Μια συνομιλια για την πεζογραφια αναμεσα στον Ιγνατη Χουβαρδα και τον Χρηστο Χαρτοματσιδη

Μία διαφορετική εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκδήλωση είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν όσοι βρέθηκαν το απόγευμα της Δευτέρας στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κομοτηνής. Μια εκδήλωση που δεν έχει αφορμή, ως συνήθως, την έκδοση κάποιου νέου βιβλίου, αλλά εστίαζε στο έργο δύο λογοτεχνών του τόπου μας, που κατάφεραν να ξεπεράσουν τα όριά του. Ο λόγος για τους Ιγνάτη Χουβαρδά και Χρήστο Χαρτοματσίδη.

Μαίρη Κοσμίδου: «Συνεργασία Δήμου-Διεύθυνσης για ενίσχυση φιλαναγνωσίας και ανάδειξη της καλής λογοτεχνίας»

Την εκδήλωση άνοιξε η Διευθύντρια Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ροδόπης κ. Μαίρη Κοσμίδου η οποία αφού καλωσόρισε τους παρευρισκόμενος αναφέρθηκε στο πρωτόκολλο συνεργασίας που υπεγράφη μεταξύ της Διεύθυνσης και του Δήμου Κομοτηνής, διά του Αντιδημάρχου Παιδείας και Δια Βίου Μάθησης κ. Γιάννη Κυριαζή.

«Εδώ και ένα μήνα έχει ξεκινήσει μια πολύ ενδιαφέρουσα συνεργασία μεταξύ της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κομοτηνής και της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ροδόπης που έχει σφραγιστεί με ένα πρωτόκολλο» είπε αρχικά η κ. Κοσμίδου για να παραθέσει τους στόχους του εν λόγω πρωτοκόλλου και τα μέσα επίτευξης. Σύμφωνα λοιπόν με την κ. Κοσμίδου το εν λόγω πρωτόκολλο «στόχους έχει αφενός την ενίσχυση της φιλαναγνωσίας στο σχολείο αφετέρου την ανάδειξη της καλής λογοτεχνίας που αντιπροσωπευτικά απόκεινται στη δημοτική βιβλιοθήκη. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων προγραμματίστηκαν σχολικές πρωινές ωριαίες ξεναγήσεις στη Δημοτική Βιβλιοθήκη, οι οποίες αποκομίσουν πολύ ωραία σχόλια από τους μαθητές για το πόσο πλούσιο είναι το περιεχόμενο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης. Επίσης απογευματινά προγράμματα φιλαναγνωσίας και δημιουργικής γραφής συνδεδεμένα με ήδη υλοποιημένα προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων σε συνεργασία με το εργαστήριο γλωσσολογίας του ΤΕΦ και τον υπεύθυνο κ. Σπύρο Κιοσσέ. Παρουσίαση σε απογευματινές συναντήσεις σημαντικών συγγραφέων εγνωσμένης αξίας με πλούσιο έργο στο ενεργητικός τους οι οποίοι με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο συνδέονται με τον τόπο μας. Η πρώτη μας συνάντηση είναι η σημερινή. Τέταρτος στόχος είναι η ανάδειξη βιβλίων τοπικής ιστορίας που διαθέτει η βιβλιοθήκη και τα οποία φιλοξενούνται σε ειδικό χώρο».

Εκδήλωση σε δύο μέρη

Ακολούθησε το κύριο σώμα της εκδήλωσης που αρθρώνονταν σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος οι εκπαιδευτικοί Μαρία Γκουμπίλη και Ελένη Χατζή έθεσαν το πλαίσιο αναφοράς της εκδήλωσης επισημαίνοντας πως αφορά το πεζογραφικό έργο των δύο συγγραφέων το οποίο και παρουσίασαν αναλυτικά στο κοινό. Παράλληλα οι Φιλοποίμην Ανδρεάδης και Καρολίνα-Γρηγορία Κωνσταντινίδου έδωσαν φωνή, τόνο, ρυθμό και χρώμα σε χαρακτηριστικά αποσπάσματα των έργων των δύο συγγραφέων.

Στο δεύτερο μέρος ο λόγος δόθηκε στους δύο συγγραφείς, τον Ιγνάτιο Χουβαρδά και τον Χρήστο Χαρτοματσίδη, οι οποίοι υπό μορφή ερωταπαντήσεων ανέπτυξαν έναν γόνιμο διάλογο για τον τρόπο που εκλαμβάνουν, αποτιμούν και μεταχειρίζονται ζητήματα που συναντούν κατά τη συγγραφή και αποτυπώνονται στα έργα τους. Επρόκειτο για ένα διάλογο που έδωσε την ευκαιρία να αποτυπωθούν θέσεις και απόψεις γύρω από λογοτεχνικά ζητήματα, από την οπτική των δημιουργών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το δεύτερο μέρος της εκδήλωσης διανθίστηκε μουσικά από το ντουέτο εγχόρδων των μουσικών Μεχμέτ Μουσταφά και Ακήφ Κονάκ.

