Λατρεμενε μας Claudio, πες μου, τι θα πει Amor;

Γεννήθηκε στην Κρεμόνα το 1567, έζησε στην Μάντοβα, την Πάρμα και την Βενετία, διετέλεσε maestro di capella στην Βασιλική του Αγίου Μάρκου, έγραψε έργα για φωνές σε μικρές και μεγάλες φόρμες της κοσμικής μουσικής, θρησκευτική μουσική, έργα για φωνές με οργανική συνοδεία, balleti για τα σκηνικά έργα της εποχής του, μελέτησε τον πιθανολογούμενο τρόπο άσματος του Χορού των αρχαίων Ελλήνων, πρόσθεσε περισσότερα όργανα στις ορχήστρες του, στο ερώτημα “η μουσική υπηρετεί τις λέξεις ή οι λέξεις τη μουσική” απάντησε “L’ oratione sia padrona dell’ armonia e non serva!” (Ο λόγος κυριαρχεί της μουσικής, δεν την υπηρετεί!) και φυσικά, έγραψε τη μουσική για τα θεατρικά έργα που πρώτα στην ιστορία της δυτικής μουσικής κατέχουν τον τίτλο “opera”: Ορφέας (1607), Αριάδνη (1608), Ανδρομέδα (1619), Η Επιστροφή του Οδυσσέα στην Πατρίδα (1641), Η Στέψη της Ποππέας (1642). 

Η μουσική του οδήγησε τους πρώτους ερευνητές του έργου του στον χαρακτηρισμό ολόκληρης της εποχής του: 1567-1643, μετάβαση από την Αναγέννηση στο Μπαρόκ.
Αυτή είναι η μεγάλη εικόνα που κυριαρχεί σήμερα για τον Claudio Monteverdi σε μουσικολογικές μελέτες, ιστοριογραφήματα, μουσικά προγράμματα, ηχογραφήσεις.

Μα ποιο θα ήταν το πρόσωπό του μεγάλου μουσικού και πώς θα μας μιλούσε, αν επιχειρούσαμε να τον πλησιάσουμε πολύ πολύ κοντά και να τον ρωτήσουμε σε δεύτερο ενικό πρόσωπο και χρόνο ενεστώτα: Λατρεμένε μας Claudio, πες μου, τι θα πει Amor;

Ποιο το βλέμμα του; Ο τόνος της φωνής του ποιος θα ήταν; Τα καθημερινά του λόγια; Πώς θα μιλούσε σήμερα στα πρόσωπα που τον συντρόφευσαν και μεθοδικά εισχώρησαν στις όπερες του; Πριν γίνει ιστορία στο χαρτί, πώς σιγομουρμούρισε τις μελωδίες που υπηρέτησαν πιστά τα λόγια των ποιητών που αγαπούσε; Ποια είναι η σχέση του με τα βουνά και με το πράσινο χρώμα, πόσο εμπιστεύεται τον Πλάτωνα, πόσο αγαπά τα δέντρα, τα ποτάμια, τις πηγές, τα χέρια των μουσικών του, τα μάτια των ακροατών σε όποια γλώσσα κι αν προφέρουν την Αγάπη, πιστεύει στις νεράιδες, στους Έρωτες, στις Νύμφες;

Ερωτήματα σαν κι αυτά καθοδηγούν και διαπλάθουν το πρόσωπο ενός φανταστικού, αυτοβιογραφούμενου Claudio Monteverdi που παρουσιάζεται στην δεύτερη συναυλία του φετινού Athens Baroque Festival, Παρασκευή 20 Σεπτεμβρίου 2024 στην Γερμανική Εκκλησία Αθηνών.

“L’ ΑΛΒΑ ΝOVELLA: Rethinking Monteverdi”. Μια ιδέα του συνθέτη Αλέξανδρου Γκόνη, ένας φανταστικός διάλογος με τον Claudio Monteverdi με τα υλικά που διαμόρφωσαν τον μύθο του: λόγος και μουσική. Ο Αλέξανδρος Γκόνης υπογράφει τις ενορχηστρώσεις επιλεγμένων έργων του θεϊκού Claudio Monteverdi και διευθύνει ένα σύνολο διακεκριμένων μουσικών που παίζουν ιστορικά όργανα, τα λεγόμενα παλιά: Katalin Kertesz (μπαρόκ βιολί), Zαχαρίας Ταρπάγκος (φλάουτο τραβέρσο), Γιάννος Γιοβάνος (μπαρόκ τσέλο), Βασίλης Πριόβολος (μπαρόκ φαγκότο). Ερμηνεύει η σοπράνο Δέσποινα Παναγιώτου.

