«Σαν Νορμαλ»: Ενα μοντερνιστικο εργο για τους αγωνες της καρδιας
«Σκαρφαλώνοντας λέξεις»
Ο Διονύσης Μαρίνος, μετά τον «Μπλε Ήλιο», επανέρχεται με ένα βιβλίο εντελώς διαφορετικό, αλλιώτικα φτιαγμένο, εντυπωσιακά ενδιαφέρον ως προς τον τρόπο γραφής και τη γλώσσα του.
Το «Σαν Νορμάλ» είναι ένα μυθιστόρημα που μιλά για τη λογοτεχνία, για τη σχέση του δημιουργού με τον ήρωά του, για τις επιρροές του καθενός γραφιά, αλλά και για την ανάγκη του συγγραφέα να πει ένα ωραιότατο παραμύθι. Γιατί,«Τι άλλο είναι η λογοτεχνία; Παραμύθια για μεγάλους. Το κρυφό υστέρημα της πραγματικότητας».
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Οι ήρωες του Διονύση Μαρίνου διαβιούν στην πόλη Σαν Νορμάλ. Δεν ξέρουμε πού ακριβώς βρίσκεται, είναι μια πόλη παράξενη, φτιαγμένη από το υλικό της φαντασίας του Διονύση Μαρίνου,
«με δρόμους που μοιάζουν. Με την εικαστική αναπαράσταση ενός γενικευμένου χάους. […] που όλοι μοιάζουν σαν μια σταγόνα νερό. Γι’ αυτό και είναι ολότελα διαφορετικοί. […] είναι μια πόλη που μπορεί να σε τρελάνει […]. Οι άνθρωποι σ’ αυτήν την πόλη δεν έχουν καμία λογική».
Κι από την άλλη, ένας ήρωας εξομολογείται:
«όταν αποφάσισα να ζήσω στο Σαν Νορμάλ, πίστεψα ότι θα έβρισκα τη δική μου Ιθάκη. Είχα ακούσει πολλά γι’ αυτό το μέρος, που το λάτρεψα αμέσως. Μόνο που αυτό δεν μου ανταπέδωσε την αγάπη. Είναι τόσο παράξενη πόλη το Σαν Νορμάλ, που μόνο αν το ζήσεις θα το καταλάβεις».
Κι όμως, η πόλη που έφτιαξε ο Διονύσης Μαρίνος –και που θα μπορούσε να παραπέμπει σε κάτι σκοτεινό, όπως ας πούμε και η GothamCity (με οδήγησαν σε τέτοιες σκέψεις οι ευθείες αναφορές του Μαρίνου στα pulp περιοδικά που διάβαζε ο ήρωας της πρώτης του ιστορίας)– είναι γι’ αυτόν ό,τι είναι η Νέα Υόρκη για τον Γούντυ Άλεν. Ο τέλειος καμβάς πάνω στον οποίο αρχίζει να ιχνογραφεί τις ιστορίες του ο συγγραφέας. Αν ήταν μια άλλη πόλη, με διαφορετική κουλτούρα και άλλη ονομασία, όλα θα ήταν διαφορετικά, γιατί, για τον δημιουργό της, δεν είναι απλά μια πόλη, είναι ένα σύμβολο. Δεν είναι η πόλη που την κατοικείς, αλλά η πόλη που κατοικεί μέσα σε κάθε άνθρωπο. Η εσωτερική μας φυλακή, η οποία δεν μας επιτρέπει να βγούμε από αυτήν.
Σ’ αυτήν, λοιπόν, την πόλη–του δέκατου πρωταγωνιστή, κατά τη γνώμη μου, του βιβλίου–, που βρίθει παράδοξων και αλληγορικών στοιχείων, που έχει κάτι το καφκικό, ζουν οι ήρωες των εννέα ιστοριών του. Εκεί διασταυρώνονται με έναν τρόπο οι ζωές τους, παρόλο που διαβάζοντας το καθένα από τα εννιά κεφάλαια του σπονδυλωτού αυτού μυθιστορήματος έχεις την απόλυτη αίσθηση πως τίποτα δεν συνδέεται με τα προηγούμενα ή τα επόμενα, καθώς τα κεφάλαια μπορούν ωραιότατα να αναγνωστούν και ως αυτοτελή διηγήματα, ενώ στην πραγματικότητα οι πρωταγωνιστές του Διονύση Μαρίνου πηδούν από τη μια ιστορία στην άλλη και τις ενώνουν, με κύριο συνδετικό κρίκο τον καθηγητή Τριστ, ο οποίος –θαρρώ–είναι κι ο μόνος που διαπερνά με την παρουσία του όλες τις ιστορίες. Αυτοί οι άνθρωποι είναι περίπλοκοι και βιώνουν εξωφρενικές καταστάσεις, οι οποίες φυσικά μας αποκαλύπτουν βαθύτερα συμβολικά μηνύματα. Όλοι τους βέβαια πασχίζουν για ζητήματα καρδιάς. Θέλουν με τον τρόπο τους να γίνουν ορατοί, να είναι αποδεκτοί από τους γύρω τους, να αποκτήσουν μια θέση στην καρδιά και στις ζωές αυτών που τους ενδιαφέρουν. Και μολονότι εκείνοι είναι αλλιώτικοι, «ιδιαίτεροι», αυτή τους η ετερότητα δεν αποτελεί εμπόδιο, αντίθετα τους δίνει ώθηση, τους κινητοποιεί όλο και πιο πολύ.
