«Το ταξιδι των γονιδιων μας»: Μια γνωριμια με τον μαγευτικο κοσμο της παλαιοανθρωπολογιας και της ανθρωπογεωγραφιας
Johannes Krause – Thomas Trappe, «Το ταξίδι των γονιδίων μας – Πώς η μετανάστευση διαμόρφωσε τις σύγχρονες κοινωνίες», Γιώτα Λαγουδάκου μτφ., εκδ Διόπτρα, Αθήνα 2021, σ. 358
Ο Γερμανός βιοχημικός Krause με τη βοήθεια του επίσης Γερμανού δημοσιογράφου Trappe αναλαμβάνει να μας ξεναγήσει με το πόνημα «Το ταξίδι των γονιδίων μας» στον μαγευτικό κόσμο της παλαιοανθρωπολογίας, της παλαιογενετικής και της ανθρωπογεωγραφίας, υποστηρίζοντας σε αυτό τη βασική θέση ότι τα μεταναστευτικά κύματα προς την ευρωπαϊκή ήπειρο αποτελούν ένα φαινόμενο τόσο παλιό όσο και ο ίδιος ο άνθρωπος.
Με όλες αυτές τις συζητήσεις που γίνονται σήμερα και τους προβληματισμούς πολλών Ευρωπαίων σχετικά με το εάν θα πρέπει να συνεχίσει να δέχεται η Ευρώπη ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό μεταναστών από τη Μέση Ανατολή, το βιβλίο καθίσταται εξαιρετικά επίκαιρο. Το μεταναστευτικό ρεύμα αυτό μάλιστα αναμένεται να διογκωθεί περαιτέρω λόγω της κλιματικής αλλαγής, η οποία ενδέχεται να καταστήσει στο μέλλον κάποιες περιοχές του πλανήτη μας μη κατοικήσιμες.
Οι περισσότεροι αναγνώστες επομένως θα εκπλαγούν αν μάθουν ότι η ευρωπαϊκή ήπειρος γνώρισε τουλάχιστον τέσσερα μεταναστευτικά κύματα από την Ασία και τη Μέση Ανατολή από τότε που ο άνθρωπος έφυγε από την κοιτίδα του, την Ανατολική Αφρική. Και όλες αυτές οι μεταναστεύσεις έχουν αφήσει ανεξίτηλα ίχνη στο DNA του σύγχρονου ανθρώπου. Αυτός έχει αποδειχθεί ότι έχει γονίδιο Νεάντερνταλ σε ποσοστό τουλάχιστον 2%.
Η ήπειρός μας πρωτοκατοικήθηκε 500.000 χρόνια πριν από ανθρώπους του Νεάντερνταλ και Ντενίσοβα. Στη συνέχεια αυτοί αναμείχθηκαν με ανθρώπους Sapiens, την τελευταία εξελικτική βαθμίδα των ανθρωποειδών. Αυτοί ήταν επίσης κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες και επικράτησαν τελικά για να πάρουν έπειτα τη σκυτάλη, το 8.000 π.Χ. περίπου, οι μετανάστες από τη Μέση Ανατολή, οι οποίοι έφεραν στην Ευρώπη και τον αγροκτηνοτροφικό τρόπο ζωής. Έρευνες της παλαιογενετικής έχουν δείξει όμως πως αγρότες και νομάδες συνυπήρχαν τουλάχιστον για 2.000 χρόνια προτού επικρατήσουν τελικά οι πρώτοι.
Περαιτέρω μείξη των γονιδίων μας όμως σημειώθηκε με μία ακόμα μεγάλη μετανάστευση από τις στέπες της Ασίας, περίπου το 5.000 π.Χ. Σύμφωνα με τον συγγραφέα οι μετανάστες αυτοί πρέπει να ήταν οι πρώτοι Ινδοευρωπαίοι, αλλά και αυτοί που έφεραν τη μάστιγα της πανώλης στην Ευρώπη σε μια αρχέγονη μορφή της.
Ο Krause εξηγεί αναλυτικά όλες αυτές τις μεταναστεύσεις, τα αίτια, τα αποτελέσματά τους, αλλά και τον ρόλο που έπαιξαν οι παγετώδεις και οι πιο θερμές φάσεις του κλίματος της γης σε αυτές.
Στη συνέχεια ο ίδιος ξεκινά μία εξίσου γοητευτική περιήγηση στον κόσμο των παλαιότερων από τις ασθένειες που γνώρισε η ανθρωπότητα, όπως η πανώλη, η σύφιλη, η φυματίωση και η λέπρα και μας εξηγεί την προέλευσή τους.
Ιστορικά, το βιβλίο φτάνει ως την εποχή του χαλκού, ο συγγραφέας αναφέρει όμως και την άλλη μεγάλη μετακίνηση των λαών η οποία σημειώθηκε τα πρώτα μεσαιωνικά χρόνια, δηλαδή περί τον 4ο και τον 6ο μεταχριστιανικό αιώνα. Αναφέρει επίσης και την ιουστινιάνεια πανώλη, αλλά και τον Μαύρο Θάνατο, ο οποίος ενέσκηψε ως επιδημία στην Ευρώπη τον 14ο αιώνα, καθώς και τις ανταλλαγές των ασθενειών μεταξύ του Νέου και του Παλιού Κόσμου που εκδηλώθηκαν μετά από τις γεωγραφικές ανακαλύψεις του 16ου αιώνα.
Έτσι, το βιβλίο ιχνηλατεί πολλές διαφορετικές επιστήμες στις σελίδες του, από τη βιολογία και τη γενετική πρωτίστως, φθάνοντας ως την Ιστορία και τη Γλωσσολογία.
Το βιβλίο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και κατατοπιστικό, αλλά και ευκολοδιάβαστο, χωρίς να απευθύνεται στους ειδικούς της γενετικής και της βιολογίας, αλλά στο ευρύ κοινό. Το κεντρικό του θέμα, η μετανάστευση, είναι αυτό που συνδέει το χθες με το σήμερα και το καθιστά, όπως προειπώθηκε, πιο επίκαιρο από ποτέ.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