Αναπόσπαστο –και όχι συμπληρωματικό– μέρος της μουσικής παρουσίασης αποτελεί το κείμενο Sono Io, Claudio Monteverdi. Το κείμενο κινείται στο όριο μεταξύ της ιστορικής αλήθειας, της μετάφρασης επιλεγμένων έργων του Claudio Monteverdi, αλλά και της αλληλογραφίας του στα ελληνικά, και τέλος του ρυθμού που επιβάλλει η ποίηση. Στο Sono Io, Claudio Monteverdi, o Monteverdi μιλά στους ακροατές του σε πρώτο πρόσωπο για τους ήρωες των έργων του, την απώλεια, τα μαδριγάλια, τις πρώτες του όπερες, την ομορφιά των βουνών, την δύναμη του γέλιου, τα χρώματα της γης που γεννούν μουσική. Μεταξύ πεζού λόγου, προφορικότητας και ποιητικού μέτρου, ο συνθέτης μάς μιλά και απαντά σε ερωτήματα όπως: γιατί μας συγκινούν ακόμα οι όπερές του Ορφέας και η Αριάδνη, 400 και πλέον χρόνια από την πρώτη τους παρουσίαση;

Το Sono Io, Claudio Monteverdi αποτελεί μέρος των όσων χρόνια τώρα γράφω κρυφά για τον συνθέτη, το έργο του οποίου διαμόρφωσε το ερευνητικό μου πεδίο αλλά κυρίως, την αισθητική μου ως μουσικό. Από τη συστηματική μουσικολογική έρευνα, στη μετάφραση από τα ιταλικά, την ιστορική ερμηνεία του ρυθμού, της μελωδικής φράσης και το σώμα της φωνής που εξιστορεί τραγουδώντας, το φωνητικό έργο του Claudio Monteverdi μού προσδίδει πάντοτε χαρά και ελευθερία. Μοιραία, εντός ενός τέτοιου πλαισίου, το έργο κάθε δημιουργού λειτουργεί παιδαγωγικά για τον ερευνητή και τον ερμηνευτή του. Τραγουδώ γιατί μαθαίνω από τον Claudio Monteverdi. Μαθαίνω για την φωνή σε δεδομένο ιστορικό πλαίσιο αλλά και για τη φωνή σήμερα, κι ακόμη, μαθαίνω να απλώνω περισσότερο το βλέμμα μου από την παρτιτούρα στη μουσική πράξη κι από εκεί, στην ζωή μας κάθε μέρα.

Ο Claudio Monteverdi γνώριζε τους μουσικούς και τους τραγουδιστές για τους οποίους έγραψε τη μουσική του. Αυτό για μένα είναι συγκλονιστικό. Η εποχή του –παρά τα δεδομένα απροσπέλαστα όρια των σχέσεων που καθόριζαν την ιδιοκτησία, την δουλειά, την κοινωνική θέση και τις επιλογές κάθε ανθρώπου πριν από την γέννησή του, τού επέτρεπε παρόλα αυτά να διαμορφώσει προσωπικές σχέσεις με τους μουσικούς του. Ως εκ τούτου, η μουσική του φέρει τα γνωρίσματα μιας ιδιότυπης προσωπικής συνομιλίας. Ενός διαλόγου που συμβαίνει αυτή τη στιγμή, με την ελευθερία του προφορικού λόγου, στην τελειότερη ιδανική μορφή της εκφραστικής δύναμης της ανθρώπινης φωνής, αλλά και με την ομορφιά που ενώνει όλα τα ετερόκλητα στοιχεία αυτού του κόσμου που σε κάθε εποχή παραμένει πολύπλοκος.

Η μουσική του Claudio Monteverdi στρέφει το βλέμμα μας στον άνθρωπο. Στο γέλιο και στο κλάμα του. Μας ζητά να γίνουμε παρατηρητές. Να βαδίσουμε ως πιστοί υπηρέτες με συνέπεια στην μελέτη της τέχνης μας, αλλά εξαιτίας αυτής της σπουδαίας τέχνης, της μουσικής, να διαμορφώσουμε το βάδισμα, την αναπνοή, την ζωή μας. Οι πρώτες του νότες απλώνουν πάντα τα χέρια του σώματος που τραγουδά σε μια αληθινά διαθέσιμη αγκαλιά. Μια ενσαρκωμένη ομορφιά που με συγκινεί και με παρασύρει.

Τραγούδα, σου λέει ο Monteverdi. Προχώρα, κοίτα μπροστά, πήγαινε. Ό,τι κι αν είναι αυτό που σε έφερε εδώ σε αυτόν τον κόσμο, το τραγούδι είναι η απάντηση που ψάχνεις. Vai, cantare!

Το ATHENS BAROQUE FESTIVAL

ATHENS BAROQUE FESTIVAL  | 19, 20 & 21.09.2024
Γερμανική Εκκλησία Αθηνών, Σίνα 66-68

“L’ ALBA NOVELLA: Rethinking Monteverdi”, 20.09.2024, 20:30

Δέσποινα Παναγιώτου, σοπράνο
Katalin Kertesz, μπαρόκ βιολί
Ζαχαρίας Ταρπάγκος, φλάουτο τραβέρσο
Γιάννος Γιοβάνος, μπαρόκ τσέλο
Βασίλης Πριόβολος, μπαρόκ φαγκότο
Άννα Παπαγιαννάκη Διβανή, έρευνα/κείμενα/απαγγελία
Αλέξανδρος Γκόνης, σύλληψη/ενορχήστρωση/διεύθυνση

Καλλιτεχνική διεύθυνση: Αναστασία Μηλιώρη

Παραγωγή: Cle d’ Ut Ouverte – Μουσική & Παραστατικές Τέχνες

Με την ευρωπαϊκή EFFE label, for remarkable arts festivals. 

Το Athens Baroque Festival πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού. 

* Η Άννα Παπαγιαννάκη Διβανή είναι μουσικολόγος, mezzo soprano, μουσικός παιδαγωγός και η καλλιτεχνική διευθύντρια του κύκλου εργαστηρίων φωνητικής παιδαγωγικής “ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΩΝ ΦΩΝΩΝ”.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.