Σημαντικη η παρουσια ελληνορθοδοξων διδακτηριων στην Ροδοπη τα τελευταια χρονια της Οθωμανικης Αυτοκρατοριας

Σε Κομοτηνή, Μαρώνεια αλλά και οικισμούς επεκτεινόταν η εκπαίδευση των κατοίκων - Ομιλία με θέμα «Η ελληνορθόδοξη εκπαίδευση στην Κομοτηνή και την περιοχή της στην ύστερη οθωμανοκρατία» από την Εταιρεία Θρακικών Ερευνών

Τις όψεις που πήρε η ελληνορθόδοξη εκπαίδευση στην Κομοτηνή και την περιοχή της στην ύστερη οθωμανοκρατία, μέσα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον στα τέλη του 19ου αιώνα παρουσίασαν ο κ. Ιωάννης Σιγούρος Διδάκτορας του ΔΠΘ και ο κ. Νικόλαος Τσουρής, υποψήφιος διδάκτορας ΔΠΘ τη Δευτέρα 23 Οκτωβρίου στην αίθουσα του Ιδρύματος Παπανικολάου. 

Η ομιλία αποτελούσε την τέταρτη εκδήλωση της σειράς «Η φυσιογνωμία της Κομοτηνής κατά την τελευταία περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας (1800-1913)», που πραγματοποιείται από την Εταιρεία Θρακικών Ερευνών με τη στήριξη της Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης Πολιτισμού Παιδείας Αθλητισμού Κομοτηνής. 

Η εκπαίδευση στο Βιλαέτι της Αδριανούπολης 

Για την εκπαίδευση στο Βιλαέτι της Αδριανούπολης, που περιλάμβανε το σαρτζάκι της Κιουμουρτζίνας, όπως ονομαζόταν τότε, σε μια εποχή που στην Οθωμανική Αυτοκρατορία γινόταν το λεγόμενο «Τανζιμάτ», δηλαδή μεταρρυθμίσεις, μίλησε ο κ. Νικόλαος Τσουρής, υποψήφιος διδάκτορας ΔΠΘ.
 
Με τις μεταρρυθμίσεις αυτές, για τις οποίες πίεσαν και οι Ευρωπαϊκές Μεγάλες Δυνάμεις εκείνης της εποχής, και μέσα σε αυτά τα πλαίσια άρχισε να αναπτύσσεται η εκπαίδευση των ελληνορθοδόξων στο Βιλαέτι της Αδριανούπολης.
 
Έτσι αναφέρθηκε στους τύπους των σχολείων που είχε αυτή η εκπαίδευση, που ήταν κυρίως κοινοτική, με σημαντικό ρόλο να παίζει το Πατριαρχείο και οι κατά τόπους μητροπολίτες, αλλά και το Βασίλειο της Ελλάδας.
 
Σημαντικό ρόλο όμως έπαιξαν και οι διάφοροι φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι οι οποίοι δραστηριοποιούνταν και στήριζαν την όλη εκπαιδευτική προσπάθεια, είτε στην Κωνσταντινούπολη κεντρικά, είτε στην Αθήνα, είτε στα μεγάλα αστικά κέντρα της Θράκης.
 
«Μιλάμε για μια εκπαιδευτική προσπάθεια η οποία κινητοποίησε όλο τον ελληνισμό εκείνης της εποχής» σημείωσε, τονίζοντας πως έντονος ήταν και ο ανταγωνισμός με το Βουλγαρικό στοιχείο, μιας και ιδρύονταν βουλγαρικά σχολεία, που είχαν σκοπό τη διάχυση της Βουλγαρικής γλώσσας και πολιτισμού, στο πλαίσιο του ανταγωνισμού των βαλκανικών χωρών στην περιοχή.

