Οι κοινωνικες ανισοτητες και η καταπολεμηση τους παρουσιαζονται στο νεο βιβλιο του Francois Dubet

Οι κοινωνικές ανισότητες, η αγανάκτηση του κόσμου και ο ρόλος του δημοκρατικού πολιτεύματος απέναντι σε κάθε είδος λαϊκισμού που γεννάται,  καταγράφονται στο νέο βιβλίο του Φρανσουά Ντιμπέ με τίτλο «Ο καιρός των θλιμμένων παθών. Ανισότητες και λαϊκισμός», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση Γιώργου Καράμπελα.

Πρόκειται για ένα κοινωνιολογικό βιβλίο που αποσκοπεί στην προβολή των αδικιών της κοινωνίας που ζούμε. Ο Ντιμπέ παρουσιάζει τις κοινωνικές ανισότητες, οι οποίες πλέον θεωρεί πως έχουν «εξαπλωθεί» σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και έχουν αλλάξει, χωρίς να είναι μόνον οι απλές δυσκολίες της καθημερινότητας, αλλά οι συστηματικές αδικίες που οδηγούν σε οργή και θυμό, με την ανοχή του κόσμου να είναι πλέον δυσδιάκριτη και να αυξάνεται ο λαϊκισμός και η αγανάκτηση.

Σκοπός του Ντιμπέ, πέρα από την καταγραφή και την κατανόηση της πραγματικότητας στην οποία ζούμε, είναι να μην χαθούν οι πολιτικές μας αξίες, να μην μπερδευόμαστε και βλέπουμε εχθρούς δίπλα μας, αλλά να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον για μια πιο δίκαιη και δημοκρατική κοινωνία.

Στέφανος Δημητρίου*

«Εφόσον το ζήτημα της ισότητας συνδέεται ουσιωδώς με την ελευθερία, η σχέση τους, σε αναφορά προς τη δικαιοσύνη, θα εγγράφεται στον πυρήνα του δημοκρατικού ζητήματος»

Ο Στέφανος Δημητρίου, Αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, συγγραφέας και κριτικός βιβλίων γράφει για το βιβλίο του Ντιμπέ και τις νέες ανισότητες που φαίνεται να πολλαπλασιάζονται και προκαλούν λειτουργική εμπλοκή στον μηχανισμό της κατανόησης και της εξήγησης τού πώς αυτές παράγονται οι ανισότητες και πώς επιδρούν εντείνοντας την πολιτική υποαντιπροσώπευση.

«Το βιβλίο του Φρανσουά Ντιμπέ μας δείχνει έναν διαφορετικό τρόπο, για να σκεφτούμε την κοινωνική δικαιοσύνη. Την τελευταία την σκεφτόμαστε πάντοτε σε αναφορά προς τις κοινωνικές ανισότητες. Αυτές οι ανισότητες αφορούν τις μεγάλες οικονομικές αποκλίσεις. Εφόσον το ζήτημα της ισότητας συνδέεται ουσιωδώς με την ελευθερία, η σχέση τους, σε αναφορά προς τη δικαιοσύνη, θα εγγράφεται στον πυρήνα του δημοκρατικού ζητήματος. Η κατίσχυση του φονταμενταλισμού της ασύδοτης αγοράς, σε βάρος της δημοκρατίας και των πολιτικών ρυθμίσεων, που η δημοκρατία μπορεί να εγγυηθεί, τείνει να εξοστρακίσει το πολιτικό αίτημα της δίκαιης διανομής. Όμως, τα αποτελέσματα αυτής της κατάστασης, όπως αποτυπώνονται στο κοινωνικό σώμα, επηρεάζουν και τις ανισότητες. Τις επηρεάζουν υπό την έννοια ότι τις διαιρούν τέμνοντας την αρχική ενιαία μορφή τους, η οποία αποκρυσταλλωνόταν στη συζυγία οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων.

