Νεα Αρχαια Ελληνικη Μουσικη: Η πρωτη εμφανιση του μουσικου συνολου ΛyRa ειναι γεγονος και θα συμβει στην Κομοτηνη

«Ουδέν γαρ όφελος απορρήτου, φασί,
και αφανούς της μουσικής.»

«Σε τίποτα δεν ωφελεί, λένε, η μουσική,
αν μένει μυστική και κρυμμένη.»

Λουκιανός

Η λύρα, και κυρίως η επτάχορδη, υπήρξε το «εθνικό» όργανο των αρχαίων Ελλήνων για περισσότερο από μία χιλιετία (8ος π.Χ. – 4ος αι. μ.Χ.). Παράγοντας τουλάχιστον 28 φθόγγους, η λύρα κινείται στο Μείζον Τέλειο Αμετάβολο αρχαιοελληνικό μουσικό σύστημα. Όργανο που ανήκει στα έγχορδα ή εντατά  –λόγω των τεντωμένων χορδών της–  μουσικά όργανα της ελληνικής αρχαιότητας, έως και την εποχή του Πυθαγόρα, τον 6ο π.Χ. αιώνα, η επτάχορδη λύρα συνδέθηκε με τον ιερό αριθμό επτά, και το επτάχορδο μουσικό σύστημα σε τέτοιο βαθμό, ώστε σύμφωνα με την παράδοση οποιαδήποτε προσπάθεια αλλαγής του αριθμού των χορδών εθεωρείτο ιεροσυλία.

Την καθαγιασμένη επτάχορδη λύρα συστήνει ξανά στο κοινό το μουσικό σύνολο ΛyRa. Το ιδιότυπο μουσικό σύνολο που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Κομοτηνή, στη Λέσχη Κομοτηναίων, την Κυριακή 24 Οκτωβρίου, αποτελείται από τις μουσικούς Ρόζα Φρακοράπτη, Ευαγγελία Κοψαλίδου και Σοφία Καρακούτα. Επικεφαλής του νεο-ιδρυθέντος μουσικού συνόλου, εμπνευστής και καθοδηγητής της νέας γνώσης γύρω από τα ζητήματα της τεχνικής της αρχαίας ελληνική λύρας, είναι ο συνθέτης και μουσικός Νίκος Ξανθούλης.

Συνθέτης, καλλιτεχνικός σύμβουλος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, επιστημονικός συνεργάτης της Ακαδημίας Αθηνών και αντεπιστέλλον μέλος του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής, ο Νίκος Ξανθούλης υπηρέτησε ως κορυφαίος Α΄ τρομπετίστας της ορχήστρας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Το 1994, ανακηρύχτηκε διδάκτορας της Μουσικής Ακαδημίας της Σόφιας με τη διατριβή του πάνω στη φούγκα. Από το 2009 έως το 2012 υπήρξε υπεύθυνος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, από το 1996 ως το 2003 διευθυντής του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας, από το 2013 έως το 2015 διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής των Μουσικών Συνόλων της ΕΡΤ και από το 2003 έως το 2013 Διευθυντής του Δημοτικού Ωδείου Πειραιά. Ως σολίστ της τρομπέτας  έχει παίξει σε πάνω από 30 χώρες τόσο δικά του έργα όσο και έργα του ρεπερτορίου.

Πώς όμως ο ένας από τους κορυφαίους μουσικούς της χώρας, με ριζωμένη σε πνεύμα και σώμα την κλασική παιδεία του δωδεκάφθογγου τονικού μουσικού συστήματος, οδηγήθηκε στην μελέτη της αρχαίας ελληνικής μουσικής, αναβιώνοντας τους ήχους της αρχαίας ελληνικής λύρας και συστήνοντας ουσιαστικά (και ελπιδοφόρα) τα τελευταία χρόνια στο κοινό την νέα αρχαία ελληνική μουσική;

