Οταν η λογοτεχνια «εγκλωβιζει» τους ηρωες της
Κάποιες από τις αρετές της λογοτεχνίας είναι να απελευθερώνει τον άνθρωπο, να τον οδηγεί στην έκφραση των σκέψεων και των συναισθημάτων του, μέσα από τον πιο δημιουργικό τρόπο. Ωστόσο, όσο δυσάρεστο κι αν ακούγεται η λογοτεχνία μπορεί καμιά φορά και να «εγκλωβίσει» τους ήρωές της, να τους χρησιμοποιήσει χωρίς τη συγκατάθεσή τους –αν πρόκειται για υπαρκτά πρόσωπα. Και υπάρχει και μια τρίτη όψη της λογοτεχνίας που είναι και η πιο ενδιαφέρουσα: η χρήση της για την αποκατάσταση της προηγούμενης, λανθασμένης λειτουργίας της. Αυτό κάνει και η Kaouther Adimi, γράφει ένα μυθιστόρημα για να δικαιώσει τους ήρωες του πρώτου αλγερινού μυθιστορήματος που γράφτηκε στα αραβικά το 1972, με πρωταγωνιστές τους παππούδες της τιτλοφορώντας το «Με άνεμο κακό». Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση Έφης Κορομηλά και επιμέλειας Άννας Μαραγκάκη.
Σύμφωνα με το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφερόμαστε στην Αλγερία του 20ού αιώνα, μια περίοδος με δεινά γεγονότα, που θα έπλητταν τον λαό της.
«Αλγέρι, Σεπτέμβριος του 1972. Ένας άνεμος κακός, που έρχεται από τη Σαχάρα, καλύπτει με κόκκινη άμμο την πόλη. Σε ένα βιβλιοπωλείο, ο Σαΐντ, διάσημος συγγραφέας, παρουσιάζει το πολυσυζητημένο βιβλίο του, “το μεγαλύτερο αλγερινό μυθιστόρημα”. Εκθέτει την πλοκή: οι διασταυρούμενες ζωές ανθρώπων, που κατάγονται από το ίδιο χωριό, καθώς παρασύρονται στη δίνη των γεγονότων της σύγχρονης Αλγερίας. Η Λεϊλά και ο Ταρέκ, παιδικοί φίλοι του συγγραφέα, όταν συνειδητοποιούν ότι, εν αγνοία τους, χρησιμοποιήθηκαν από τον Σαΐντ ως πρωταγωνιστές του βιβλίου του, νιώθουν τις ζωές τους κατεστραμμένες, λεηλατημένες. Τότε η συγγραφέας παίρνει τη σκυτάλη, για να αφηγηθεί και να αποκαταστήσει την αληθινή, τη μη μυθιστορηματική, ζωή του Ταρέκ και της Λεϊλά.
Η λογοτεχνία μπορεί να απελευθερώσει, αλλά μπορεί και να στιγματίσει. “Αν η λογοτεχνία μπορεί να σώζει, μπορεί εξίσου να είναι ένας άνεμος κακός”, όπως γράφει η Kaouther Adimi στην τελευταία σελίδα του μυθιστορήματός της. Κι αυτός ο κακός άνεμος –ένας τίτλος εμπνευσμένος από το γνωστό ποίημα του Πολ Βερλέν “Φθινοπωρινό Τραγούδι”– μπορεί να έρχεται από πολλές πλευρές: όχι μόνο από τον πόλεμο, όχι μόνο από την τρομοκρατία αλλά και από τη λογοτεχνία
Αρχές της δεκαετίας του 1920: Τρία παιδιά μεγαλώνουν μαζί σ’ ένα χωριό της Ανατολικής Αλγερίας. Η Λεϊλά, και τα δύο αγόρια που είναι παράφορα ερωτευμένα μαζί της: ο Ταρέκ, λιγομίλητος, μελαχρινός, γλυκός και συνεσταλμένος, που προορίζεται για βοσκός, και ο Σαΐντ, άριστος χειριστής της αραβικής γλώσσας, από πιο ευκατάστατη οικογένεια, ανοιχτόχρωμος, που προετοιμάζεται να φύγει στην Τυνησία για σπουδές και κάνει όνειρα για το μέλλον. Η Λεϊλά, που η οικογένειά της την παντρεύει πολύ νέα και παρά τη θέλησή της, βρίσκει το κουράγιο να εγκαταλείψει τον άντρα της και επιστρέφει στο πατρικό της μαζί με τον γιο της, προκαλώντας τη γενική αποδοκιμασία.
