννοια της λέξης, δίπλα στα παιδιά και μαζί με τα παιδιά, για να τα  «καθοδηγήσει» μέσω των διαδικασιών της ελεύθερης επιλογής στους δικούς τους δρόμους.  Και όχι μόνον… Αφού η κατάμεστη αίθουσα της Λέσχης Κομοτηναίων, γεμάτη από εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, επέδειξε τον σεβασμό και την εκτίμηση προς τον επιστήμονα φιλόλογο κ. Σπύρο Κιοσσέ που «δώρισε» στους συναδέλφους του ένα από τα καλύτερα και χρησιμότερα εγχειρίδια στην εκπαιδευτική  πράξη και για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
 
Τον λόγο, στην εκδήλωση παρουσίασης, έλαβε πρώτη η κ. Ζωή Γαβριηλίδου, η οποία ανέφερε για το παρουσιαζόμενο εγχειρίδιο τα κάτωθι: 

Ζωή Γαβριηλίδου, Καθηγήτρια ΤΕΦ ΔΠΘ, Αντιπρύτανης «Το βιβλίο του Σπύρου Κιοσσέ  “Εισαγωγή στη  δημιουργική ανάγνωση και γραφή του πεζού λόγου: η συμβολή της αφηγηματολογίας” είναι  ένα μεθοδολογικά άρτιο και ποιοτικό εγχειρίδιο»
 
«Σ’ αυτό συνυπάρχουν αρμονικά και διαλέγονται οι επιστημονικές θεωρίες με τα λογοτεχνικά κείμενα και τη διδακτική προσέγγιση για μια ουσιαστική δημιουργική γραφή» 

Παρουσιάζουμε σήμερα το βιβλίο «Εισαγωγή στη  δημιουργική ανάγνωση και γραφή του πεζού λόγου: η συμβολή της αφηγηματολογίας». Το βιβλίο αυτό προέκυψε ως μεταδιδακτορική έρευνα του αγαπητού φίλου και στενού συνεργάτη Σπύρου Κιοσσέ. Το βιβλίο είχα τη χαρά να το δω να γεννιέται από την αρχική ιδέα, τις πρώτες του λέξεις, τα πρώτα κεφάλαια, την πρώτη γραφή, τις φάσεις των διορθώσεων και την τελική γραφή πριν το τυπωθήτω. Και πρόκειται για εξαιρετική δουλειά. Μεθοδική, τεκμηριωμένη, διδακτικά συνεπή. 

Η δομή του εγχειριδίου* 

Περιλαμβάνει ένα εισαγωγικό κεφάλαιο όπου παρουσιάζεται μια σύντομη ιστορία της πορείας της δημιουργικής γραφής στην Ελλάδα, η έννοια της δημιουργικότητας
και πώς αυτή εντάσσεται στην εκπαίδευση. Πώς σχετίζεται η Δημιουργικότητα με τη γλωσσική έκφραση, πώς εντάσσεται η δημιουργική ανάγνωση και γραφή στο πλαίσιο της λογοτεχνικής εκπαίδευσης καθώς και ποια είναι τα χαρακτηριστικά της.
 
Το δεύτερο κεφάλαιο δίνει έμφαση στην παρακειμενική σκοπιά παρέχοντας πληροφορίες για τον συγγραφέα, τον τίτλο, την αφηγηματική πλαισίωση, την έναρξη της ιστορίας.
 
Το τρίτο κεφάλαιο που είναι ο σκληρός πυρήνας του βιβλίου αξιοποιεί εργαλεία της αφηγηματολογίας ώστε να μιλήσει για την ιστορία και την αφήγησή της και τους τρόπους οργάνωσης και παρουσίασης του πεζού λόγου.
 
Το βιβλίο κλείνει με μια σειρά δραστηριοτήτων που είναι άρτια σχεδιασμένες από παιδαγωγική σκοπιά, χωρίς να κάνουν έκπτωση την επιστημονικότητα.
 
Απευθύνεται σε μια ευρεία γκάμα αναγνωστών. Φοιτητών σε φιλολογικά τμήματα, οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να μετρήσει τις δυνάμεις του στη δημιουργική γραφή, αλλά και φιλολόγους ή καθηγητές ξένων γλωσσών μια και η δημιουργική γραφή έχει πια για τα καλά ενσωματωθεί στο ελληνικό σχολείο. 

