Μαριο Βιττι – Το μεγαλο ταξιδι του Ελληνοιταλου ιστορικου της λογοτεχνιας

Μέγιστη η συμβολή - του κατά το ήμισυ Κωνσταντινουπολίτη Μάριο Βίττι (1926 -2023) στα νεοελληνικά λογοτεχνικά πράγματα

Στο ανέκδοτο έργο μου «ΛΟΓΙΑ  ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ – Ταξίδι παρέα με παλιούς και νέους λογοτέχνες της  Πόλης – Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ (19ος – 20ος αι.)», ΞΑΝΘΗ 2016 αφιερώνω ένα κεφάλαιο στον Μάριο Βίττι, που ξεκίνησε το μεγάλο του ταξίδι. Δημοσιεύω το κείμενό μου τιμητικά.

***

Μέγιστη είναι η συμβολή – του κατά το ήμισυ Κωνσταντινουπολίτη Μάριο Βίττι (1926 -) στα νεοελληνικά λογοτεχνικά πράγματα.


Ο Μάριο Βίττι γεννήθηκε το 1926 στην Κωνσταντινούπολη. Από την πλευρά της μητέρας του ο Βίττι είναι ελληνικής καταγωγής. Μεγάλωσε μέσα στην ελληνική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης και μιλάει και γράφει εξίσου καλά στα ελληνικά και στα ιταλικά. Σαν παιδί άκουγε γύρω του τουρκικά, ελληνικά, γαλλικά, σεφαραδίτικα, εβραϊκά. Μέσα σ’ όλη αυτή την κοσμοπολίτικη για την εποχή πολυγλωσσία, η μητέρα του φρόντισε, παράλληλα με το ιταλικό σχολείο, να μάθει καλά ελληνικά με δασκάλα στο σπίτι. Σύντομα ο έφηβος Μάριο αρχίζει να γράφει και να δημοσιεύει σε περιοδικά τέχνης, στα ελληνικά, και έγινε -όπως λέει ο ίδιος- χωρίς να το καταλάβει- «νεοελληνιστής».

Σε «Αυτοβιογραφικό σχόλιο» γράφει: «Ας θεωρήσω τυχερό τον εαυτό μου, αν απολύτως κανείς δεν αναζητήσει, από καλοπροαίρετη ίσως αφέλεια, τα πρώτα γραπτά μου στο περιοδικό «Τέχνη της Πόλης» (1946, 1-3). Η πεζογράφος Μάγια Δρόσου, που εξέδιδε το περιοδικό, έδειχνε μεγάλη κατανόηση στη λαχτάρα μου να δω τυπωμένες τις εκθέσεις που έγραφα ως άσκηση στα ιδιωτικά μαθήματα των νέων ελληνικών. Δάσκαλός μου, στο σπίτι, ήταν ο Δημήτρης Μάνος, που αργότερα έγινε γνωστός στην Αθήνα ως άξιος εκπαιδευτικός (δίδαξε στο Κολέγιο Αθηνών και ανέλαβε ευθύνες στο Υπουργείο Παιδείας). Αυτός, μαζί με την ιμβριώτισσα κοπέλα μας, τη Μαρίκα, είναι υπεύθυνος για τα πρώτα ελληνικά βιβλία που τράβηξαν την προσοχή μου. Η Μαρίκα είχε διαβάσει “Το χρυσούν μαστίγιο” και την “Ωραία του Πέραν” και μου τα διηγιόταν όταν ήμουν μικρός με όλες τις λεπτομέρειες, παραστατικά, και ήταν σαν να τα είχα διαβάσει. Από τα αναγνώσματα υπό την καθοδήγηση του δασκάλου, μου είχε κάνει φοβερή εντύπωση η “Ζωή εν τάφω”.

Στο γυμνάσιο, το Liceo Italiano, ήμουν γεμάτος πάθος για τα γράμματα και διαχυτικός με τους δασκάλους∙ αντιδρούσαν καλά οι άνθρωποι και δέχονταν τη συντροφιά μου. Μερικοί έρχονταν να με βρουν το καλοκαίρι στην Πρίγκιπο, όπου παραθερίζαμε από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο».

Το 1946 η οικογένεια μετακόμισε από την Κωνσταντινούπολη στην Ιταλία. Σπούδασε στη Ρώμη όπου ξεκίνησε το έργο του ως ερευνητής της νέας ελληνικής λογοτεχνίας. Από το 1957 εργάστηκε στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης, το 1968 διορίστηκε μόνιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο. Υπήρξε επίσης επισκέπτης καθηγητής στα πανεπιστήμια Παρισιού, Γενεύης και Θεσσαλονίκης, επίσης δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Τοσκάνης. Ο Βίττι ζει στη Ρώμη και είναι ο πρόεδρος της Ιταλικής Ένωσης των Νέων Ελληνικών Σπουδών.
Το Πανεπιστήμιο της Ρώμης La Sapienza διοργανώνει προς τιμήν του Mario Vitti, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κυρίου Προκόπη Παυλοπούλου, στις 11 Απριλίου 2016, 10.00, Odeion – Sapienza Università di Roma, ημερίδα με θέμα: (Ξανά-) γράφοντας την ιστορίας μιας λογοτεχνίας. H ημερίδα προς τιμήν του Μάριο Βίττι δεν ήταν μια τυπική εκδήλωση. Διοργανώθηκε από την Έδρα Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Λα Σαπιέντζα της Ρώμης, με αφορμή αφενός τα 90ά
γενέθλια του Μάριο Βίττι και αφετέρου την έκδοση της νεότερης έκδοσης στα ιταλικά του έργου που τον καταξίωσε, «Η Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», από τον εκδοτικό οίκο «Ca’ Foscarina της Βενετίας.