«Όλα είναι θέμα ψαξίματος», μου εξομολογείται ο Νίκος Ξανθούλης, το Σεπτέμβρη του 2020. «Αρχικά πειραματιζόμουν στη λύρα, άλλοτε δοκιμάζοντας διάφορα δεξιοτεχνικά περάσματα, αρπέτζιο, κλίμακες κι άλλοτε παίζοντας γνωστά τραγούδια, όπως τον “Ζορμπά” του Μίκη  Θεοδωράκη κι έλεγα “ε, δεν πάει παρακάτω” ~ αλλά την επόμενη μέρα, η αναζήτησή μου με ωθούσε να υποθέσω προς τα πού θα μπορούσε να πάει η τεχνική της λύρας κι έτσι πήγαινα λίγο παρακάτω και λίγο παρακάτω.., ώσπου ένας ολόκληρος μαγικός κόσμος κάποτε αποκαλύφθηκε. Κάτι έχει αυτό το όργανο, κάτι το μαγικό, που σε θεραπεύει και το λατρεύεις. Άμα το ακούσεις από κοντά, θα καταλάβεις. Είναι ένα μαγικό όργανο».

Από το Σεπτέμβριο του περασμένου χρόνου, όταν έλαβε χώρα η προσωπική συνομιλία μας, έχουν μεσολαβήσει πολλές συναυλίες του σπουδαίου μουσικού σε Ελλάδα και εξωτερικό, με θέμα τον ήχο και το μουσικό υλικό που προσφέρει γενναιόδωρα η αρχαία ελληνική λύρα, αλλά και η έκδοση της μεθόδου εκμάθησης της αρχαίας ελληνικής λύρας (Αρχαία Ελληνική Λύρα – Μέθοδος Εκμάθησης, Νίκος Ξανθούλης, Εκδόσεις: iWrite).
Η συγκεκριμένη μέθοδος εκμάθησης αρχαίας ελληνικής επτάχορδης λύρας βασίστηκε στη χρήση ενός πιστά ανακατασκευασμένου οργάνου, στη μελέτη των πάσης φύσεως αρχαιολογικών και φιλολογικών πηγών, κυρίως όμως, στην εμπειρία του επαγγελματία μουσικού με βάση την οποία αναδείχθηκαν αφενός ο ήχος αφετέρου οι τεχνικές και ερμηνευτικές δυνατότητες της λύρας.

H επτάχορδη λύρα είναι ένα όργανο που υμνεί την αισθητική της απλότητας. Από τη σπουδαία αυτή οπτική, απευθύνεται (και) στους ερασιτέχνες μουσικούς. Η επτάχορδη αρχαιοελληνική λύρα δεν έχει τις δυνατότητες της χρωματικής κίνησης που παρουσιάζουν τα σύγχρονα μουσικά όργανα, όπως η τρομπέτα, το βιολί, η κιθάρα. Η λύρα κινείται στο τροπικό σύστημα αποφεύγοντας το δωδεκάφθογγο σύστημα. Όμως η απλότητα είναι πάντα το αποτέλεσμα μίας σύνθετης διαδικασίας, μιας πορείας, ενός βαδίσματος, ωθούμαι να σημειώσω.

Την απλότητα την κατακτάει κανείς με την υπομονή και με την τεχνική. Εκ διαμέτρου αντίθετη προς την απλοϊκότητα, η απλότητα είναι μία κίνηση από τον έξω, στον έσω χάρτη, στον κόσμο τον καλά κρυμμένο, τον θαυμαστό, τον οργανωμένο, εντός μας. Μια κίνηση χαρτογράφησης του θαυμαστού έσω χάρτη, μία επιστροφή, μία διείσδυση στο προσωπικό ασυνείδητο του μουσικού: αυτή είναι η γενναιόδωρη προσφορά της λύρας για τον μουσικό και τον ακροατή εξίσου.

Νέα έργα που εμπεριέχονται στην Μέθοδο Εκμάθησης της Αρχαίας Λύρας του Νίκου Ξανθούλη, σπουδές, καθώς και μία σονάτα σε τέσσερα μέρη για αρχαία λύρα, διασκευές αρχαίων κομματιών, μελοποιήσεις ποιημάτων της Σαπφούς, παλιές και νέες μουσικές, συνθέτουν το κράμα του ρεπερτορίου που θα παρουσιάσει την Κυριακή, 24 Οκτωβρίου, στις 19:00 στη Λέσχη Κομοτηναίων, το μουσικό σύνολο ΛyRa, ένα σύνολο τεσσάρων σπουδαίων μουσικών – ερευνητών. Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.

Καλή και ζαχαροζυμωμένη η πρώτη σας εμφάνιση, αγαπητοί.
Καλή αρχή στην κοινή σας πορεία. Πολλοί και χιλιομοιρασμένοι οι καρποί της νέας συνεργασίας.