 

Η κοινοτική οργάνωση των Ελλήνων στην ύστερη Οθωμανική Αυτοκρατορία 

Η ημερομηνία σταθμός είναι το 1864, όταν και  ψηφίζεται ένας νόμος στην οθωμανική αυτοκρατορία περί βιλαετίων, και με βάση αυτό τον νόμο, κοινοτικά η οργάνωση των ελληνορθόδοξων εκείνης της εποχής, συγκροτείται σε τρία σώματα, στα οποία προεδρεύει ο τοπικός μητροπολίτης ή ο επίσκοπος.
 
Τα τρία σώματα αυτά ήταν η Δημογεροντία, η Εφορεία και οι διάφορες επιτροπές των ενοριών. Από αυτά τα τρία σώματα, η Δημογεροντία και η Εφορεία έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στα εκπαιδευτικά πεπραγμένα της κάθε περιοχής. Συγκεκριμένα οι εφορείες φρόντιζαν να ιδρύουν, να λειτουργούν, να συντηρούν τα σχολεία μιας κοινότητας, τα μέλη των  εφορειών εκλέγονταν  από την τοπική κοινότητα στη γενική τους συνέλευση, είχαν πρόεδρο τον Μητροπολίτη, και τα μέλη κάθε εφορείας ήταν από 3-6, ανάλογα με τον πληθυσμό της κοινότητας.
 
Από την άλλη πλευρά, υπήρχαν οι γενικές συνελεύσεις που αποφάσιζαν για την αναθεώρηση των σχολικών κανονισμών, φρόντιζαν για τους οικονομικούς πόρους και γενικά για την εύρυθμη λειτουργία των σχολείων.
 
Οι Δημογεροντίες, ο αριθμός των μελών των οποίων ήταν ανάλογος με τον πληθυσμό της κοινότητας που ανήκαν, αποτελούσαν την προϊστάμενη αρχή των σχολικών εφορειών, έλεγχαν κι αυτοί το εκπαιδευτικό έργο των σχολικών εφορειών, έπαιρναν τις τελικές αποφάσεις για τα εκπαιδευτικά θέματα, και γενικά είχαν υπό την εποπτεία τους την οικονομική διαχείριση των σχολείων και πώς να βρουν νέους πόρους ώστε να λειτουργήσουν αυτά πιο εύρυθμα.
 
Οι φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι, αναλάμβαναν το οικονομικό κομμάτι, οπότε δραστηριοποιούνταν ενεργά, ώστε να βρουν πόρους να στείλουν στα σχολεία βιβλία, να πληρώνουν για τη μισθοδοσία του διδακτικού προσωπικού, μιας και δεν υπήρχε κάποια κεντρική υπηρεσία που πλήρωνε. 

Διδακτήρια σε Κομοτηνή και Μαρώνεια 

Στην κατάσταση που βρισκόταν η εκπαίδευση στην Κομοτηνή και τους γύρω οικισμούς της αναφέρθηκε ο κ. Ιωάννης Σιγούρος, Διδάκτορας του ΔΠΘ, σημειώνοντας πως στην πόλη μας υπήρχε η Δημογεροντία, πρόεδρος της οποίας ήταν πάντοτε ο εκάστοτε Μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής. Μάλιστα η Μητρόπολη μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα είχε την έδρα της στη Μαρώνεια, οπότε μεταφέρθηκε οριστικά τότε στην Κομοτηνή, και ο εκάστοτε μητροπολίτης, παρότι μεταφέρθηκε η έδρα της Μητρόπολης στην Κομοτηνή, δεν έπαψε ποτέ να ενδιαφέρεται για τα θέματα της Μαρώνειας, αλλά και των μικρότερων χωριών που ανήκαν στη μητρόπολη της Μαρωνείας.
 
