«Στα ιχνη της»: Ανασυνθετοντας το πορτραιτο μιας φευγαλεας μητερας

Christophe Boltanski, «Στα ίχνη της», μτφρ. Μιχάλης Μητσός, εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2022, σ. 312

Η αγάπη των εκδόσεων Πόλις για τα αριστουργήματα της σύγχρονης γαλλικής λογοτεχνίας συνεχίζει να επιβεβαιώνεται αλλά και να επιβραβεύεται από το εγχώριο αναγνωστικό κοινό, που αμέσως τα κατατάσσει στα αγαπημένα του αναγνώσματα λίγες μέρες αφότου κυκλοφορήσουν. Μεταξύ αυτών και το προσφάτως εκδοθέν αριστούργημα του Γάλλου δημοσιογράφου και δοκιμιογράφου Christophe Boltanski με τίτλο «Στα ίχνη της» (σ. 313), που κυκλοφόρησε τους πρώτους μήνες του 2022 σε μετάφραση του Μιχάλη Μητσού.

Ένα συναρπαστικό βιβλίο αντικατοπτρισμών που θέτει διαρκώς ερωτήσεις είναι το νέο μυθιστόρημα του Christophe Boltanski, που προσθέτει συνεχώς νέα στοιχεία του παζλ, αλλά αρνείται να δώσει οριστικές απαντήσεις. Θέτει ως επίκεντρο την κορυφαία γυναικεία φιγούρα στις ζωές όλων τη «μητέρα», μια μητέρα όμως τελείως άγνωστη, τελείως φευγαλέα στη ζωή του γιου της, με «σιλουέτα ασθενική, φασματική, άναβε [μέχρι τέλους] το ένα Γκωλουάζ μετά το άλλο, παρόλο που ο καρκίνος είχε προσβάλει τους πνεύμονές της».

Ο θάνατός της είναι αυτός που πυροδοτεί τον γιο-αφηγητή να λάβει ρόλο κατασκόπου, να ακολουθήσει και να ανασυνθέσει το πορτραίτο της μέσα από σχεδιάσματα, σκόρπιες σημειώσεις και προσχέδια για ένα μυθιστόρημα που θα μπορούσε να γραφτεί. Ακολουθώντας λοιπόν τον μίτο της ζωής της συνειδητοποιεί πόσες όψεις της παρέμειναν στην αφάνεια, πόσα ακόμη παραμένουν στο σκοτάδι, συμπλέκοντας τον οικογενειακό τους δεσμό με τις πολιτικές και πολιτιστικές ανατροπές που βιώνει η μεταπολεμική Γαλλία. Πρόκειται εν ολίγοις για
μια «συνταρακτική ιστορία μιας γυναίκας που χάθηκε, για μια αναζήτηση από έναν γιο που ψάχνει τη μητέρα του».

Αντώνης Χαριστός, «Ο αφηγητής αναδεικνύει σημεία της γαλλικής πολιτιστικής πραγματικότητας»

Σχετικά με το νέο συγγραφικό έργο του Christophe Boltanski, ο επίσης συγγραφέας Αντώνης Χαριστός σχολιάζει σε κριτική του στον διαδικτυακό τόπο tetragwno.gr σχετικά με τις ιστορικο-πολιτικές όψεις της μεταπολεμικής Γαλλίας που εγγράφονται στο μυθιστόρημα:

«Καθώς ο αφηγητής ξεδιπλώνει στιγμές της κοινής τους συμβίωσης, όντας στην παιδική ηλικία εκείνος, αναδεικνύει σημεία της γαλλικής πολιτιστικής πραγματικότητας. Από τη μία πλευρά, ο ίδιος περιγράφει τα στάδια ενηλικίωσης μέσα από τις συγκρούσεις που λάμβαναν χώρα μεταξύ τους. Συγκρούσεις για την οριοθέτηση της ατομικής αυτονομίας και δη στον ιδιωτικό χώρο της μητέρας, όπως εκείνη τον όριζε σύμφωνα με τα συμβατικά στεγανά της κοινωνικής αναφοράς. Και από την άλλη πλευρά, αποκαλύπτονται τα όρια αυτής της αυτονομίας του χώρου και της προσωπικότητας, όρια τα οποία επενεργούν σύμφωνα με τις πατριαρχικές αναλογίες του γαλλικού πολιτικού σώματος. Ως αποτέλεσμα τούτης της σύγκρουσης ο συγγραφέας του έργου καταδεικνύει τη μεταβολή στην οποία προσχώρησε η μητέρα του, μεταβολή ως προς την εξωτερική της παρουσία στο δημόσιο λόγο. Από την απομόνωση περνά στην τηλεοπτική στέγη και αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα για μία δεκαετία. Προτού, όμως, οδηγηθεί στην ανασύνταξη της παρουσίας της στον επαγγελματικό στίβο, έχει προηγηθεί η ατομική της ρήξη με το οικογενειακό κατεστημένο των περιορισμών και των εκ των προτέρων καθορισμένων στόχων και σκοπών ζωής.

Καθώς ο αφηγητής ξεδιπλώνει στιγμές της κοινής τους συμβίωσης, όντας στην παιδική ηλικία εκείνος, αναδεικνύει σημεία της γαλλικής πολιτιστικής πραγματικότητας. Από τη μία πλευρά, ο ίδιος περιγράφει τα στάδια ενηλικίωσης μέσα από τις συγκρούσεις που λάμβαναν χώρα μεταξύ τους. Και από την άλλη πλευρά, αποκαλύπτονται τα όρια αυτής της αυτονομίας του χώρου και της προσωπικότητας, όρια τα οποία επενεργούν σύμφωνα με τις πατριαρχικές αναλογίες του γαλλικού πολιτικού σώματος. Ως αποτέλεσμα τούτης της σύγκρουσης ο συγγραφέας του έργου καταδεικνύει τη μεταβολή στην οποία προσχώρησε η μητέρα του, μεταβολή ως προς την εξωτερική της παρουσία στο δημόσιο λόγο

Αντί της καριέρας για την οποία προορίζονταν θα στρέψει το ενδιαφέρον της στη λογοτεχνία και τον πολιτικό ακτιβισμό. Στη μεν πρώτη, θα αποτυπώσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αστυνομικού μυθιστορήματος, όπως αυτό προκύπτει από το ξέσπασμα του Μάη του ’68 και την κριτική αμφισβήτηση του μονοπωλιακού κρατικού καπιταλισμού της περιόδου Πομπιντού, προστρέχοντας προς υπεράσπιση των κάθε είδους αποκλεισμένων και περιθωριοποιημένων. Στο δε δεύτερο, τον πολιτικό ακτιβισμό, ανέπτυξε δράση με αφορμή το μέτωπο στην Αλγερία και στο τέλος της διαδρομής αποσύρθηκε για να προσδώσει περιεχόμενο σε μικρότερης εμβέλειας κινήσεις, αλλά εξίσου σημαντικές για την καθημερινή επιβίωση των ανθρώπων. […]  Ακόμη κι αν τίποτε από όσα περιγράφει ο αφηγητής για τη μητέρα του δεν έλαβε χώρα στην πραγματικότητα κι όλα όσα αναλύονται αποτελούν τεκμήρια της γαλλικής ιστορίας καμωμένα από υπερβολικά δομημένες δόσεις φαντασίας και μύθου, το έργο “Στα ίχνη της” αποτελεί ένα αριστούργημα».

Ο Christophe Boltanski και η συγγραφική του πορεία

Γεννημένος το 1962 ο Christophe Boltanski σπούδασε δημοσιογραφία στο Centre de formation des journalistes του Παρισιού και έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος σε διακεκριμένες εφημερίδες και περιοδικά, όπως η «Liberation», το «Le Nouvel Observateur» κ.ά. Έχει δημοσιεύσει ποικίλα δοκίμια και λογοτεχνικά έργα, με πρώτο του μυθιστόρημα να είναι «Η Κρυψώνα», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Utopia. Έχει τιμηθεί επίσης με τα βραβεία  Prix Femina και Prix des prix litteraires 2015.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.