Από κει και πέρα, ο Διονύσης Μαρίνος, με απίστευτη μαεστρία μέσα από τις διηγήσεις του, που ξεχειλίζουν μαγικό ρεαλισμό, μας μιλά για διάφορα θέματα, για την αγάπη, την ελευθερία, την αποδοχή, τον ρατσισμό… Οι ήρωές του μόνοι, συχνά και μοναχικοί από επιλογή ή ανάγκη, αναμετριούνται με τους προσωπικούς τους δαίμονες στις παράξενες ιστορίες τους, αναζητώντας την αγάπη, την επαγγελματική καταξίωση, την οικογενειακή ευτυχία, την προσωπική ολοκλήρωση. Ήρωες που διαχέονται μέσα στους προσωπικούς τους λαβύρινθους, τις εμμονές και τους φόβους τους, αλλά αν τους ενώσουμε όλους μαζί ενδεχομένως να κάναμε έναν και μοναδικό άνθρωπο. Αυτόν που θα μπορούσε να υπάρξει κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν μας. Αυτόν που αναμετριέται κάθε φορά με τη δική του μοίρα. Γιατί τι είναι η μοίρα μας;
«Η μοίρα καμιά φορά είναι σαν μια κηλίδα λάδι που πέφτει σε ένα καθαρό ρούχο. Στην αρχή η ζημιά είναι μικρή. Μια στάμπα τόση δα. Πιστεύεις πως δεν θα εξαπλωθεί, πως λίγο νερό να ρίξεις εκεί που έπεσε η λαδιά, και το εύρος της θα σταματήσει. Όμως, δεν ισχύει. Το λάδι απλώνει τα πλοκάμια του, καταλαμβάνει όσο χώρο του προσφέρεται, ζητάει να επεκταθεί και τίποτα δεν φαίνεται ικανό να το σταματήσει».
Το βιβλίο του Διονύση Μαρίνου όμως, περισσότερο απ’όλα τα άλλα, για μένα είναι πραγματεία πάνω στο κορυφαίο ερώτημα σχετικά με τον θάνατο ή την παντοδυναμία του συγγραφέα. Γράφει στην ουσία για τη σχέση του συγγραφέα με το αντικείμενό του. Για τον τρόπο που μπορούν οι ήρωες να αυτονομηθούν από τον δημιουργό τους, αλλά και ο δημιουργός με έναν τρόπο να ενσωματωθεί στον μύθο.Ταυτόχρονα όμως, είναι και ένα εξαιρετικό αφήγημα, που τα διακείμενά του μας δίνουν την ευκαιρία να θυμηθούμε διαμάντια της παγκόσμιας λογοτεχνίας, αλλά και να παρακολουθήσουμε πώς η μαεστρία ενός συγγραφέα μπορεί να χωρέσει μέσα σε ένα βιβλίο 296 σελίδων τις καφκικές αναφορές, την Γκλέντα του Κορτάσαρ («Πόσο αγαπάμε την Γκλέντα»), τον Όσκαρ Μάτσερατ του Γκύντερ Γκρας («Το τενεκεδένιο ταμπούρλο»), τον «Μπάρτλμπυ τον γραφέα» του Μέλβιλ, το «Κάτω από το Ηφαίστειο» του Λόουρι, αλλά και τα έργα του Φώκνερ, που όλα διαδραματίζονται στη μυθική κομητεία του Μισισίπι Γιοκναπατόφα, δημιούργημα της φαντασίας του Φώκνερ («Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ»), όπως το «Σαν Νορμάλ», το δημιούργημα της φαντασίας του Διονύση Μαρίνου.
Ένα απόλυτα μοντερνιστικό έργο, που όμως διαβάζεται απνευστί, μια ιδιότυπη συγγραφική έμπνευση που μπορεί με αξιώσεις να εκπλήξει ευχάριστα!
*Η Ρένα Σαμαρά-Μάινα είναι φιλόλογος, διοργανώνει και συντονίζει τη Λέσχη Φιλαναγνωσίας Κομοτηνής και επιμελείται τη ραδιοφωνική εκπομπή «Με αφορμή ένα βιβλίο», στην ΕΡΤ Κομοτηνής. Κείμενά της έχουν δημοσιευθεί σε διάφορους λογοτεχνικούς ιστότοπους. Ο τίτλος της στήλης, «Σκαρφαλώνοντας λέξεις», προέρχεται από τον στίχο του Γιώργου Σεφέρη, «σκαρφαλώνοντας λεξεις με μια ανεμόσκαλα».
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.