Ποιος είναι ο Νίκος Ξανθούλης;

Ο Νίκος Ξανθούλης είναι συνθέτης, καλλιτεχνικός σύμβουλος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, επιστημονικός συνεργάτης της Ακαδημίας Αθηνών και αντεπιστέλλον μέλος του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής.

Από το 1984 έως το 2010 υπηρέτησε ως κορυφαίος Α΄ τρομπετίστας της ορχήστρας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Το 1994, ανακηρύχτηκε διδάκτορας της Μουσικής Ακαδημίας της Σόφιας με τη διατριβή του πάνω στη φούγκα. Από το 2009 έως το 2012 υπήρξε υπεύθυνος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, από το 1996 ως το 2003 διευθυντής του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας, από το 2013 έως το 2015 διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής των Μουσικών Συνόλων της ΕΡΤ και από το 2003 έως το 2013 Διευθυντής του Δημοτικού Ωδείου Πειραιά.

Ως σολίστ της τρομπέτας  έχει παίξει σε πάνω από 30 χώρες τόσο δικά του έργα (π.χ. το κοντσέρτο του για τρομπέτα και συμφωνική ορχήστρα) όσο και έργα του ρεπερτορίου.

Τα τελευταία χρόνια έχει αφιερωθεί στη μελέτη της αρχαίας ελληνικής λύρας για την οποία έγραψε το πρώτο σολιστικό έργο μετά από 1600 χρόνια σιωπής, «κοντσέρτο για αρχαία λύρα και συμφωνική ορχήστρα» παίζοντάς το στην Πολωνία, Γερμανία (Βερολίνο), Αζερμπαϊτζάν και Ελλάδα. Το 2018 κυκλοφόρησε η πρώτη μέθοδος εκμάθησης της αρχαίας Ελληνικής επτάχορδης λύρας σε δίγλωσση έκδοση.

Η έρευνά του πάνω στην αρχαία ελληνική μουσική χαίρει διεθνούς αναγνωρίσεως. Το 2004 εκδόθηκαν μεταφράσεις του των αρχαίων μουσικοθεωρητικών συγγραμμάτων των Κλεωνίδη, Αριστόξενου και Ανώνυμου του Bellermann μαζί με τη μελέτη του για την αρχαιοελληνική μουσική θεωρία υπό τον τίτλο «ΤΕΧΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗΣ». Το αρχαιολογικό ινστιτούτο της Αμερικής του απένειμε την τιμητική διάκριση Kress Lectureship για τα έτη 2012-2013 και 2017-2018..

Συνθετικά έχει ασχοληθεί επίσης με τις παιδικές όπερες, τα μουσικά παραμύθια αλλά και τη μουσική για το αρχαίο θέατρο. Έχει εκδώσει 13 προσωπικούς δίσκους και συμμετείχε σε άλλους 6  ομαδικούς («Works by Greek composers» (1993), «Το δάκρυ του φεγγαριού» (1999), «ο Πληθυντικός Αριθμός» με την Κική Δημουλά (2001), το «Ανθολόγιο Δεκαετίας» (2004), «Ο Εγωιστής Γίγαντας» (2004),), «Ο Ευτυχισμένος Πρίγκηπας» (2007) και «Το Μαγικό Βιολί¨» (2011) κ.α. Συνεργάστηκε με τις μεγάλες ηθοποιούς Άννα Συνοδινού («Ευμενίδες» Αισχύλου στο φεστιβάλ Επιδαύρου το 2004) και Ασπασία Παπαθανασίου («Ισμήνη» του Ρίτσου, Οιδίποδα Τύραννο και Αγαμέμνονα στο Φεστιβάλ Αθηνών και ολόκληρη την Ιλιάδα στο τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ).

Τέσσερα ρωσικά κρατικά θέατρα περιλαμβάνουν στο ρεπερτόριό τους αρχαίες τραγωδίες με μουσική του Ν. Ξανθούλη: Αντιγόνη στη Μοσχα, Τρωάδες στη Συμφερούπολη, Οιδίπους Τύραννος στο Ομσκ της Σιβηρίας και Οιδίπους Τύραννος (δεύτερη εκδοχή) στο Βλαδιβοστόκ της Άπω Ανατολής. Το Ακαδημαϊκό Θέατρο «Γκόρκι» του Βλαδιβοστόκ ανεβάζει εφέτος το έργο του Μπουλγκάκοβ «Μαιτρ και Μαργαρίτα» σε μουσική του Νίκου Ξανθούλη.

