Εμμανουηλ Μελας: «Απο επιστημονικη και ιστορικη αποψη, τα ευρηματα των ανασκαφων μας ισως ειναι σημαντικοτερα απο την Αμφιπολη»

Mε αφορμή της διημερίδα για τις Αρχαιολογικές Έρευνες ΔΠΘ στην Κάρπαθο το 2014

Την ερχόμενη Δευτέρα και Τρίτη, 25-26 Μαΐου, θα λάβει χώρα στο Θρακικό Ωδείο Κομοτηνής επιστημονική και εκπαιδευτική διημερίδα με θέμα τις αρχαιολογικές έρευνες του ΔΠΘ στην Κάρπαθο το 2014, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή της αρχαιολογίας Εμμανουήλ Μελά. Τα αποτελέσματα της έρευνας θα παρουσιάσουν ειδικοί ερευνητές του ΔΠΘ, καθώς και ξένοι αρχαιολόγοι και φοιτητές που συμμετείχαν στην αποστολή.
           
Όπως εξήγησε μιλώντας στον «ΠτΘ» ο διευθυντής των αρχαιολογικών εργασιών δρ. Εμμανουήλ Μελάς «η περυσινή εξερεύνηση περιλαμβάνει τόσο ανασκαφές όσο και επιφανειακές έρευνες».
 
 

Η τοποθεσία της ανασκαφής

 
Αναφορικά με το ανασκαφικό κομμάτι της εξερεύνησης, η περσινή ανασκαφή διεξήχθη στο Μινωικό οικισμό της Ανακτορικής Περιόδου στην Κόκκινη Στεφανά Αφιάρτη της Καρπάθου. «Η θέση είναι προνομιακή» όπως διευκρίνισε ο δρ. Μελάς, «καθώς διαθέτει πανοραμική θέα προς την πολύ κοντινή θάλασσα, που ήταν άριστο λιμάνι για τα μινωικά πρότυπα αφού εκεί έπνεαν μελτέμια, και περιβάλλεται από εκτεταμένα και καλά χωράφια, κατάλληλα για καλλιέργεια σιτηρών. Υπάρχουν δε ενδείξεις για ύπαρξη πηγής νερού».
 
 

Τα ευρήματα της ανασκαφής

 
Αναφορικά με τα ευρήματα της ανασκαφής ο ίδιος αποκάλυψε πως «στο κέντρο του οικισμού ανασκάφηκε φέτος σημαντικό κτίριο ή κτιριακό συγκρότημα, ενώ επιφανειακές εργασίες εκατέρωθεν αυτού έφεραν στο φως απομεινάρια μικρότερων, προφανώς βοηθητικών, κτισμάτων».
 
Το κτίριο, σύμφωνα με τον καθηγητή του ΔΠΘ, είχε στιβαρή τοιχοδομία, πάχους ενός μέτρου, και περιλάμβανε τρία συνεχόμενα δωμάτια. Τα δύο ήταν προφανώς κατοικίες. Το δωμάτιο στο κέντρο ήταν μεγαλύτερο, και στεγαζόταν με κεντρικό ξύλινο στύλο που στην κορφή του ήταν τοποθετημένο  οριζόντιο δοκάρι (-σε σχήμα Τ) για τη στήριξη των εγκάρσιων, μικρότερου μήκους, δοκαριών της στέγης. Το δωμάτιο διαιρούνταν σε δύο χώρους. Ο πίσω χώρος ήταν υπερυψωμένος, με σκαλοπάτι στο ύψος του στύλου. Στη βόρεια γωνία του ήταν εγκατεστημένος αργαλειός, όπως δείχνουν συναφείς πήλινες αγνίθες (-υφαντικά βάρη). Σύμφωνα με τις ενδείξεις, ένας σεισμός που συνέβη στο νησί, προκάλεσε την κατάρρευση του διπλανού δωματίου και έπαθε κάποια βλάβη ο ΝΔ τοίχος του δωματίου, η οποία βλάβη, φαίνεται, επιδιορθώθηκε.    
 
Το πλαϊνό δωμάτιο είχε μικρότερες διαστάσεις. Φαίνεται ότι καταστράφηκε από την κατάρρευση βραχοσκεπής ύστερα από τον εν λόγω σεισμό. Σύμφωνα με τις ενδείξεις, ο χώρος χρησιμοποιήθηκε μετά ως αυλή, στη βόρεια γωνία της οποίας χτίστηκε πρόχειρη λίθινη κατασκευή, ίσως μικρή μάντρα.
 
Το τρίτο δωμάτιο, πλάι στο κεντρικό, ήταν ακόμη μικρότερο, και προφανώς πιο χαμηλό. Είχε σίγουρα συμπληρωματικό χαραχτήρα, ίσως για οικιακές εργασίες ή σταυλισμό ζώων.
 
Προς τα ανατολικά -και ίσως όχι μόνο- υπήρχε αυλή, όπου, ως συνήθως σε τούτα τα περιβάλλοντα, ελάμβαναν χώρα διάφορες δραστηριότητες, όπως άλεση σιτηρών και άλλες διαδικασίες τροφοπαραγωγής. Εδώ βρέθηκαν λ.χ. μυλόπετρες και άλλα πέτρινα εργαλεία. Τέτοια εργαλεία από θαλάσσιες κροκάλες βρέθηκαν και στα δύο δωμάτια-κατοικίες.
 