Τι είναι η δημιουργική γραφή; 

Όμως τι είναι η δημιουργική γραφή; Είναι η εκμάθηση των πρακτικών και η καλλιέργεια των δεξιοτήτων που συνδέονται με τη λογοτεχνική γραφή; Είναι η εκπαίδευση μελλοντικών συγγραφέων; Είναι η εξάσκηση σε λογοτεχνικές τεχνικές;
 
Θεωρώ ότι πολύ περισσότερο από όλα τα παραπάνω είναι μια θαυμαστή  διαδικασία διαπραγμάτευσης, τροποποίησης, μετεξέλιξης και μετάπλασης των αναπαραστάσεων που έχουν οι συμμετέχοντες σε ένα εργαστήριο δημιουργικής γραφής για τη γλώσσα και τα κείμενα καθώς και η καλλιέργεια της ικανότητάς τους να οικειοποιηθούν δημιουργικά τον γραπτό λόγο που έχει ήδη παραχθεί πριν αυτοί επιχειρήσουν να γράψουν. Αυτή η τελευταία παράγραφος προφανώς υπονοεί ότι της δημιουργικής γραφής προηγείται η δημιουργική ανάγνωση. 

Ελάχιστα  τα έργα  που δίνουν έμφαση στον ρόλο της δημιουργικής ανάγνωσης της λογοτεχνίας πριν πιάσει κανείς την πένα του συγγραφέα 

Παρόλο που η δημιουργική γραφή έχει εισαχθεί στην εκπαίδευση ή τουλάχιστον προσπαθεί να τρυπώσει και να ανασύρει ικμάδες δημιουργικότητας που το σχολείο καταπνίγει με τις πρακτικές του, παρόλο που εργαστήρια δημιουργικής γραφής οργανώνονται εδώ και πολλά χρόνια σε πανεπιστήμια, εκδοτικούς οίκους ή άλλους φορείς και πολλά βιβλία για τη δημιουργική γραφή έχουν εκδοθεί το τελευταίο διάστημα στη χώρα μας ή το εξωτερικό, ελάχιστα είναι τα έργα εκείνα που δίνουν έμφαση στον ρόλο της δημιουργικής ανάγνωσης της λογοτεχνίας πριν πιάσει κανείς την πένα του συγγραφέα.
 
Ακριβώς αυτό αποτελεί καινοτομία του βιβλίου του Σπύρου. Μετατοπίζεται η εστίαση από τις τεχνικές και τα «κόλπα»,  στη δημιουργική (συγ)γραφή ως ένα δημόσιο αγαθό που μοιραζόμαστε στις καθημερινές πρακτικές μας: Ο Σπύρος μάς προτείνει να διαβάζουμε την πραγματωμένη λογοτεχνία και να γράφουμε για να συνεισφέρουμε σε αυτήν, για να γίνουμε από απλοί καταναλωτές-αναγνώστες, δρώντα υποκείμενα-συγγραφείς και να λάβουμε θέση στην παγκόσμια αλυσίδα της λογοτεχνικής παραγωγής συνεισφέροντας σε νέες πραγματώσεις του γραπτού λόγου. Ταυτόχρονα όμως μας δείχνει τον δρόμο ώστε να γίνουμε και πιο ώριμοι αναγνώστες εφόσον αυτό που αποδεικνύει στις σελίδες του βιβλίου είναι ότι συγγράφοντας, διαβάζουμε τη λογοτεχνία ουσιαστικότερα και με μια άλλη πιο υποψιασμένη οπτική. 

Με τις δραστηριότητες, που καλλιεργούν διαφορετικά συστατικά της αφηγηματολογίας, εγκαινιάζεται στο εγχειρίδιο  ένας ενδιαφέρων διάλογος με έργα Ελλήνων κυρίως συγγραφέων 

