Οταν η λεωφορος Ηρωων μετονομαζοταν σε Αδολφου Χιτλερ

Πώς οι Βούλγαροι προσπάθησαν να «σβήσουν» τη μνήμη κατά την περίοδο της Κατοχής στην Κομοτηνή

Η περίπτωση της αλλαγής των οδονυμίων

Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου, δεν αποτελεί μόνο ημέρα μνήμης του ηρωικού ΟΧΙ των Ελλήνων, αλλά και όλων όσων ακολούθησαν του έπους της Αλβανίας, την ηρωική αντίσταση απέναντι στον κατακτητή, κατά τη διάρκεια της κατοχής.

Ένα από τα μέρη όπου η κατοχή ήταν ιδιαίτερα βαριά, ήταν η περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης, πλην ενός τμήματος του Έβρου στα σύνορα με την Τουρκία που έμεινε υπό Γερμανική κατοχή, την οποία είχε καταλάβει το Βασίλειο -τότε- της Βουλγαρίας.

Η Βουλγαρία θεώρησε εξ αρχής την εγκατάστασή της στην περιοχή ως οριστική, με την πρόθεση να εκπληρώσει τη στόχευση για έξοδο στο Αιγαίο, προχωρώντας στον εκβουλγαρισμό της. Κύριος στόχος της βουλγαρικής πολιτικής ήταν η πλήρης εγκόλπωση της περιοχής,  σε διοικητικό, εκκλησιαστικό, πληθυσμιακό, οικονομικό αλλά και εκπαιδευτικό επίπεδο. Για αυτό και έκανε προσπάθειες απαγόρευσης χρήσης της ελληνικής γλώσσας και επιβολής χρήσης της βουλγαρικής στη δημόσια ζωή, στόχευση που επιδιώχθηκε εκτός των άλλων μέσων και με την αλλαγή των ονομάτων των οδών των πόλεων στα Βουλγαρικά.

Ένας σημαντικός αρχειακός θησαυρός

Λίγο περισσότερο φως στην προσπάθεια αυτή θέλουμε να δώσουμε σήμερα, μέσα από σημειωματάρια τα οποία εντοπίστηκαν στα αρχεία του Παραρτήματος Κομοτηνής των Γενικών Αρχείων του κράτους, τα οποία έχουν τα ονόματα των οδών, τόσο στα Ελληνικά, όσο και τις Βουλγαρικές μετονομασίες τους.

Τα σημειωματάρια αυτά βρέθηκαν μαζί, αλλά ουσιαστικά μπορούν να χωριστούν σε 2 ομάδες: τρία σημειωματάρια έχουν εγγραφές του τριγωνομετρικού δικτύου, με αριθμητικά στοιχεία για τοποθεσίες, και τέσσερα έχουν τοπογραφικά διαγράμματα, με την ονομασία των οδών αλλά και των γύρω κτιρίων. Τα σημειωματάρια, χρονολογούνται πριν την Βουλγαρική κατοχή, και εικάζεται πως δημιουργήθηκαν γύρω στο 1928, με ένα από αυτά να έχει στην πρώτη σελίδα του εμφανώς μια εγγραφή «Κομοτινή, Μάιος 1928».

Όλα τα σημειωματάρια φαίνεται να είναι της ίδιας περιόδου, ενώ ακόμα και αν η χρονολόγηση δεν μπορεί να είναι ακριβής για όλα, σίγουρα δημιουργήθηκαν πριν το 1936, μιας και περιλαμβάνουν, παράλληλα με τον Μπουκλουτζά, την οδό 13ης Απριλίου 1924, (ημερομηνία του Δημοψηφίσματος που επικύρωσε την κατάργηση της βασιλείας) το όνομα της οποίας είναι απίθανο να επιβίωσε της παλινόρθωσης της βασιλείας στην χώρα στα μέσα της δεκαετία του ’30.