Ο Ντιμπέ αυτό το δείχνει ξεκάθαρα, περιγράφοντας αυτή την τομή μέσω της διάκρισης μεγάλων και μικρών ανισοτήτων. Η νέα διάκριση ορίζει και μια νέα κατάσταση, μια παράδοξη κατάσταση, κατά τον συγγραφέα: “Βρισκόμαστε σε μια παράδοξη κατάσταση: η μεγαλύτερη ή μικρότερη όξυνση των ανισοτήτων συνδυάζεται με την “εξάντληση ενός ορισμένου καθεστώτος ανισοτήτων”: του καθεστώτος των κοινωνικών τάξεων που διαμορφώθηκε στις βιομηχανικές κοινωνίες. Ενώ οι κοινωνικές ανισότητες έμοιαζαν κάποτε συνυφασμένες με το σταθερό καθεστώς των τάξεων και των συγκρούσεών τους, σήμερα οι διαιρέσεις και οι ανισότητες πολλαπλασιάζονται διαρκώς και κάθε άτομο μπορεί να υπόκειται σε πολλές τέτοιες” (σ. 11).

Ο Ντιμπέ, σε αυτό το απόσπασμα, το οποίο νομίζω ότι αποτελεί και την ερμηνευτική κλείδα για την κατανόηση της προβληματικής του, μας δείχνει και τον άξονα της επιχειρηματολογίας του, ότι δηλαδή η ωρίμανση και ολοκλήρωση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, στο δεύτερο μισό του αιώνα που πέρασε, δεν εξηγείται, ει μη μόνον ως συμπόρευση με την αναπτυξιακή πορεία των βιομηχανικών κοινωνιών. Σε αυτό το πεδίο αναπτύχθηκαν οι θεωρήσεις που αποτέλεσαν εξέλιξη των προηγούμενων θεωριών κοινωνικού συμβολαίου, δηλαδή θεωρήσεις για θεσμική ολοκλήρωση και συναίνεση ως προς την ενίσχυση των αντιπροσωπευτικών θεσμών, παράλληλα με την πολιτική δικαιότερης αναδιανομής.

Στις θεωρίες κοινωνικού συμβολαίου εδράζονται και όλα τα συστηματικά εγχειρήματα ενίσχυσης και εμβάθυνσης του ρόλου των κοινοβουλευτικών θεσμικών οργάνων, παράλληλα με το υπόδειγμα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, που αποσκοπούσε στη μείωση και ρύθμιση των ανισοτήτων. Αυτές οι εξελίξεις, όπως εναργώς καταδεικνύει ο Ντιμπέ, διαμόρφωσαν νοοτροπικές στάσεις, συλλογικές συμπεριφορές, κοινές παραστάσεις αξιών και αντίστοιχες πρακτικές, που όλες μαζί συνέθεσαν το υλικό των ιστορικών εμπειριών αυτών των κοινωνιών.

Η πορεία αυτής της εξέλιξης οδήγησε στη μετάβαση στις σύγχρονες μεταβιομηχανικές κοινωνίες, στις αλλαγές της οικονομίας και της διεθνούς τεχνολογίας, με αποτέλεσμα να συσταθεί ένα νέο πεδίο, εντός του οποίου τελεί υπό διαρκή δοκιμασία η σχέση της νέας αυτής κοινωνίας με την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, άρα και με το ζήτημα των ανισοτήτων. Η εν λόγω διαχείριση αφορά τις νέες πολλαπλές ανισότητες. Οι τελευταίες προκαλούν λειτουργική εμπλοκή στον μηχανισμό της κατανόησης και της εξήγησης του πώς παράγονται οι ανισότητες και πώς επιδρούν εντείνοντας την πολιτική υποαντιπροσώπευση».

*Στέφανος Δημητρίου, «Οι άλλες ανισότητες», «Η Εποχή», 31/12/2023

Ο κοινωνιολόγος Φρανσουά Ντιμπέ

Ο Φρανσουά Ντυμπέ είναι ομότιμος καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Bordeaux II και διευθυντής σπουδών στην École des hautes études en sciences sociales (EHESS). Το έργο του γνώρισε διεθνή απήχηση, αναδεικνύοντάς τον σε έναν από τους σημαντικότερους Γάλλους κοινωνιολόγους της εποχής μας.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.