Τζακλιν Γουντσον «Κατι αστραφτερο»: Ενα μυθιστορημα ενηλικιωσης και δικαιωσης

Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πόλις

Από τις εκδόσεις «Πόλις» καταφτάνουν, συνεχώς, στα χέρια μας εξαιρετικές μεταφράσεις ξενόγλωσσων βιβλίων. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη κυκλοφορία του μυθιστορήματος της Τζάκλιν Γούντσον με τίτλο «Κάτι αστραφτερό» (2021) σε μετάφραση της Άννας Μαραγκάκη. Η Γούντσον έγινε γνωστή στο ελληνικό κοινό με ένα άλλο βιβλίο της το «Ένα άλλο Μπρούκλιν» (2019) που κυκλοφορεί επίσης από τις εκδόσεις «Πόλις». Το «Κάτι αστραφτερό» απαρτίζεται συνολικά από 206 σελίδες και είναι ένα Bildungsroman, δηλαδή ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης καθώς σε πρώτο πλάνο τίθεται η αναζήτηση της ταυτότητας του νέου ανθρώπου, η οποία σηματοδοτεί και την εξέλιξη της πλοκής. Το εξώφυλλό του κοσμεί πίνακας της Tasha Gray, ο οποίος αποτυπώνει μια έγχρωμη γυναικεία μορφή που φοράει ένα λευκό φόρεμα. Η επιλογή αυτή δεν είναι διόλου τυχαία,  καθώς στην ιστορία της πρωταγωνίστριας Μέλοντι το φόρεμα γίνεται φορέας οικογενειακής κληρονομίας και  σύνδεσης του παρόντος με το παρελθόν.

Μια αστραφτερή ενηλικίωση

Βρισκόμαστε στο 2001, στην τελετή ενηλικίωσης της δεκαεξάχρονης Μέλοντι στο Μπρούκλιν. Με μουσική υπόκρουση ένα τραγούδι του Πρινς, το κορίτσι κάνει μια εντυπωσιακή είσοδο, κάτω από τα γεμάτα αγάπη βλέμματα συγγενών και φίλων. Το φόρεμά της είναι ραμμένο κατά παραγγελία, ειδικά για την περίσταση. Μια αδιόρατη μελαγχολία, όμως, σκιάζει τη βραδιά. Δεκαέξι χρόνια νωρίτερα, το ίδιο ακριβώς φόρεμα προοριζόταν για ένα άλλο κορίτσι: τη μητέρα τής Μέλοντι, για τη δική της τελετή –μια γιορτή που, τελικά, δεν έγινε ποτέ.

Ακολουθώντας τη διαδρομή των γονιών και των παππούδων της Μέλοντι, που καλύπτει σχεδόν έναν αιώνα, η Γούντσον στέκεται όχι μόνο στις φιλοδοξίες και τις επιτυχίες τους, αλλά και στο κόστος, το τίμημα που αναγκάστηκαν να πληρώσουν στην προσπάθειά τους να υπερβούν τις προσδοκίες του περιβάλλοντός τους και να ξεφύγουν από την πανίσχυρη έλξη της Ιστορίας. Ερευνώντας θέματα όπως η ερωτική επιθυμία και η σεξουαλική ταυτότητα, η φιλοδοξία, ο αστικός εξευγενισμός, η εκπαίδευση, η κοινωνική θέση και οι ταξικές διαφορές, και δείχνοντας πόσο αλλάζει η ζωή ενός ανθρώπου όταν γίνεται γονιός, η συγγραφέας φωτίζει με αξιοθαύμαστη δεξιοτεχνία τις συνθήκες κάτω από τις οποίες οι νέοι καλούνται τόσο συχνά να πάρουν εξαιρετικά κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον τους, πριν καλά καλά συνειδητοποιήσουν ποιοι είναι ή τι θέλουν να γίνουν.

Η πολλαπλότητα αφηγήσεων και ιστοριών

Το μυθιστόρημα αποτελείται συνολικά από 21 κεφάλαια και φέρει την ιδιαιτέρως σημαντική αφιέρωση «Για την ατέλειωτη σειρά των προγόνων μου, όλους εσάς, που σκύβατε και λυγίζατε, σκύβατε και λυγίζατε», η οποία έρχεται ως φόρος τιμής και μνείας στους προγόνους της συγγραφέως, της ηρωίδας –αλλά και όλων των ανθρώπων– καθώς ο μόνος τρόπος θύμησης των νεκρών είναι η αφήγηση της ιστορίας τους, η οποία υπερβαίνει τους χώρους και τους χρόνους και γίνεται οικουμενική υπό το πρίσμα της συλλογικής και ατομικής ιστορίας. Διαβάζει κανείς στο βιβλίο τα εξής: «Το φόρεμα, της Άιρις το φόρεμα, αφόρετο στην ντουλάπα της μέχρι τότε. Όταν είχε έρθει η ώρα για τη δική της, εγώ ήμουν ήδη καθ’ οδόν. Στα δεκαέξι της χρόνια σχεδόν χρόνια, η κοιλιά της διηγιόταν ήδη μια ιστορία που καμία γιορτή δεν θα μπορούσε ποτέ να την αφηγηθεί».