Πολλά είναι τα έργα του Βίττι που αναφέρονται σε πρόσωπα και πράγματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, για τον Κάλβο, τον Ελύτη, τον Σεφέρη. Δημοσιεύσεις ξεχασμένων κειμένων της ελληνικής λογοτεχνίας, μεταφράσεις κειμένων ελλήνων λογοτεχνών στα ιταλικά. Αναφέρουμε ως το σημαντικότερο κατά τη γνώμη μας έργο την Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας:

Storia della letteratura neogreca 1971, αναθεωρημένη και ενημερωμένη έκδοση: 2001 – Ελληνική έκδοση: Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Μετάφραση Μυρσίνης Ζορμπά, Οδυσσέας, Αθήνα, 1978, 1989, 2003. Διαβάζουμε σε συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη. Στην ερώτηση: «Πότε θεωρείτε ότι ολοκληρώνεται μια ευρύτερη φιλολογική έρευνα;», απάντησε: «Ίσως μπορούμε να λάβουμε υπόψη μας τη συγγραφή της Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας που κυκλοφόρησε το 1971. Υποτίθεται ότι κάποιος που φτάνει σ’ αυτό το σημείο της εξερεύνησης της νεοελληνικής λογοτεχνίας έχει άμεση γνώση, πρόσβαση των λογοτεχνικών έργων για τα οποία ομιλεί και να έχει λάβει υπόψη ό,τι σχετικό έχει γραφεί από άποψη κριτικής. Πόσων χρόνων ήμουνα; Πρέπει να έχεις περάσει τα 40, αλλιώς πού να προλάβεις να τα διαβάσεις όλα αυτά. Για να σας απαντήσω συγκεκριμένα, η φιλολογική έρευνα δεν ολοκληρώνεται ποτέ. Απόδειξη ότι το ίδιο βιβλίο το 2001 το ξανάγραψα από την αρχή, τριάντα χρόνια αργότερα. Και να μου ευχηθείτε να ζήσω άλλα τριάντα χρόνια, για να το ξαναγράψω πάλι από την αρχή».

Επίσης αναφέρουμε τα έργα του:

· Η γενιά του τριάντα: Ιδεολογία και μορφή, Ερμής, Αθήνα, 1977. Ερμής, Αθήνα 1995,

· H Ιδεολογική λειτουργία της ελληνικής ηθογραφίας, Κέδρος, Αθήνα, 1978, τρίτη, αναθεωρημένη έκδοση, 1991.

«Η αφοσίωση στη νεοελληνική λογοτεχνία είναι ένα πάθος που δεν αφήνει τον άνθρωπο» λέει ο Μάριο Βίττι. (στην ίδια συνέντευξη). Το όνομά του αποτελεί την πειστικότερη επιβεβαίωση. Χαρτογράφησε τη νεοελληνική λογοτεχνία, έγραψε την ιστορία της, ερεύνησε τις όψεις και τις αποτυπώσεις της, αναδείχτηκε σε έναν οξυδερκή, έγκυρο και από τους σημαντικότερους μελετητές της. Στη νεοελληνική λογοτεχνία αφοσιώθηκε από νωρίς. Από τα πρώτα χρόνια της νεότητάς του, στη γενέτειρά του Ιστανμπούλ. όπου έζησε από το 1926 ως το 1946 που εγκαταστάθηκε στην πατρίδα του την Ιταλία. Αυτά τα είκοσι χρόνια της ζωής του αποτύπωσε στο βιβλίο – μαρτυρία «Η Πόλη όπου γεννήθηκα. Ιστανμπούλ 1926-1946» (πρόλογος Πέτρος Μάρκαρης, μετ. Λένα Καλλέργη, εκδ. Γαβριηλίδης), χωρίς να ωραιοποιήσει τίποτε. Και ίσως να είναι αυτή η εντιμότητα που φέρνει την αίσθηση των πραγμάτων και τη σκιά των προσώπων, ατόφια. Ο Μάριο Βίττι, που εμμέσως μας εξηγεί πώς γεννήθηκε το ενδιαφέρον του για την ελληνική λογοτεχνία, ζωντανεύει για μας το ιδιαίτερο χρώμα του μεσοπολέμου στην Πόλη, της αστικής περιοχής του Πέρα και του Γαλατά, με τους Ρωμιούς, του Αρμένηδες και τους επίσης πολλούς Καθολικούς Λεβαντίνους, όλους όσους έφτιαχναν εκείνη την ατμόσφαιρα τη μοναδική, που παραμένει σήμερα ως ατμός, με τους πρωταγωνιστές της απόντες.

Αυτήν την Πόλη, με το Ιταλικό Σχολείο, το Ζωγράφειο, την Αγία Τριάδα και τον Σαντ’ Αντόνιο, το βιβλιοπωλείο της Hachette και τα γλυκά από του «Λεμπόν», μας τη γνωρίζει μέσα από το βίωμα της ενηλικίωσης, σαν ένα bildungsroman, μέσα από τα πλοκάμια του νου και τα κάτοπτρα μιας ατέρμονης πινακοθήκης προσώπων. Η συμφιλίωση με τον χρόνο μένει ως επίγευση.

Ξάνθη, 15 Φεβρουαρίου 2023

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.