Δυστυχώς για την περιοχή μας υπάρχουν πολύ λίγες γραπτές πηγές και τεκμήρια, μιας και τα δημόσια αρχεία έχουν καταστραφεί και στον Α΄ και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
 
Στην Κομοτηνή και τη Μαρώνεια που ήταν τα μεγαλύτερα οικιστικά κέντρα της περιοχής τότε, υπήρχαν και αρρεναγωγεία και παρθεναγωγεία και νηπιαγωγεία. Συνήθως τα νηπιαγωγεία συστεγάζονταν με τα παρθεναγωγεία, όπως στον Ίασμο. Στα μικρότερα όμως χωριά δεν υπήρχε αυτός ο διαχωρισμός, ούτε υπήρχε ελληνικό κοινό και σχολείο δημοτικό και γυμνάσιο όπως σήμερα, παρά μόνο υπήρχε ένα μικρό κοινό σχολείο, ένα απλό δημοτικό σχολείο, στα μικρά χωριά όπως η Γρατινή, το Κόσμιο, η Κρωβύλη, η Διώνη, ο Σώστης, κλπ.
 
Κατάλοιπα αυτών των σχολείων δεν υπάρχουν στα μικρά χωριά, σώζονται όμως τα μεγαλύτερα διδακτήρια που είχαν κτιστεί στην Κομοτηνή, στον Ίασμο και τη Μαρώνεια.
 
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Τσανάκλειος Σχολή στην Κομοτηνή, η οποία απετέλεσε προς το τέλος της οθωμανοκρατίας στην περιοχή μας το αρρεναγωγείο της πόλης μας, σώζεται επίσης το παρθεναγωγείο που είναι πίσω από το καμπαναριό της Παναγίας, το παλιό Οικονομικό Γυμνάσιο, ενώ ακόμη σώζεται το ένα από τα δύο νηπιαγωγεία, το νηπιαγωγείο του Πάνω Μαχαλά που βρίσκεται στον αύλειο χώρο του Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου.
 
Δυστυχώς όμως πολλά κτίσματα έχουν καταστραφεί, και στη Μαρώνεια δεν σώζεται ούτε το αρρεναγωγείο, ούτε το παρθεναγωγείο, παρά μόνο η Χατζέιος Σχολή, η οποία τότε χτίστηκε ως παράρτημα του τότε αρρεναγωγείου, καθώς επίσης και στον Ίασμο σώζεται μόνο το παρθεναγωγείο, ενώ το αρρεναγωγείο έχει κατεδαφιστεί. 

Σημαντική η προσφορά των ευεργετών 

Όσο για την σχολική κοινότητα, αυτή ήταν μικρή, μιας και ένας μαθητής για να φοιτήσει τότε έπρεπε να πληρώσει και μια συνδρομή που ήταν για την εγγραφή του. Τα παιδιά που μπορούσαν να πάνε στο σχολείο, είχαν την ευκαιρία να διδαχθούν αρκετά μαθήματα, τα οποία διδάσκονται και σήμερα στο σύγχρονο σχολείο.
 
Για τις δε φιλεκπαιδευτικές οργανώσεις, σημείωσε πως υπήρχε μια Φιλοπρόοδος Ένωση στην Κομοτηνή, όμως εκείνο που είναι περισσότερο έντονο στην περιοχή μας είναι οι μεγάλοι δωρητές.
 
Ο Κομοτηναίος έμπορος Νέστωρας Τσανακλής, ο Γεώργιος Νικολάου, που είχε χρηματοδοτήσει το κτίσιμο του νηπιαγωγείου του Κάτω Μαχαλά, ο Χατζηκωνσταντίνος Ζωίδης, ο οποίος είχε χρηματοδοτήσει επίσης το νηπιαγωγείο της περιοχής του Αγίου Γεωργίου του Πάνω Μαχαλά, οι αδελφοί Χατζέα. Οι φιλεκπαιδευτικές εταιρείες από την Αδριανούπολη, τη Φιλιππούπολη, την Κωνσταντινούπολη, χρηματοδοτούσαν επίσης, αλλά αυτοί είχαν μια γεωγραφική απόσταση.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.