 

Η επιφανειακή έρευνα

 
Η αποστολή του ΔΠΘ στην Κάρπαθο όμως εκτός από το κομμάτι της ανασκαφής περιελάμβανε και επιφανειακή έρευνα, όπως ανέλυσε ο δρ. Μελάς. «Στο πλαίσιο της εντατικής και συστηματικής επιφανειακής έρευνας επανήλθαμε εφέτος σε τρεις από τους πιο αξιόλογους Μινωικούς οικισμούς που είχαν ήδη ανακαλυφθεί, στις τοποθεσίες Αμουσιανού, Σακέλη κρεμμά και Παλιό Μιτάτο» εξήγησε.
 
Ο στόχος αυτής της έρευνας όπως σημείωσε ο ίδιος ήταν διττός και πραγματοποιήθηκε με εντατική έρευνα πεδίου. «Με άλλα λόγια κατόπτευση του χώρου με προσεχτικό περπάτημα, και παράλληλα με χρήση ηλεκτρονικών οργάνων (GPS κ.λπ.)» υπογράμμισε, προσθέτοντας πως «προείχε η οριοθέτηση, με όση ακρίβεια μπορούσαμε, δηλαδή να δούμε και να μετρήσουμε την έκταση, ήτοι το εμβαδόν των οικιστικών θέσεων-αγροκτημάτων, καθώς και τυχόν διατηρημένων αρχιτεκτονικών καταλοίπων. Τέτοια τελικά εντοπίστηκαν και στις τρεις θέσεις».
 
«Αναφορικά με την οριοθέτηση» συνέχισε ο ίδιος «προέχει η συστηματική τοπογράφηση της διασποράς και περισυλλογή κινητών ευρημάτων, ιδιαίτερα κεραμικών. Χαρακτηριστικά της διασποράς, όπως φορά ή κατεύθυνση, πυκνότητα ή εξασθένηση (-αραίωση), σχήμα κ.λπ., αποτελούν πυξίδα για την οριοθέτηση ολόκληρου του αγροκτήματος (-με τα λίγα, αλλά ζωτικής σημασίας, γύρω από την κατοικία)· αλλά και οικιών εντός του τελευταίου. Για τον καθορισμό των ορίων του αγροκτήματος πολύτιμος οδηγός είναι ο λίθινος τοίχος που το περιβάλλει, μεγαλύτερα ή μικρότερα κομμάτια του οποίου διατηρούνται και στους τρεις οικισμούς».
 
 

Η σημασία της επιφανειακής έρευνας

 
«Από την άποψη της συμβολής στην τοπική, αλλά και την ευρύτερη (Μινωική) ιστορία», όπως επισήμανε ακολούθως ο καθηγητής του ΔΠΘ, «θεωρούμε την επιφανειακή έρευνα ως το πιο πρόσφορο μέσο επιστημονικής μελέτης».
 
Η παρούσα επιφανειακή έρευνα του ΔΠΘ (2006-2014) έφερε στο φως εκατοντάδες οικισμούς και αγροκτήματα της αρχαιότητας, κυρίως της Μινωικής Νεοανακτορικής περιόδου (1600-1450)· καθώς και συναφή αρχιτεκτονικά απομεινάρια, και χιλιάδες αντίστοιχα κινητά ευρήματα. Η διάταξη όλων τούτων μέσα στο τοπίο, όπως και η πολιτισμική τους ταύτιση και συναφής χρονολόγηση, προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για την οικιστική εξέλιξη και ανάπτυξη και την οργάνωση του χώρου, την οικολογία και την εκμετάλλευση των πόρων, τις πληθυσμιακές μετακινήσεις και τις διακοινοτικές -εντός και εκτός- σχέσεις.
 
Σύμφωνα με τον δρ. Μελά όμως «ακόμη πιο σημαντικά είναι τα συμπεράσματα που βγαίνουν, μέσα από την ερμηνεία των ευρημάτων, γύρω από ζητήματα ιστορικής συνέχειας και αλλαγής» ο οποίος ανέφερε χαρακτηριστικά τρία παραδείγματα:
 
«Πρώτον η περιοχή της έρευνας, που βαίνει παραλλήλως με την ακτή, θα μπορούσε να χωριστεί σε τρεις ζώνες. Μια παραλιακή και ως επί το πλείστον βραχώδη, μια πεδιάδα στη μέση (-πρόσφορη μόνο για καλλιέργεια), και μια όχι πολύ υπερυψωμένη λωρίδα στις παρυφές της πεδιάδας. Όπως δείχνουν οι δεκάδες θέσεις που εντοπίστηκαν, η πρώτη ζώνη ήταν κατοικημένη στη Νεολιθική Εποχή (από μη καλλιεργητές), και, όπως φαίνεται, μέχρι την εποχή που δεκάδες Μινωικές θέσεις  εμφανίζονται στην τρίτη ζώνη την περίοδο ανεγέρσεως των παλαιών ανακτόρων. Είναι προφανές ότι οι κάτοικοι των παραλίων μετακομίζουν πλάι στα καρπερά χωράφια. Γιατί άραγε; Διότι με την εισαγωγή της Μινωικής τεχνολογίας, έγιναν καλλιεργητές, αφού είχαν πλέον τα μέσα να καλλιεργούν «τους κάμπους». Συνεπώς, δεν «εισάγονται» Μινωίτες άποικοι, όπως νομίζεται, αλλά μονάχα η τεχνολογία τους! Ανασκευάζεται λοιπόν η θεωρία του Μινωικού αποικισμού στο νότιο Αιγαίο.
 