Αμέσως παρακάτω παραθέτουμε την πρώτη συνομιλία μεταξύ των δύο συγγραφέων. Σε αυτήν ο Ιγνάτης Χουβαρδάς ερωτά και ο Χρήστος Χαρτοματσίδης απαντά. Ο λόγος στους ίδιους λοιπόν.

«Πέρα από τα άκρως ενδόμυχα μυστικά του φύλου υπάρχει ένα κοινό ψυχικό υπόστρωμα»

«Ένας άντρας συγγραφέας δίνει υπόσταση σε μια γυναίκα. Στο βιβλίο είναι η φωνή της, ο ψυχισμός της. Εδώ η γυναίκα είναι εξαιρετικά πειστική, είναι μια αληθινή ύπαρξη. Η λογοτεχνία είναι λοιπόν ένα παιχνίδι μεταμορφώσεων;» ρώτησε ο κ. Χουβαρδάς αρχικά με τον κ. Χαρτοματσίδη να απαντά τα εξής:

«Δεν θα έλεγα πως είναι παιχνίδι μεταμορφώσεων.

Η λογοτεχνία είναι πρώτα εξομολόγηση.  Για τον συγγραφέα, να γνωρίζει και να αποδίδει σωστά την ψυχή του άλλου  είναι σπουδαία  πρόκληση, πόσο μάλλον του αντίθετου φύλου. Πολλές φορές δεν γνωρίζουμε καλά καλά τον εαυτό μας. Κι όμως ακριβώς αυτό μας έλκει  Πάντα μπορούν να υπάρξουν εκπλήξεις και λάθη, όπως και τυχαία ευρήματα και αυτό κάνει ενδιαφέρουσα  την όλη περιπέτεια.

Πέρα από τα άκρως ενδόμυχα μυστικά του φύλου υπάρχει ένα κοινό ψυχικό υπόστρωμα το οποίο περίπου περιγράφω. Προσοχή:  Οι γυναίκες έχουν πολύ πιο ευαίσθητους αισθητήρες, για ό,τι αφορά  σχέσεις – μεταξύ τους, ή με το άλλο φύλο, πιάνουν ασύλληπτες αποχρώσεις και διακυμάνσεις στις διαθέσεις,  συμπεριφορές, στο κλίμα, στις ευαισθησίες και στην  όλη ατμόσφαιρα του κοινωνικού περιβάλλοντος και είναι κρίμα που κάποια μεγάλα μυθιστορήματα όπως η «Άννα Καρένινα»  ή  «Μαντάμ Μποβαρί» δεν είναι γραμμένα από γυναίκες. Φανταστείτε τότε τι πλούτο από ψυχολογικές λεπτομέρειες και παρατηρήσεις θα είχαμε να απολαύσουμε».

«Το βιβλίο είναι ρεαλιστικό»

Το δεύτερο ερώτημα που απηύθυνε ο κ. Χουβαρδάς ήταν το εξής: «Η ιστορία έχει όλα τα στοιχεία του ρεαλισμού. Θα μπορούσε να είναι μια ιστορία που μας είχε αφηγηθεί μια γιαγιά που έζησε τα νεανικά της χρόνια εκείνη την όχι και τόσο μακρινή εποχή. Από την άλλη μέσα στο ρεαλισμό της η ιστορία διέπεται από κάτι αφύσικο. Για παράδειγμα το αεροπλάνο που προσγειώνεται αναπάντεχα στο βουνό. Άλλο παράδειγμα η εικόνα μιας νύφης με αντάρτικη στολή. Κατά πόσο μπορούμε να θεωρήσουμε ρεαλιστικό το βιβλίο; Mήπως υπάρχει κάτι βαθύτερο; Μήπως ο ρεαλισμός ανατρέπεται από στοιχεία σουρεαλιστικά και παράδοξα; Μήπως τελικά η πραγματικότητα δεν είναι μια ευθύγραμμη πορεία;».

«Ναι, τελικά η πραγματικότητα δεν είναι μια ευθύγραμμη πορεία» απάντησε ο κ. Χαρτοματσίδης και έσπευσε να συμπληρώσει: «Και ναι, το βιβλίο είναι ρεαλιστικό. Η γραφή ακόμη και  για το αεροπλάνο, για την νύφη ή π.χ. για τον Δαίμονα Παπαδάκη  είναι ρεαλιστική. Ρεαλισμός είναι και η σωστή απόδοση του αφύσικου, και του αλλόκοτου μέσα μας. Η ηρωίδα είναι με διαταραγμένη ψυχοσύνθεση,  ρεαλιστική είναι η  αναπαραγωγή  των  θυελλών  που  στροβιλίζουν μέσα της, η απόδοση του λόγου της, που αυτά τα στοιχεία  μπορεί να ακούγονται σαν υπερρεαλιστικά και περίεργα».

