Μια θεατρικη «Απολογια του Σωκρατη» στ’ αρχαια ελληνικα
Το θαυμαστό για μας στην αρχή του 2016 προέκυψε από μια γρήγορη ανάγνωση του προγράμματος του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, όπου κοντά στ’ άλλα σημαντικά που έχει επιλέξει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του εκεί ΔΗΠΕΘΕ Θοδωρής Γκόνης, -εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν και οι συναντήσεις της Τετάρτης, όπου θα παρουσιάσουν τα τελευταία τους έργα συγγραφείς και ποιητές της περιφέρειάς μας, όπως ο γεννηθείς στην Κομοτηνή-διαθρακικός ουσιαστικά- Κώστας Καβανόζης και η σύζυγός του διηγηματογράφος μέχρι στιγμής Βίκυ Τσελεπίδου, ο «δικός» μας πλέον καβαλιώτης πανεπιστημιακός και ποιητής Χάρης Μιχαλόπουλος, και επίσης η εν Ξάνθη διαμένουσα Γλυκερία Βασδέκη,
μεταξύ άλλων λοιπόν ό,τι μας προξένησε εντύπωση ήταν η παράσταση της «Απολογίας του Σωκράτη» στα αρχαία ελληνικά που σκηνοθέτησε ο Δήμος Αβδελιώδης, κάτι που εκλάβαμε στην αρχή ως παρανόηση, μια και οι φωτογραφίες που συνόδευαν την ανακοίνωση ήταν αψόγως σύγχρονες!!!
Κι όμως η πληροφορία έχει απόλυτη ισχύ και η «Απολογία του Σωκράτη» που κατέγραψε ο Πλάτωνας και οι της παλιάς γενιάς διδασκόμασταν στο σχολείο ανεβαίνει στη σκηνή στα αρχαία ελληνικά, και μάλιστα τις επόμενες ημέρες, 15 και 16/1, με προεξάρχοντα τον ηθοποιό Βασίλη Καραμπούλα, με ταυτόχρονη όμως μετάφραση από τον Δήμο Αβδελιώδη και υπερτιτλισμό!!!
Για την επιλογή του αυτή, του σκηνικού ανεβάσματος της «Απολογίας», ο σκηνοθέτης Δήμος Αβδελιώδης σε συνέντευξή του στις «Θεσσαλικές Επιλογές»-ηλεκτρονικό περιοδικό(thessalikesepiloges.gr) είχε δηλώσει:
«Η απολογία του Σωκράτη», με κέντρισε πολλά χρόνια πριν
«Θεωρώ ότι το ελληνικό θέατρο και η ελληνική λογοτεχνία έχουν να παρουσιάσουν απαράμιλλα κείμενα σε παγκόσμιο επίπεδο, στα οποία δυστυχώς δεν δίνουμε πάντα την πρέπουσα σημασία. Προσωπικά, παρότι το θεατρικό μου ενδιαφέρον μονοπωλείται από τον Σαίξπηρ, προηγείτο πάντα ο Πλάτωνας τα έργα του οποίου είναι καθοριστικά της παγκόσμιας ουμανιστικής σκέψης. Και αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που «Η απολογία του Σωκράτη», με κέντρισε πολλά χρόνια πριν. Ωστόσο, παρά τις προτάσεις που είχα κάνει σε πολλούς οργανισμούς και θέατρα δεν στάθηκε εφικτό να πραγματοποιήσω μια παράσταση. Το 2011 όμως, όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να κάνω την «Ερωφίλη» του Γεωργίου Χορτάτση στο Εθνικό, γνώρισα τον Βασίλη Καραμπούλα και έχοντας μια πολύ καλή συνεργασία, του πρότεινα δοκιμάσουμε μαζί αυτό το δύσκολο εγχείρημα, με εκείνον στο ρόλο του Σωκράτη.
«Η εποχή του Σωκράτη μοιάζει πάρα πολύ με τη δική μας»
Πρόκειται εξάλλου για ένα έργο πραγματικά διαχρονικό. Χαρακτηριστικό είναι ότι όλοι οι μελετητές που έχουν καταπιαστεί με αυτό, είτε πριν 100 χρόνια, είτε πριν 30, είτε σήμερα, υποστηρίζουν το ίδιο πράγμα. Ότι δηλαδή η εποχή του Σωκράτη, μοιάζει πάρα πολύ με τη δική μας. Και αυτό γιατί, η ακτινογραφία που έκανε ο Σωκράτης στην εποχή του αναφορικά με τις συμπεριφορές των ανθρώπων, κατέδειξε ότι αυτοί, οι πολιτικοί, οι καλλιτέχνες, οι εργάτες, συμπεριφέρονται απέναντι στον εαυτό τους αλλά και απέναντι στο ζητούμενο κάθε φορά, με τον ίδιο τρόπο που οι άνθρωποι συμπεριφέρονται και σήμερα.