Η έγνοια αυτή της δημιουργικής ανάγνωσης ως προϋπόθεσης για τη δημιουργική γραφή αντικατοπτρίζεται και στις διδακτικές δραστηριότητες που προτείνονται και αυτό αποτελεί ακόμη μία πρωτοτυπία του βιβλίου. Ενώ η συνήθης πρακτική σε άλλα αντίστοιχα εγχειρίδια είναι η παράθεση πρακτικών κόλπων, για να καταπολεμήσουν οι επίδοξοι συγγραφείς τον φόβο της λευκής σελίδας, ο Σπύρος εγκαινιάζει στις δραστηριότητες που καλλιεργούν διαφορετικά συστατικά της αφηγηματολογίας έναν ενδιαφέροντα διάλογο με έργα Ελλήνων κυρίως συγγραφέων όπως:  «Η Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη, «Ο άνθρωπος του Κόσμου: Αθηναϊκή μυθιστορία»  του Γρ. Ξενόπουλου, «Η τιμή και το Χρήμα» του Κ. Θεοτόκη, «Η Ζωή εν τάφω» του Στ. Μυριβήλη, «Η ιστορία ενός αιχμαλώτου» του Στ. Δούκα, η «Αστραδενή»  της Ε. Φακίνου, «Το κιβώτιο» του Α. Αλεξάνδρου, «Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα» της Α. Ζέη, «Το Τρίτο στεφάνι» του Κ. Ταχτσή, η «Γαλήνη» του Η.  Βενέζη  —έψαξα πολύ να βρω την αγαπημένη «Ερόικα» του Κ. Πολίτη αλλά δεν την βρήκα. Ο διάλογος αυτός γεννά έναν νοητικά προκλητικό αναστοχασμό πάνω στην ελληνική λογοτεχνική κληρονομιά που έρχεται πραγματικά να ενδυναμώσει τους wanna-be συγγραφείς είτε στη σχολική τάξη είτε σε εργαστήρια δημιουργικής γραφής.
 
Ένα άλλο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι ότι ζυγιάζει το κείμενο ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη. Ούτε μόνο αφηγηματολογία, ούτε μόνο τρικ και κόλπα για να γράψω γρήγορα. Το αντίθετο: οι πρακτικές δραστηριότητες που προτείνονται στο δεύτερο μέρος του βιβλίου εδράζονται σε στέρεες θεωρητικές βάσεις. Όποιος γνωρίζει καλά τον Σπύρο, αυτό θα το περίμενε εξαρχής. Εξασκημένος αναγνώστης λογοτεχνίας ο ίδιος, εξαίρετος δάσκαλος και συνάδελφος στο πανεπιστήμιο και επιστημονικά καταρτισμένος φιλόλογος  —στη Σχολή, ήμασταν συμφοιτητές όπως γνωρίζετε. ήταν το υπόδειγμα του άριστου φοιτητή—  νιώθει το βαρύ φορτίο του να μην κάνει φτηνή εκλαΐκευση, αλλά να προσφέρει ένα μεθοδολογικά άρτιο και ποιοτικό εγχειρίδιο, όπου συνυπάρχουν αρμονικά και διαλέγονται οι επιστημονικές θεωρίες με τα λογοτεχνικά κείμενα και τη διδακτική προσέγγιση για μια ουσιαστική δημιουργική γραφή. 

Ο Σπύρος, ένας ονειροπόλος επαναστάτης, ένας προβοκάτορας 

Αν το καλοσκεφτούμε ο Σπύρος είναι ένας ονειροπόλος επαναστάτης που επιχειρεί να μεταλλάξει τις αναπαραστάσεις των μαθητών, των επίδοξων συγγραφέων αλλά και του καθενός από τους αναγνώστες του αναφορικά με τη γλώσσα, τα κείμενα και τις ίδιες τους τις ικανότητες να οικειοποιηθούν την πραγματωμένη λογοτεχνία, να δομήσει γνώσεις και να εμπνεύσει τη φιλαναγνωσία. Κάτι τέτοιο αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα στο σχολικό πλαίσιο. Είναι ένας προβοκάτορας που προσπαθεί να δημιουργήσει ανάμεσα στους αναγνώστες του και τους μεγάλους λογοτέχνες όχι μια σχέση θαυμασμού και μίμησης, αλλά διαλόγου πάνω σε μια κοινή προβληματική.
 
Εν τέλει, το βιβλίο «Εισαγωγή στη δημιουργική ανάγνωση και γραφή του πεζού λόγου: η συμβολή της αφηγηματολογίας»  μας καλεί να αναστοχαστούμε στις συγγραφικές πρακτικές μας και να παρατηρήσουμε πώς η γραφή κυκλοφορεί ανάμεσά μας, ποιο ρόλο παίζει στη δημιουργία γνώσεων και πώς το λογικό και το φανταστικό συγκρούονται στα κείμενα που άλλοτε ανακαλύπτουν και άλλοτε περιγράφουν, άλλοτε μας αφηγούνται το παρελθόν και άλλοτε φαντάζονται το μέλλον. Στο παρόν βιβλίο η δημιουργική γραφή είναι μια γόνιμη ουτοπία, μια περιπέτεια όπου συχνά οι λέξεις γνωρίζουν πιο πολλά από μας και όπου γράφουμε για να γνωρίσουμε αυτό που έχουμε να πούμε για αυτό που ακόμη δεν έχει γεννηθεί, ένα πεδίο όπου μπορούμε να ξελαφρώσουμε από τα αναγνωστικά μυστικά μας,  θάβοντάς τα στις κρυμμένες δίπλες των φράσεων που συντάσσουμε. 
 