Φαίνεται πως με την έλευση των Βουλγάρων στην περιοχή μας, τα εν λόγω σημειωματάρια βρήκαν μια άλλη χρήση, μιας και επάνω στις αρχικές εγγραφές, σημειωνόταν, πιθανότατα από στελέχη των κατοχικών δυνάμεων, οι βουλγαρικές ονομασίες που δίδονταν ή σχεδιαζόταν να δοθούν στις οδούς, αντικαθιστώντας τις ελληνικές.

Να σημειωθεί πως η προσπάθεια αυτή δεν θα ήταν δυνατό να πετύχει χωρίς την πολύτιμη βοήθεια του προϊστάμενου των ΓΑΚ Ροδόπης κ. Παναγιώτη Κροκίδα, ο οποίος έδωσε πολύτιμες κατευθύνσεις και στον εντοπισμό, αλλά και στη μελέτη των μοναδικών αυτών αρχείων, που έχουν ιστορική αξία όχι μόνο για το θέμα της μετονομασίας, αλλά και για την τοπογραφική δομή της πόλης.

Σβήνοντας την μνήμη μέσα από τα ονόματα των οδών

Η μετονομασία των οδών, σε πολλές περιπτώσεις γινόταν χωρίς να λαμβάνεται υπόψη πως λεγόταν στα ελληνικά η οδός, αν και υπάρχουν και εξαιρέσεις.

Έτσι η οδός Αδριανουπόλεως μετονομάζεται σε Όντριν, η βουλγαρική ονομασία της πόλης, και το ίδιο γίνεται με την οδό Φιλιππουπόλεως, η οποία μετονομάστηκε σε Πλόβντιβ.

Αλλού υπήρχαν «βασιλικές» μετονομασίες, με την Πλατεία Βασιλέως Κωνσταντίνου, (η σημερινή Πλατεία Ειρήνης) να μετονομάζεται σε Τσαρ Μπόρις Γ΄, η οδός Κωνσταντινουπόλεως μετονομάζεται σε Πριγκίπισσα Μαρία Λουίζα της Βουλγαρίας, η Οδός Μαλγάρων μετονομάζεται σε Τσάρου Σαμουήλ, η Μεγάλου Φωτίου μετονομάζεται σε οδό τσάρου Ασέν,

Η δε οδός Ερμού είχε μετονομαστεί σε οδό Βασίλισσας Ευδοκίας, ενώ η Ελευθερίου Βενιζέλου μετονομάζεται σε οδό Συμεών Τιρνόφσκι, η Οδός Κότυος μετονομάζεται σε οδό Μόμτσιλγκραντ κ.ο.κ.

Οι Βούλγαροι βέβαια δεν παρέλειψαν να τιμήσουν και τους «φίλους» και προστάτες τους, Γερμανούς. Έτσι η Οδός Μεραρχίας Σερρών μετονομάζεται σε λεωφόρο Στρατάρχη Φον Λιστ, ενώ η Λεωφόρος Στρατώνων, σημερινή Ηρώων, είχε μετονομαστεί σε Λεωφόρο Αδόλφου Χίτλερ.

Ακολουθεί μια μη εξαντλητική λίστα των μετονομασιών, μέσα από τη δουλειά των ΓΑΚ και τη δική μας προσπάθεια

1) Οδός Αβέρωφ μετονομάζεται σε οδό Μπορισλάβ.

2) Οδός Ζάππα μετονομάζεται σε οδό Χάσκοβο.

3) Οδός Αδριανουπόλεως μετονομάζεται σε οδό Όντριν.

4) Οδός Περγάμου μετονομάζεται σε οδό Τσέρνι Βράχ.

5) Οδός 40 Εκκλησιών μετονομάζεται σε Στάρα Ζαγόρα.

6) Οδός Αινείου μετονομάζεται σε οδό Πόγνταν.

7) Οδός Κωνσταντινουπόλεως μετονομάζεται σε οδό Βασίλισσα Μαρία Λουίζα της Βουλγαρίας.