«Για τον Σωκράτη η αλήθεια είναι η απόλυτη γνώση των αιτιών»
Ο Σωκράτης υποστηρίζει λοιπόν ότι οι άνθρωποι έχουν άγνοια των ορίων του εαυτού τους, έλλειψη αυτογνωσίας δηλαδή, και επειδή, απεναντίας, γνωρίζουν να κάνουν κάτι καλά – οι πολιτικοί π.χ να διαπρέπουν στο λόγο, οι καλλιτέχνες στο θέατρο, οι τεχνίτες στο επάγγελμά τους – έχουν την αίσθηση ότι κατέχουν την αλήθεια. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι ξέρουν μόνο ένα μέρος της αλήθειας ενώ για το Σωκράτη η αλήθεια είναι η απόλυτη γνώση των αιτιών. Με λίγα λόγια, για εκείνον το ζητούμενο είναι το γνώθι σ’ αυτόν, γιατί μόνο έτσι μπορούν οι άνθρωποι να καταλάβουν τους εαυτούς τους και μόνο τότε μπορούν να θέσουν τα όρια και τις επιλογές τους σε σχέση με τη ζωή. Και βεβαίως, η γνώση του εαυτού τους σηματοδοτεί ταυτόχρονα την ετερογνωσία.»
«Η γλώσσα έχει μια φυσικότητα κι αυτήν ακριβώς τη φυσική της διάσταση δίνω μέσα από την παράσταση»
Για την απόπειρά του δε να ανεβάσει στη σκηνή την «Απολογία του Σωκράτη» στα αρχαία ελληνικά ο Δήμος Αβδελιώδης είχε στο ίδιο περιοδικό δηλώσει:
«Όπως όλοι γνωρίζουμε, «Η απολογία του Σωκράτη» δεν είναι ένα θεατρικό έργο. Είναι η καταγραφή ενός ιστορικού γεγονότος από τον Πλάτωνα, ο οποίος έζησε (σε νεαρή ηλικία) τη δίκη, εκείνη την ημέρα, και μάλιστα προσπάθησε στη διάρκεια του διαλείμματος της δεύτερης απολογίας να υποστηρίξει το δάσκαλό του, χωρίς ωστόσο να του το επιτρέψει το δικαστήριο. Επομένως, εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με μια παράσταση κλασικού τύπου αλλά με μια αναπαράσταση της δίκης του Σωκράτη στην αρχαία ελληνική γλώσσα, έτσι ακριβώς όπως ακούστηκε εκείνη την ημέρα. Πρόκειται για κάτι πρωτοφανές που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ. Βέβαια και άλλες φορές έχει επιχειρηθεί στο αρχαίο θέατρο να μιληθούν τα αρχαία ελληνικά, αλλά ποτέ με τον τρόπο που το προτείνω. Συνήθως η προσέγγιση ήταν με πλάγιους ήχους ή με προσωδιακή προφορά, κάτι το οποίο είναι εντελώς ξένο με την πραγματική διάσταση της γλώσσας. Οι άνθρωποι στην αρχαιότητα μιλούσαν όπως μιλάμε και σήμερα, με τη διαφορά ότι υπήρχαν τα ιδιώματα, κάποια από τα οποία έχουν επιζήσει μέχρι σήμερα. Η ποντιακή για παράδειγμα ή η κυπριακή διάλεκτος είναι παρά – ιδιώματα της ελληνικής γλώσσας, τα οποία σε κάθε τόπο είχαν διαφορετικό «κούρδισμα».
Όμως η αντίληψη για τη γλώσσα ήταν ακριβώς η ίδια με σήμερα. Δηλαδή, δεν μπορεί οι άνθρωποι τότε να μιλούσαν αργά, υπολογίζοντας τα μακρά και τα βραχέα. Κάτι που δεν κάνει επίσης ένας Κύπριος ή ένας Πόντιος όταν μιλά σήμερα. Δεν υπολογίζει, απλώς μιλάει. Άρα η γλώσσα έχει μια φυσικότητα. Αυτή ακριβώς τη φυσική της διάσταση δίνω μέσα από την παράσταση και νομίζω ότι θα εκτιμηθεί, γιατί είναι πολύ συγκινητικό να βλέπει κανείς και να ακούει για πρώτη φορά την αρχαία γλώσσα του Πλάτωνα, που μοιάζει πάρα πολύ με τη σημερινή. Πρόκειται ουσιαστικά για την ίδια ακριβώς γλώσσα που χρησιμοποιούσε και ο Παπαδιαμάντης και ο Βιζυηνός και σήμερα οι σύγχρονοι Έλληνες, με τις ίδιες νότες και ρυθμούς, διαφορετικές ωστόσο λέξεις και σύνταξη.»
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Διδασκαλία αρχαίου κειμένου, μετάφραση, σκηνικός χώρος, σκηνοθεσία: Δήμος Αβδελιώδης
Επιμέλεια μετάφρασης υπερτιτλισμού: Αμαλία Κοντογιάννη
Εικαστική παρέμβαση: Αριστείδης Πατσόγλου
Σκηνογραφικός σχεδιασμός κλεψύδρας: Κώστας Κοτσανάς
Βοηθοί σκηνοθέτη: Αθηνά Ζώτου, Ειρήνη Ζάρρα
Οργάνωση παραγωγής: Αθηνά Σαμαρτζίδου
Διανομή (με σειρά εμφάνισης): Βασίλης Καραμπούλας (Σωκράτης), Θανάσης Δισλής (Μέλητος)
ΙNFO
«Πλάτωνα, Απολογία Σωκράτη», Θέατρο «Αντιγόνη Βαλάκου», Καβάλα
Παρασκευή 15 & Σάββατο 16 Ιανουαρίου 2016, στις 21.00.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