Ας είναι καλοτάξιδο!
 
Στη συνέχεια, τον λόγο έλαβε  η φιλόλογος κ. Κατερίνα  Σχοινά**, η οποία εξέτασε το βιβλίο από τη δική της «σχολική» σκοπιά. Μεταξύ άλλων ανέφερε και τα ακόλουθα. 

«Tο βιβλίο διαπνέεται από μια λογική απο-σχολειοποίησης της λογοτεχνίας και απομάκρυνσης από το παραδοσιακό διδακτικό μοντέλο» 

«Στο βιβλίο του “Η λογοτεχνία σε κίνδυνο” ο μεγάλος θεωρητικός ΤσβετάνΤοντορόφ προσπαθώντας να εξηγήσει το διαρκώς μειούμενο ενδιαφέρον των σύγχρονων ανθρώπων για την ανάγνωση της λογοτεχνίας, διερωτάται για τα (ενδεχόμενα) λάθη που γίνονται στη διδασκαλία της. Τέτοιο λάθος γίνεται, κατά την άποψή του, όταν στα τρυφερά χρόνια του σχολείου, τότε που διαμορφώνει κανείς δυνητικούς αναγνώστες, διδάσκεται στα παιδιά όχι “για ποιο πράγμα μιλούν τα έργα αλλά για ποιο πράγμα μιλούν οι κριτικοί”.
 
Μια ανάλογη προβληματική δείχνει να διαπνέει και το βιβλίο του Σπύρου Κιοσσέ. Μια λογική απο-σχολειοποίησης της λογοτεχνίας, δηλαδή απομάκρυνσης από το παραδοσιακό διδακτικό μοντέλο του σχολείου και την αυθεντία του διδάσκοντος, που, κατά τον Κιοσσέ, ευλόγως συνδέεται με την αποσχολιοποίηση, την απαλλαγή, με άλλα λόγια, του διδασκόμενου λογοτεχνικού κειμένου από τα “πολλά μαλάματα” του εξαντλητικού φιλολογικού σχολιασμού. Με όρους καθημερινότητας, αντί να απασχολεί διδάσκοντες και διδασκομένους η κατά γράμμα εφαρμογή των λογοτεχνικών θεωριών, μπορούν όλοι οι εμπλεκόμενοι με ευχάριστο και παιγνιώδη τρόπο να δουν το κείμενο διαφορετικά: να αξιοποιήσουν την πρωτότυπη και εξαιρετικά πλούσια παρακαταθήκη προτεινόμενων δράσεων στην προσέγγιση ενός λογοτεχνικού κειμένου, οι οποίες συνθέτουν το 100σέλιδο παράρτημα του εν λόγω βιβλίου, εξίσου σημαντικό, ευανάγνωστο και λειτουργικό με τον βασικό (θεωρητικό) κορμό που προηγείται. 

Όχι μόνον ενδυναμώνει το αναγνωστικό ενδιαφέρον για την αναζήτηση ωραίων έργων, αλλά προσφέρει και σημαντική τεχνογνωσία 

Η μελέτη του εν λόγω βιβλίου είναι χρόνος ξανακερδισμένος για κάθε αναγνώστη, καθώς τον βοηθά να (ανα)συγκροτήσει ένα προσιτό και σαφές θεωρητικό πλαίσιο με το οποίο του ανοίγονται δρόμοι για την ανά-γνωση (ανα-γνώριση) των κειμένων, την ανάσκαψη των κρυμμένων μυστικών τους, την ανατομή των πολύπλοκων οργανισμών τους. Η ανακάλυψη των μαγικών συναρθρώσεων που οδηγούν στην επιτυχία της γραφής, την οποία επιχειρεί το βιβλίο του Κιοσσέ, όχι μόνον ενδυναμώνει το αναγνωστικό ενδιαφέρον για την αναζήτηση ωραίων έργων, αλλά προσφέρει και σημαντική τεχνογνωσία σε κάθε (επίδοξο) χρήστη των εργαλείων του λόγου, ιδιαίτερα του αφηγηματικού. Τα υπόλοιπα εναπόκεινται στην ελευθερία των αναγνωστών που θα κατασκευάσουν το δικό τους νόημα των κειμένων, αλλά και εκείνων που θα παραγάγουν ίσως τον προσωπικό τους λόγο».
 