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος στέλνει τα δύο αγόρια στο μέτωπο. Ο Σαΐντ θα γίνει, αργότερα, επιτυχημένος συγγραφέας. Ο Ταρέκ επιστρέφει στο χωριό, παντρεύεται τη Λεϊλά και υιοθετεί τον γιο της. Θα αποκτήσουν μαζί τέσσερα κορίτσια. Ο Ταρέκ θα πάρει μέρος στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας της Αλγερίας, θα εργαστεί στα γυρίσματα της ταινίας του Τζίλο Ποντεκόρβο “Η μάχη του Αλγερίου”, θα δουλέψει σε εργοστάσιο στη Γαλλία, θα βρει δουλειά σε μια υπέροχη βίλα στην Ιταλία, με πολύ σημαντικά έργα ελληνορωμαϊκής τέχνης.
Η Λεϊλά μεγαλώνει τα παιδιά, κρατάει το σπίτι, περιμένει τον άντρα της –που επιστρέφει κάθε δύο χρόνια– και αγωνίζεται να μάθει γραφή και ανάγνωση.
Μετά, όμως, την έκδοση του μυθιστορήματος του Σαΐντ, ο Ταρέκ και η Λεϊλά θα κληθούν να αντιμετωπίσουν και αυτόν τον “κακό άνεμο”.
Η Καουτέρ Αντιμί δημιουργεί μια εντυπωσιακή τοιχογραφία της ιστορίας της Αλγερίας, από τη δεκαετία του 1920 μέχρι το καλοκαίρι του 1992: πρωταγωνιστούν η γαλλική αποικιοκρατία, ο αγώνας για την ανεξαρτησία, η ενίσχυση των ισλαμιστών και ο εμφύλιος πόλεμος».
Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα εμπνευσμένο από τη ζωή, από ένα περιβάλλον καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων και κυρίως της γυναίκας από την αρχή της ζωής της. Παράλληλα με την «ταπείνωση» και τον «εξευτελισμό» των πρωταγωνιστών από έναν «δικό τους άνθρωπο», ζούμε και τα «απόνερα» της αποικιοκρατίας, αλλά και τη δυστυχία των πολέμων, μεταξύ των οποίων και ο εμφύλιος της Αλγερίας.
Νίκος Μπακουνάκης,* «H Kaouther Adimi στήνει ένα μυθιστορηματικό παιχνίδι για να δείξει το δράμα που μπορεί να παιχτεί πάνω στη λεπτή γραμμή που χωρίζει την αλήθεια από την επινόηση»
Ο Νίκος Μπακουνάκης, δημοσιογράφος, συγγραφέας και καθηγητής Πρακτικής της Δημοσιογραφίας και Τεχνικών Αφήγησης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο έγραψε στη Lifo για το μυθιστόρημα της Kaouther Adimi τόσο για τη δομή του, όσο και την αρνητική χρήση της λογοτεχνίας.
«Η αλγερινή συυγγραφέας Kaouther Adimi, γεννημένη το 1986, επινοεί μια ιστορία για να δημιουργήσει, μέσα από τις αλληλοεμπλεκόμενες ζωές τριών ηρώων, τριών παιδικών φίλων, του Ταρέκ, της Λεϊλά και του Σαΐντ, μια μεγάλη τοιχογραφία της Αλγερίας στη διάρκεια του 20ού αιώνα. Η ιστορία που επινοεί στηρίζεται στην πραγματική ζωή των παππούδων της, του Ταρέκ και της Λεϊλά. Και την επινοεί όχι απλώς για να τη διηγηθεί αλλά και για να την αποκαταστήσει.