Ποια είναι η Ρόζα Φραγκοράπτη;

Η Ρόζα Φραγκοράπτη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1985. Σε ηλικία εννέα ετών ξεκίνησε μαθήματα πιάνου. Συνέχισε της σπουδές του πιάνου στο Σύγχρονο Ωδείο Θες/νίκης στην τάξη του Παύλου Δημητριάδη. Το 2003 αποφοίτησε από το Μουσικό Λύκειο Θες/νίκης. Πήρε πτυχίο Μουσικολογίας στο Πανεπιστήμιο της Παβίας (Università degli Studi di Pavia, Facoltà di Musicologia) και Μεταπτυχιακό με κατεύθυνση την αρχαία ελληνική μουσική το 2013. Είναι μέλος του μουσικοερευνητικού συνόλου αρχαίας ελληνικής μουσικής “Ορφεία Αρμονία”. Τα τελευταία χρόνια έχει αφιερωθεί στην μελέτη της επτάχορδης αρχαιοελληνικής λύρας με καθηγητή τον Νικόλαο Ξανθούλη. Στις 26 Ιουνίου 2021 έλαβε το πρώτο Δίπλωμα Αρχαίας Ελληνικής Λύρας παγκοσμίως από το Δημοτικό Ωδείο Νίκαιας – Αγ. Ι. Ρέντη. Έχει δώσει συναυλίες σε Ελλάδα και Ιταλία και έχει λάβει μέρος σε πολυάριθμα σεμινάρια και συνέδρια μουσικολογίας και αρχαιομουσικολογίας. Το 2009 συνεργάστηκε με τον μουσικολόγο και τενόρο Stefano Aresi ηχογραφώντας το CD Mesomedes of Crete – Hymnus: Musica Alla Corte Dell’Imperatore Adriano. Από το 2020 είναι καθηγήτρια της Σχολής Ελληνικής Μουσικής του Σύγχρονου Ωδείου Θεσσαλονίκης στην τάξη της αρχαίας ελληνικής επτάχορδης λύρας. Ονειρεύεται τη στιγμή που η αρχαία Ελληνική Λύρα θα είναι και πάλι το σύμβολο της Μουσικής Τέχνης και έχει διαθέσει όλες της τις δυνάμεις σε αυτήν την κατεύθυνση.

Ποια είναι η Ευαγγελία Κοψαλίδου;

Η Ευαγγελία Κοψαλίδου γεννήθηκε στην Κομοτηνή. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών (D.E.A) του Πανεπιστημίου της Σορβόννης (Sorbonne-Paris IV) στον τομέα της Ιστορίας της Μουσικής και Μουσικολογίας και διδακτορικού τίτλου από το ίδιο πανεπιστήμιο. Από το 2003 διδάσκει στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, στη Σχολή Επιστημών Αγωγής (ως μέλος Ε.Ε.Π) το αντικείμενο της «Μουσικής Παιδείας». Δίδαξε επίσης στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση (ΠΕ16.01). Έχει μονογραφίες και δημοσιεύσεις. Είναι πιανίστα. Παίζει επίσης φλάουτο με ράμφος, βιόλα-ντα-γκάμπα και αρχαία ελληνική λύρα.

Info

• «Αρχαιοελληνική Μυσταγωγία: Σεμινάριο Αρχαίας Ελληνικής Λύρας και Συναυλία του μουσικού συνόλου ΛyRa»
• Κυριακή 24 Οκτωβρίου
• Λέσχη Κομοτηναίων
• Συμμετοχή για το σεμινάριο 5 ευρώ
• Κράτηση: Δημοκρίτειο Βιβλιοχαρτοπωλείο | 25310 84040
• Στη συναυλία η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.

Το Μουσικό σύνολο ΛyRa αποτελούν οι:

1. Νίκος Ξανθούλης
2. Ρόζα Φραγκοράπτη
3. Ευαγγελία Κοψαλίδου
4. Σοφία Καρακούτα

*Η Άννα Παπαγιαννάκη-Διβανή, είναι Μουσικολόγος, Mezzo-soprano ιδρύτρια του «Θεάτρου των Φωνών»

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.