Δεύτερον, σύμφωνα με τις ενδείξεις, κάτι άλλο που εισάγεται τότε είναι η Μινωική θρησκεία και η συναφής λατρεία. Σε τρεις θέσεις-βραχώδη υψώματα, όπου μάλλον προϋπήρχε ντόπια λατρεία, εμφανίζονται τώρα εκατοντάδες ρηχά Μινωικά κωνικά κύπελλα, προφανώς για τελετουργική κατανάλωση φαγητού στη διάρκεια πανηγυριών – ένα καθαρά Μινωικό έθιμο.
 
Τρίτον, σε ανασκαφή Μινωικού οικισμού βρέθηκε κτίριο που είναι πανομοιότυπο με εκατοντάδες σύγχρονα παραδοσιακά αντίστοιχα στην περιοχή της έρευνας, όπου αυτό αποκαλείται ¨στάβλος¨ (αγροικία), ο οποίος τώρα πλέον αποκτά παλαιότατους προγόνους και ενηλικιώνεται, αφού συμπληρώνει 4000 χρόνια ζωής. Μια λίαν ενδιαφέρουσα περίπτωση μακροπρόθεσμης ιστορικής συνέχειας».
 
 

Η άποψη του δρ. Μελά για την Αμφίπολη
 
«Στην περίπτωση της Αμφίπολης υπήρχε μια ιδεοληψία που αναφέρεται στην ιδεολογία της αρχαιολογικής ανακάλυψης προς ανάδειξη του παρόντος»
 

Ερωτηθείς σχετικά με τη μεγάλη δημοσιότητα που έλαβαν τα αρχαιολογικά ευρήματα της Αμφίπολης πριν ένα χρόνο ο κ. Μελάς σημείωσε πως «οι δικές μας ανασκαφές και τα ευρήματα ίσως από επιστημονική και ιστορική άποψη, είναι σημαντικότερα από την Αμφίπολη, γιατί στην περίπτωση της Αμφίπολης νομίζω πως έχουμε κάποιες προδιαθέσεις και επιδιώξεις διαφήμισης των αρχαιολόγων, είτε αυτοί είναι η γενική γραμματέας του υπουργείου είτε η ανασκαφέας, αλλά και γενικότερες επιδιώξεις του κράτους ή του υπουργείου να ανακαλύψουν πάλι τον Μ. Αλέξανδρο προς επιδίωξη σκοπών άσχετων με την αρχαιολογία».
 
Ο ίδιος μάλιστα εξέφρασε την πεποίθηση πως τα εν λόγω ψηφιδωτά «με τον τρόπο που τα έσκαβαν, είχαν ανακαλυφθεί επί Λαζαρίδη και είχαν επικαλυφθεί για να προστατευτούν με μαλακό χώμα. Ο τρόπος δηλαδή που έσκαβαν εμένα που έδινε την εντύπωση πως  αφαιρούν άμμο και μαλακό χώμα που είχε χρησιμοποιηθεί για προστασία. Πέρα από αυτό βρήκαν απλά έναν ταπεινό λάκκο σε ένα εντυπωσιακό οικοδόμημα».
 
«Γενικότερα υπήρχε τότε ένα ενδιαφέρον για διαφήμιση και ανάδειξη αυτού του ευρήματος στα παγκόσμια μέσα» τόνισε ο ίδιος επισημαίνοντας πως «πίσω από αυτό το ενδιαφέρον όμως και πέρα από τις προσωπικές φιλοδοξίες των αρχαιολόγων που διαφημίζονταν στις τηλεοράσεις, υπήρχε μια ιδεοληψία που αναφέρεται στην ιδεολογία της αρχαιολογικής ανακάλυψης προς ανάδειξη του παρόντος. “Είμαστε απόγονοι αυτών των ανθρώπων και βρήκαμε τον τάφο τους”, δηλαδή. Πίσω από όλα αυτά όμως βρίσκονται εθνικιστικές και καπιταλιστικές προθέσεις. Οι εθνικιστικές είναι ευκόλως συναγόμενες, η καπιταλιστική χροιά φαίνεται από όλη αυτή τη διαφήμιση, τη διάθεση εμπορικής εκμετάλλευσης και της μετατροπής των ευρημάτων σε προϊόντα προς κατανάλωση. Επομένως κατά την άποψη μου η περίπτωση της Αμφίπολης εξυπηρετούσε καπιταλιστικές και εθνικιστικές επιδιώξεις».

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.