Ένα άλλο μυθιστόρημα που είχε κυκλοφορήσει το 1972, με συγγραφέα τον Σαΐντ, “το πρώτο αλγερινό μυθιστόρημα γραμμένο στα αραβικά”, είχε ως ήρωές του τον Ταρέκ και τη Λεϊλά. Τους παρουσίαζε όμως με κακοποιητικό τρόπο, σαν να υφάρπαζε τις ταυτότητές τους, σαν να τους βίαζε. Έτσι, με φόντο τη μεγάλη ιστορία όπου ο καθένας από τους τρεις ήρωες έχει τον ρόλο του –αποικιοκρατία, πόλεμος για την ανεξαρτησία, μετανάστευση, εμφύλιος και τρομοκρατία τη δεκαετία του 1990– η Kaouther Adimi στήνει ένα μυθιστορηματικό παιχνίδι για να δείξει το δράμα που μπορεί να παιχτεί πάνω στη λεπτή γραμμή που χωρίζει την αλήθεια από την επινόηση.
Η λογοτεχνία μπορεί να απελευθερώσει, αλλά μπορεί και να στιγματίσει. “Αν η λογοτεχνία μπορεί να σώζει, μπορεί εξίσου να είναι ένας άνεμος κακός”, όπως γράφει η Kaouther Adimi στην τελευταία σελίδα του μυθιστορήματός της. Κι αυτός ο κακός άνεμος –ένας τίτλος εμπνευσμένος από το γνωστό ποίημα του Πολ Βερλέν “Φθινοπωρινό Τραγούδι”– μπορεί να έρχεται από πολλές πλευρές: όχι μόνο από τον πόλεμο, όχι μόνο από την τρομοκρατία αλλά και από τη λογοτεχνία.
Η Kaouther Adimi αφηγείται την ιστορία, τόσο τη μικροϊστορία όσο και τη μεγάλη, μέσα από δύο διακριτές οπτικές: του Ταρέκ και της Λεϊλά. Άλλωστε τα δύο κεφάλαια του μυθιστορήματος έχουν ως τίτλο τους τα ονόματα αυτών των ηρώων.
[…] Η Καουτέρ Αντιμί φτιάχνει, λοιπόν, ένα γοητευτικό μυθιστόρημα όπου η μυθοπλασία ενισχύεται από την αρχειακή έρευνα. Οι σελίδες για το γύρισμα της ταινίας του Ποντεκόρβο ή της ανταρσίας στις Βερσαλλίες ανασυστήνουν την ιστορία. Απόλαυσα την ανάγνωση χάρη και στη μετάφραση της πολύπειρης Έφης Κορομηλά. Η απόλαυση μεγεθύνθηκε με την ακρόαση της μουσικής που συντροφεύει τους ήρωες του βιβλίου. Πριν απ’ όλα το τσατσά “Rebecca” του βελγικού συγκροτήματος Chakachas που ακούγεται στην ταινία του Ποντεκόρβο, αλλά και το “Λολά Ελ Μαλαμά” από τη Βαρντά αλ-Τζαζαϊριά, την αποκαλούμενη και “Ρόδο του Αλγερίου”».
*Νίκος Μπακουνάκης, «Ύψωσε το ανάστημά της στον κακό άνεμο», “Lifo”, 7/3/2024
Η Αλγερινή συγγραφέας Kaouther Adimi
Η Kaouther Adimi γεννήθηκε στο Αλγέρι το 1986. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Αλγερίου. Γράφει στα γαλλικά. Από το 2008 ζει στο Παρίσι.
Από τις εκδόσεις Πόλις κυκλοφορεί επίσης το μυθιστόρημά της «Τα πλούτη μας», το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο
Renaudot των μαθητών λυκείου, το βραβείο “Prix de Style” και το βραβείο “Beur FM Méditerranée”, και είχε συμπεριληφθεί στις λίστες υποψηφιοτήτων για τα βραβεία “Goncourt, Médicis”, “Renaudot” και “Interallié”. Το «Με άνεμο κακό» τιμήθηκε με το Βραβείο Φοιτητών “France-Culture-Télérama” και το βραβείο “Montluc Résistance et Liberté”.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