«Η ζωή είναι μια περιπέτεια, που ενώ είμαστε πρωταγωνιστές, βλέπουμε με έκπληξη τις εξελίξεις της και μακάρι στο τέλος να μην καταφέρουμε να ρεζιλευτούμε»

Το τρίτο ερώτημα του κ. Χουβαρδά αφορούσε τη λογοτεχνικό είδος της νουβέλας και διατυπώθηκε ως εξής: «Στη νουβέλα είναι έντονο το στοιχείο της θεατρικότητας, της εναλλαγής ρόλων, της παρωδίας. Υπάρχει μια ρευστότητα. Κυριαρχεί το γκροτέσκο κι ένα υπόγειο χιούμορ. Συμφωνείτε με αυτές τις παρατηρήσεις; Είναι μια παράσταση η ζωή; Είναι ένα δράμα που μπορεί να αποτυπωθεί σαν κωμωδία; Tίποτα δεν είναι δεδομένο; Oι ανατροπές, απρόβλεπτες πάντα, καθορίζουν μεγάλο μέρος της ζωής μας;».

Σε αυτό ο κ. Χαρτοματσίδης απάντησε τα εξής:

«Για το στοιχείο της θεατρικότητας: το έχουν επισημάνει στις κριτικές τους πως η δομή των κεφαλαίων των γραπτών μου θυμίζει σκηνές από θεατρικό έργο. Το θεωρώ αυτό μεγάλο κομπλιμέντο. Κάθε σκηνή έχει την δική της μικρή πλοκή κι αποκορύφωση, και  είναι μια τελειωμένη ιστορία, που μαζί με τις υπόλοιπες αναπτύσσουν  παραπέρα την πλοκή. Βασικό στοιχείο είναι οι αντιθέσεις, χωρίς τις οποίες δεν μπορεί να υπάρχει θεατρικότητα κι αυτές δημιουργούν και τον ζωντανό κι έντονο θεατρικό διάλογο. Π.χ. όταν ο ένας ήρωας λέει «Ναι» ο άλλος πρέπει να πει «Όχι» κ.λπ.

Για το χιούμορ: είναι σοβαρή υπόθεση αντιμετώπισης της πραγματικότητας. Το ότι αποδίδω κάτι με χιούμορ δεν σημαίνει πως λέω ευχάριστα πράγματα.  Είναι η φόρμα που θα προσφέρεις το κείμενο στον αναγνώστη. Στο χιούμορ, πάντα υπάρχει το στοιχείο της υπερβολής χωρίς το οποίο δεν υπάρχει γέλιο, και ίσως γι’ αυτό να μπερδεύεται με το γκροτέσκο.

 Για το γκροτέσκο:  Γκροτέσκο σημαίνει χονδροειδή υπερβολή, καρικατούρα ή κάτι το απαίσιο και τρομαχτικό. Δεν συμφωνώ πως υπάρχει το γκροτέσκο στο βιβλίο μου, επειδή όλα τα παραπάνω παραπέμπουν σε μια ΑΠΛΟΠΟΙΗΣΗ, σε μια σχηματική απεικόνιση, στα γρήγορα και όχι σε βάθος.  Δεν νομίζω να  υπάρχει απλοποίηση. Δεν είναι καρικατούρες! Μάλιστα υπάρχουν λεπτομέρειες που ο κάθε ψυχολόγος θα τις έβρισκε τουλάχιστον ενδιαφέρουσες όπως  π.χ. που ο ελάχιστα μορφωμένος Ανέστης παρουσιάζει το ποίημα του Σίμονοβ «Περίμενέ με» σαν δικό του, ή το πορτραίτο της Δώρας κ.α.

-Δεν νομίζω πως η ζωή είναι πάντα ένα δράμα. Θα έλεγα μια περιπέτεια, που ενώ είμαστε πρωταγωνιστές, βλέπουμε με έκπληξη τις εξελίξεις της και μακάρι στο τέλος να μην καταφέρουμε να ρεζιλευτούμε».

Υ.Γ.: Στην εν λόγω εκδήλωση θα επανέλθουμε σε επόμενο φύλλο της εφημερίδας μας, φιλοξενώντας το δεύτερο μέρος της συνομιλίας κατά το οποίο, ο Χρήστος Χαρτοματσίδης ερωτά και ο Ιγνάτης Χουβαρδάς απαντά.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.