«Τα Ορφανα» του Ντενις Κελι στο ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνης
Η κεντρική σκηνή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κομοτηνής στις 4, 5 και 6 Οκτωβρίου φιλοξένησε τη θεατρική παραγωγή «Τα Ορφανά», σε σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Μάρκελλου. Το θεατρικό έργο ανήκει στη σύγχρονη ευρωπαϊκή δραματουργία και αποτελεί γέννημα του 2009, από τον Λονδρέζο θεατρικό συγγραφέα Ντένις Κέλι. Το έργο διακατέχει η ωμή ειλικρίνεια, ενώ η μετάφραση του σκηνοθέτη, το 2023, προσθέτει την απουσιάζουσα αίγλη της σκληρότητας, που εκλείπει από την καθημερινότητά μας και αφορά το τεράστιο κεφάλαιο που η κοινωνία συχνά παραχώνει και ονομάζει βία.
Οι καθρέπτες και ο ρυθμός
Ο θεατής, εισερχόμενος στην πλατεία, βρίσκεται αντιμέτωπος με τον εαυτό του. Πέντε καθρέπτες κατά μήκος της σκηνής, τοποθετημένοι σε ημικύκλιο, εξαναγκάζουν το βλέμμα να υπομένει το είδωλό του. Στο κέντρο της σκηνής ένα τραπέζι και τρεις καρέκλες, ισάριθμες με τους χαρακτήρες του έργου. Η σκηνογραφική χρήση της αντανάκλασης μπορεί να μεταφραστεί διαφορετικά από τον κάθε δέκτη. Κάποιος θα έλεγε πως η τοποθέτησή τους προσδίδει μία κινηματογραφική ματιά, αφού μας δίνουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τους χαρακτήρες από διαφορετικές γωνίες, οι οποίες δεν είναι προσβάσιμες σε μία συμβατική θεατρική σκηνή.
Σε δεύτερο επίπεδο, ο αποσυμβολισμός της αντανάκλασης οδηγεί στη βαθύτερη αλήθεια, στην αμεσότητα του εγώ, εκεί όπου ο καθένας συναντά την πραγματικότητά του: πως ό,τι διαδραματίζεται επί σκηνής, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, κατά βάθος υπάρχει –γενικά– ανάμεσα στο πλήθος και –ειδικά– μέσα μας. Ο αντικατοπτρισμός σε πολλές στιγμές του έργου δημιουργεί οπτικές θέσεις, οι οποίες φέρνουν τους ηθοποιούς πολύ κοντά στο κοινό, ώστε εσκεμμένα να σχηματιστεί η ένωση του «μύθου» και του «ανθρώπου».
Όλα ξεκινούν σε μία τραπεζαρία ενός σπιτιού στο Λονδίνο, ενώ οι ενεργειακές ταχύτητες των ηθοποιών συνυπάρχουν σαν συγκοινωνούντα δοχεία με έναν απαιτητικό θεατρικό λόγο. Ταχύτατοι διάλογοι και μονόλογοι, τους οποίους οι τρεις πρωταγωνιστές υπηρέτησαν με διαύγεια και ακατάπαυστη ροή, σε μία παράσταση διάρκειας ενενήντα λεπτών. Ταυτοχρόνως, οι συγκρούσεις ενώ είναι έντονες χαρακτηρίζονται από εσωτερικότητα, παύσεις και σιωπές που εμπεριέχουν θόρυβο.

Οικογένεια
Δύο ορφανοί ενήλικες και ένας σύζυγος. Η Έλεν είναι μητέρα, σύζυγος και αδερφή, ο Ντάννυ πατέρας και σύζυγος, και ο Λίαμ αδερφός. Ένας άνθρωπος που αγκομαχά να «χωρέσει» στην οικογένεια της αδερφής του, αλλά και στην ευρύτερη κοινωνία, ενώ στην αντίπερα όχθη, ο Ντάννυ, ως ένα αποδεκτά κοινό πρότυπο οικογενειάρχη.