Ακολούθησε συνομιλία του συγγραφέα Σπύρου Κιοσσέ με τον συγγραφέα Κώστα Καβανόζη σε ρόλο συνεντεύκτη, η οποία λειτούργησε ως αφορμή για να συζητηθεί το ζήτημα της φιλαναγνωσίας  καθώς και της δημιουργικής γραφής στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης, ενώ παράλληλα τονίστηκε ο ρόλος που έχει το οικογενειακό περιβάλλον στην καλλιέργεια της «αναγνωστικής συνήθειας». 

Οι παρευρισκόμενοι 

Στην ευρεία σύναξη της εκδήλωσης-παρουσίασης που διοργάνωσε το Εργαστήριο ΣυνΜορΦωΣη, οι εκδόσεις Κριτική και το βιβλιοπωλείο Δημοκρίτειο,  διακρίναμε την πρόεδρο του ΤΕΦ κ. Μαρία Τζιάτζη, τους/τις συναδέλφους πανεπιστημιακούς του κ. Κιοσσέ, κκ. Κώστα Τσουρή, Ασημάκη Φλιάτουρα, Χάρη Μιχαλόπουλο, Μαρία Μητσιάκη, Μάριο Κουκουνάρα-Λιάγκη, Σμαρώ Νικολαΐδου, Θανάση Κούγκουλο, Λυδία Μίτιτς,  Αγγελική Μουζακίτη, Κερατσώ Γεωργιάδου, Άρτεμι Συληβού, τον αντιδήμαρχο κ. Νίκο Σωτηρακόπουλο, την πρόεδρο του ΔΚΕΠΠΑΚ Νατάσα Λιβεριάδου, την πρόεδρο του ΔΗΠΕΘΕ κ.Σοφία Μενεσελίδου, την πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου κ. Ιωάννα Χατζηαντωνίου, τον υπεύθυνο πανεπιστημιακών συγγραμμάτων των εκδόσεων Κριτική κ.Πέτρο Πέντα,  την συντονίστρια εκπαιδευτικού έργου Φιλολόγων στην ΠΑΜ-Θ κ. Μαρία Ζωγραφάκη, τους/τις φιλολόγους κκ. Βαγγέλη Λίτσο, Σοφία Σουβατζόγλου, Μαρία Αλεξίου, Λένα Χατζή, Σπύρο Αθανασίου με τη σύζυγό του Χρύσα Ανδρουλάκη, τη μαθηματικό  κ. Λίνα Λαζαρίδου, την πανεπιστημιακό κ. Λευκή Κιοσσέ, τον συγγραφέα κ. Χρήστο Χαρτοματσίδη με τη σύζυγό του Τατιάνα, τη συγγραφέα κ. Βίκυ Τσελεπίδου, τους επίσης συγγραφείς κκ. Φωτεινή Ναούμ και Ανδρέα Λύκο, τον νομικό και  κριτικογράφο κ. Χρήστο Βασματζίδη, τον κ. Γιώργο Τριανταφυλλόπουλο, την Κατερίνα Μιμερίνη, τον κ. Μάνθο Γκαμπέλη, τους/τις κ.κ. Χρυσούλα Κονταρίδου, Σταύρο Τσάγκο, Πασχάλη Κατσίκα, Κική Ευστρατιάδου, Αριλιά Σπάρταλη,  την αρχαιολόγο κ. Νάγια Δαλακούρα, τον πρόεδρο του Φαρμακευτικού Συλλόγου Ροδόπης κ. Αλέξανδρο Τσαπέκο, πολλούς φοιτητές κ.ά.
 
*Οι μεσότιτλοι προστέθηκαν για λόγους ευκολότερης ανάγνωσης.
**Η εισήγηση της κ. Σχοινά είναι ήδη αναρτημένη στο ηλεκτρονικό περιοδικό bookpress.gr

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.