Το πρώτο στοιχείο που ξεχωρίζει και προκαλεί εντύπωση εντοπίζεται σε αφηγηματολογικό επίπεδο.  Η αφήγηση της Γούντσον είναι πολυπρόσωπη, η ιστορία δηλαδή φωτίζεται από πολλές και διαφορετικές πλευρές με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός πολυφωνικού κειμένου, το οποίο καταδεικνύει πως δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη και κοινώς αποδεκτή εκδοχή των πραγμάτων. Μορφολογικά, η τεχνική των πολλών αφηγήσεων  εξυπηρετείται με την εναλλαγή πλάγιας και όρθιας γραφής, η οποία οδηγεί το ίδιο το κείμενο σε έναν εσωτερικό διάλογο, τόσο των ηρώων μεταξύ τους, όσο και των αναγνωστών με τους ήρωες. Το δεύτερο στοιχείο σε επίπεδο πλοκής είναι η αποδόμηση του μητρικού/πατριαρχικού προτύπου, καθώς στην ιστορία αυτή η μητέρα προβαίνει σε εγκατάλειψη του παιδιού της και ο πατέρας είναι αυτός που το μεγαλώνει. Κοντά σε αυτό βρίσκονται οι αναφορές στη γυναικεία σεξουαλικότητα  και  στον ρατσισμό που δέχτηκαν οι αφροαμερικανοί της Αμερικής. Σημειώνει η Γούντσον: «Κάθε μέρα, από τότε που ήταν μωρό, έλεγα στην Άιρις αυτή την ιστορία. Πώς κατέφτασαν με κακές προθέσεις. Πώς το μόνο που ήθελαν ήταν να μας δουν πεθαμένους. Με τα χρήματά μας να έχουν  καεί. Με τα μαγαζιά και τα σχολεία  και τις βιβλιοθήκες μας, τα πάντα, να έχουν χαθεί. Και παρόλο που όλα αυτά έγιναν είκοσι ολόκληρα χρόνια πριν αρχίσω να υπάρχω έστω σαν σκέψη, τα κουβαλάω ακόμη. Κουβαλάω την απώλεια. Η Άιρις κουβαλάει την απώλεια. Και παρακολουθώντας τη  εγγονούλα μου  να κατεβαίνει εκείνα τα σκαλιά, είμαι πια σίγουρη πως κι αυτή κουβαλάει την απώλεια επίσης. Μα κι οι δυο τους είν’ ανάγκη να ξέρουν πως, μέσα στην απώλεια, πρέπει να κουβαλάς και πολλά άλλα πράγματα. Το φευγιό. Τη σωτηρία. Την επιβίωση».

Τζένη Μανάκη «Ο μύθος της Γούντσον είναι γραμμένος με απαράμιλλο ύφος και εκπληκτική τεχνική»

Η Τζένη Μανάκη γράφει στο “Fractal” σχετικά με το μυθιστόρημα τα παρακάτω: «Ο μύθος της Γούντσον είναι γραμμένος με απαράμιλλο ύφος και εκπληκτική τεχνική (εναλλαγές πρωτοπρόσωπης με τριτοπρόσωπη αφήγηση), γεμάτη λυρισμό, ποίηση με επωδούς που καθηλώνουν, μουσική, μέσα από τις νότες της οποίας ξεπηδά η χαρά αλλά και αναδύεται η αρχαία θλίψη πολλών γενεών αφροαμερικανών. Η συγγραφέας με μεγάλη δεξιοτεχνία και πειστικότητα χειρίζεται τον λόγο του γηρασμένου άντρα, και της πικραμένης αλλά αποφασιστικής Σέιντι, στην προσπάθειά τους να υπερκεράσουν τη μοίρα της φυλής τους, να αποκτήσουν μία αξιοπρεπή κοινωνική θέση μέσα από τη μόρφωση και την οικονομική επάρκεια. Ψυχογραφεί θαυμάσια τόσο την έφηβη μητέρα με όλους τους πρωτόγνωρους φόβους, τον πόνο της γέννας, τις σεξουαλικές αναζητήσεις, τις παλινδρομήσεις, αλλά και τη ριζωμένη βαθιά απόφασή της να σπουδάσει, υπερβαίνοντας τις αντιξοότητες που δημιούργησε η ανέμελη εφηβεία, όσο και τη νεαρή κόρη της με  όλες τις πληγές που της γέννησε η έλλειψη της μητέρας, η ιστορία της οικογένειας, και τα προσωπικά της αδιέξοδα. Μέσα στο μικρό σχετικά μέγεθος της αφήγησης η Γούντσον έχει καταφέρει να θέσει θέματα ρατσισμού, ταξικών διαφορών, κληρονομικότητας, εκπαίδευσης, στόχων, διαχείρισης χρημάτων, αντιμετώπισης μιας συμφοράς, ζητήματα ταυτότητας, σεξουαλικού προσανατολισμού, σχέσεις μητέρας-κόρης, ρόλου γονέων-παιδιών, ζητήματα απώλειας. Έμμεσα, με μεγάλη επιδεξιότητα θίγει επίσης το ζήτημα των συνθηκών κάτω από τις οποίες οι νέοι ωθούνται από την εφηβική ακόμη ηλικία να πάρουν σοβαρές αποφάσεις για το μέλλον τους, να επιλέξουν πολιτική στάση, και κλάδο σπουδών που θα ακολουθήσουν. Να αποφασίσουν για ζητήματα που δεν έχουν ακόμη αποκομίσει καν άποψη, αφού δεν έχουν καν αποκτήσει στοιχειώδη αυτογνωσία».