Στον Λίαμ θα δώσει ένα μπλουζάκι από τα άπλυτα, για να αλλάξει αυτό που λέρωσε με το αίμα ενός άλλου, ενός αγνώστου «σκυλάραπα». Η πλοκή του έργου εκτυλίσσεται ως μίτος, ο θεατής αναγνωρίζει την αλήθεια για το αιματηρό γεγονός σε στάδια, τόσα όσα χρειάζεται για να αποκρυσταλλωθεί η πραγμάτωση των σχέσεων, αλλά και της βαθύτερης αλήθειας των χαρακτήρων.
Η Έλεν δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει το αγέννητο παιδί της, ώστε να χειριστεί τον σύζυγό της και να καλύψει τον μοναδικό της αδερφό. Ο φαινομενικά φιλειρηνιστής Ντάννυ δεν διστάζει να μεταμορφωθεί σε βασανιστή, ώστε να καλύψει τον Λίαμ και, τέλος, ο Λίαμ δεν διστάζει να κακοποιήσει έναν άγνωστο μουσουλμάνο, ώστε να καταφέρει να απαλύνει τα ψυχικά του τραύματα.
Φασισμός και ηθική
Δεκαπέντε χρόνια μετά, η διαχρονικότητα του θεατρικού έργου «Τα Ορφανά» είναι τρομακτική. Στην πραγματικότητα η κατανόηση του φασισμού, καθώς και του ρατσισμού απέναντι στο «ξένο» ή το διαφορετικό δεν επιδέχεται αιτιολογία. Ίσως μία επεξήγηση της πηγής του σκότους, η οποία ξεπηδά μέσα από το έργο να είναι η αποξένωση. Ο Λίαμ δεν κατάφερε από παιδί να έχει μία υγιή σχέση με την πρώτη ομάδα κοινωνικοποίησής του –την οικογένειά του. Το τραύμα αυτό θα μπορούσε να σπρώξει τον χαρακτήρα σε παραβατικές συμπεριφορές, χωρίς όμως να δικαιολογεί τις πράξεις του. Στη δραματουργία του έργου εξετάζεται τόσο η σχέση θύτη και θύματος, πώς κατέληξε δηλαδή το θήραμα να βιαιοπραγεί ως θηρευτής, όσο και η ευθραυστότητα της ηθικής.
Κατά τη διάρκεια της πλοκής εμφανίζεται και εξαλείφεται η λεπτή γραμμή, όπου οι πράξεις μετατρέπονται σε ανήθικες, αφού καταπατούν την ανθρώπινη υπόσταση του άλλου. Η Έλεν δικαιολογεί τον ξυλοδαρμό, τα βάζει με το παιδί και τη γειτονιά που ενοχλούν, ο Ντάννυ αποκτηνώνεται, ώστε να σώσει την οικογένειά του, ο Λίαμ κάνει παρέα με έναν νεοναζί, ώστε να ανήκει κάπου. Πράξεις ανήθικες με κίνητρο ηθικό.
Μετά το πέρας της παράστασης, επικράτησε στην αίθουσα μία αόρατη οδύνη. Ο Χρήστος Παπαδόπουλος, στον ρόλο του Λίαμ, έχτισε εξαιρετικά τον υποδυόμενο χαρακτήρα, μετατρέποντας κάθε εκφραστικό του μέσο σε σημάδι αναγνώρισης ενός νεαρού παραβατικού, αλλά και συντετριμμένου, του οποίου ο βαθύτερος σκοπός, κατά Στανισλάφσκι, είναι το «ανήκειν».
—Πότε η ηθική είναι ανήθικη, αν στο ερώτημα τίθεται η λέξη «οικογένεια»;
—Γεννούμε εμείς τον φασισμό ή ο φασισμός εμάς;
—Η εξιλέωση του τραύματος είναι αρκετή για την εκπυρσοκρότηση της βίας;
Η ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση – Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μάρκελλος
Σκηνικά – Κοστούμια: Αρετή Μουστάκα
Σχεδιασμός Φωτισμών: Τάσος Παλαιορούτας
Μουσική – Sound Design: Διαμαντής Αδαμαντίδης (InnerD)
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ilya Algaer
Φωτογραφίες: Στέφανος Σάμιος, Στράτος Ρότσκος
Trailer: Πέτρος Μακρής
Graphic Design: Χάρη Καρακουλίδου
Παίζουν οι ηθοποιοί: Ελένη Στεργίου, Χρήστος Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνος Μάρκελλος
*Η Ραφαηλία Γενήουστα είναι πτυχιούχος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.