8) Οδός Κότυος μετονομάζεται σε οδό Μόμτσιλγκραντ.

9) Οδός Μαλγάρων μετονομάζεται σε οδό Τσάρου Σαμουήλ.

10) Οδός Αθανασίου Διάκου μετονομάζεται σε οδό Πατριάρχου

Ευτύμι.

11) Οδός Μεγάλου Φωτίου μετονομάζεται σε οδό τσάρου Ασέν.

12) Οδός Λυσίου μετονομάζεται σε οδό Πούνασκα.

13) Οδός Μεραρχίας Σερρών μετονομάζεται σε λεωφόρο Στρατάρχη Φον Λιστ.

14) Οδός Νέστωρος Τσανακλή μετονομάζεται σε οδό Γκενεράλ Κόλεφ.

15) Οδός Ύδρας μετονομάζεται σε οδό Γιάντρα.

16) Οδός Σωκράτους μετονομάζεται σε οδό Σλάβ Μερτζανόφ.

17) Οδός Εγνατίας μετονομάζεται σε οδόΈλχοβο.

18) Οδός Βύρωνος μετονομάζεται σε οδό Αγίου Κυρίλλου και Μεθοδίου.

20) Οδός Λυσιμάχου μετονομάζεται σε οδό Σίκα.

21) Οδός Κανάρη μετονομάζεται σε οδό Μπόλιαρσκα.

22) Οδός Κωνσταντίνου Παλαιολόγου μετονομάζεται σε οδό Κάμτσια.

23) Οδός Ερμού μετονομάζεται σε οδό Βασίλισσας Ευδοκίας.

24) Οδός Αιόλου μετονομάζεται σε οδό Χρήστο Μπότεφ.

25) Οδός Αγίου Γεωργίου μετονομάζεται σε οδό Κώστα Γκεοργκίεφ.

26) Οδός Ελευθερίου Βενιζέλου μετονομάζεται σε οδό Συμεών Τιρνόφσκι.

27) Οδός Χατζηκωσταντή Ζωίδου μετονομάζεται σε οδό Αλεξάντερ Γκρέγκοφ.

28) Οδός Λέοντος Σοφού μετονομάζεται σε οδό Βούλτσο Μιχαήλοφ.

29) Οδός Λέοντος Αρμενίου μετονομάζεται σε οδό Ράινα Κνιάνκινα.

30) Οδός Κολοκοτρώνη μετονομάζεται σε οδό Στέφαν Καρατζά.

31) Οδός Προύσης μετονομάζεται σε οδό Γιάννα.

32) Οδός Σαγγαρίου μετονομάζεται σε οδό Τσόρλου.

33) Λεωφόρος Ξάνθης μετονομάζεται σε οδό Κλάνιτσα.

34) Λεωφόρος Στρατώνων μετονομάζεται σε Λεωφόρο Αδόλφου Χίτλερ

35) Οδός Φιλιππουπόλεως μετονομάζεται σε οδό Πλόβντιβ,

36) Πλατεία Κωνσταντίνου μετονομάζεται σε Τσαρ Μπόρις Γ΄

37) Πλατεία Ελευθερίας μετονομάζεται σε Ένωσης

Η οδός Εγνατίας και η Λεωφόρος Ξάνθης

Τα αρχεία όπου εντοπίστηκαν οι καταγραφές

Δρόμοι της πόλης μετονομάστηκαν για να σβηστεί η μνήμη των Ελληνικών ονομάτων

Η κεντρική πλατεία της πόλης άλλαξε και αυτή όνομα

Η οδός Φιλιππουπόλεως μετονομάστηκε σε οδό Πλόβντιβ

Όταν η Κομοτηνή είχε λεωφόρο Αδόλφου Χίτλερ

Στο 1928 ανάγονται τα σημειωματάρια

(Η κεντρική φωτογραφία του άρθρου προέρχεται από το αρχείο του Τριαντάφυλλου Παπαδάκη)

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.