Θανάσης Μηνάς «Το μυθιστόρημα της Τζάκλιν Γούντσον υπενθυμίζει ότι ακόμα και στα πιο εύθυμα blues, στον πυρήνα τους υπάρχει θλίψη»

Στην «Εποχή» υπογράφει ο Θανάσης Μηνάς τα εξής: «Βραβευμένη με το National Book Award νεανικής λογοτεχνίας για το «Brown Girl Dreaming» και υποψήφια για το ίδιο βραβείο για το «Ένα άλλο Μπρούκλιν», η Τζάκλιν Γούντσον ξέρει πρώτα από όλα τους κώδικες που θα της επιτρέψουν να ξεδιπλώσει την επικοινωνία με τις νεότερες γενιές. Η αφήγησή της έχει πάντα μια νεανική φρεσκάδα, όμοια με ένα πρωτοκλασάτο hip hop τραγούδι. Θέτει εξάλλου παρόμοιους προβληματισμούς. Το πέρασμα από την εφηβεία στην ενηλικίωση, το ζήτημα της προσωπικής ταυτότητας, τη σεξουαλικότητα, τις έμφυλες σχέσεις, το πλέγμα των κοινωνικών σχέσεων που καθορίζονται πολυπρισματικά και, ως Αφροαμερικανική, το ζήτημα των φυλετικών διακρίσεων. Για την Γούντσον, ο κόσμος που ανοίγεται μπροστά σε έναν νέο άνθρωπο δεν είναι ένας κόσμος γεμάτος πιθανές επιλογές, αλλά το αντίθετο. Οι επιλογές που έχει, ειδικά ένας Αφροαμερικανός, είναι de facto περιορισμένες και ως εκ τούτου οι επιλογές αυτές απαιτούν περίσκεψη. Πρόκειται για κρίσιμες αποφάσεις που ενίοτε καθορίζουν μια ολόκληρη ζωή. Καθώς ξετυλίγεται ο μίτος της αφήγησης στο μυθιστόρημα, οι τόνοι γίνονται πιο έντονοι και συγχρόνως πιο δραματικοί. Με τη συγγραφέα να κάνει διαδοχικά cut, flashback και fast forward, ενώ ταυτόχρονα ανεβαίνει ο ρυθμός στο πάρτι αποφοίτησης της Μέλοντι, μαθαίνουμε την τύχη των πρωταγωνιστών. Υπάρχει ειρωνεία στον τίτλο του μυθιστορήματος: “Κάτι αστραφτερό”. Πόσω μάλλον όταν μιλάμε για ένα βιβλίο που ένα από τα κύρια θέματα που πραγματεύεται είναι η απώλεια. Χαμηλόφωνο σαν μπαλάντα, ευαίσθητο σαν ποίημα του Γουίτμαν –στον οποίον γίνεται αναφορά–, το μυθιστόρημα της Τζάκλιν Γούντσον υπενθυμίζει ότι ακόμα και στα πιο εύθυμα blues, στον πυρήνα τους υπάρχει θλίψη».

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα…

Η Τζάκλιν Γούντσον γεννήθηκε στο Columbus του Οχάιο το 1963. Έχει δημοσιεύσει περισσότερα από είκοσι παιδικά και εφηβικά βιβλία και το 2014 τιμήθηκε με το National Book Award νεανικής λογοτεχνίας για το “Brown Girl Dreaming”. Το 2018 τιμήθηκε με το Astrid Lindgren Memorial Award, το σημαντικότερο διεθνές βραβείο νεανικής λογοτεχνίας. Πρόσφατα έλαβε επίσης τον τίτλο τής Young People’s Poet Laureate από το ίδρυμα Poetry Foundation, ενώ το 2020 τιμήθηκε με το μεγάλο βραβείο Hans Christian Andersen της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για Νέους. Από τις εκδόσεις «Πόλις» κυκλοφορεί επίσης το βιβλίο της «Ένα άλλο Μπρούκλιν» (2019).

*Η Γεωργία Ντεμίρη είναι φιλόλογος και διδακτορική φοιτήτρια του ΤΕΦ/ΔΠΘ.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.