Kωστας Καβανοζης «Τζαμπα η παραταση»

Από τις εκδόσεις «Πατάκη», εδώ και λίγους μήνες, κυκλοφόρησε η συλλογή διηγημάτων του Κώστα Καβανόζη με τίτλο «Τζάμπα η παράταση» (2020), ενός συγγραφέα ιδιαιτέρως αγαπητού και αξιόλογου, στο τοπικό αλλά και στο ευρύτερα ελληνικό κοινό. Η συλλογή αυτή είναι η πρώτη δουλειά που έφτασε στα χέρια μας μετά τη λήξη της πρώτης καραντίνας από τον κορονοϊό και απαρτίζεται από 160 σελίδες που έχουν ως αφετηρία τις οικογενειακές και τις φιλικές μας σχέσεις. Συνολικά η συλλογή αποτελείται από 20 διηγήματα και τα περισσότερα απ’ αυτά ήταν ήδη δημοσιευμένα σε περιοδικά, στο διαδίκτυο και σε συλλογικούς τόμους, παρουσιάζοντάς τα εδώ ελαφρώς ή αρκετά παραλλαγμένα. Στα κείμενά μας το βίωμα συναντά τη μνήμη και την ανάμνηση, προκειμένου να μας υπενθυμίσουν όλα μαζί πως το παρελθόν, το οποίο κουβαλάμε μέσα μας πρέπει να αντιμετωπίζεται ως συνέχεια της ζωής. Γιατί μόνο τότε η παράταση αποκτά το νόημα που της αρμόζει.

Τα εφήμερα είναι προορισμένα να διαρκέσουν

Ο πατέρας πρόκειται να ξεψυχήσει ξαπλωμένος στην παραλία κι ο γιος τού ανακοινώνει ότι θα κολυμπήσει. Τρεις φίλοι βρίσκονται όλοι µαζί και διασκεδάζουν για τελευταία φορά, προτού το χιόνι σκεπάσει τα πάντα αμετάκλητα.

Ένα αγριογούρουνο εγκλωβίζει πεινασμένους στρατιώτες πάνω στα κλαδιά ενός δέντρου και τέσσερις γυναικείες νεκροκεφαλές δεν θα αποχωριστούν ποτέ τα κοσµήµατά τους. Το αυτοσχέδιο ποδοσφαιρικό µατσάκι στο νησί αρχίζει αξηµέρωτα υπό τους προβολείς των αυτοκινήτων και η πανύψηλη λεύκα που κόβεται από τη ρίζα της δεν είναι διακοσίων αλλά µόλις τριάντα εννέα ετών. Εκείνο που διαπερνά τις είκοσι ιστορίες του βιβλίου είναι η ονειρική αποτύπωση των πραγµάτων στη µνήµη και στα βιώµατα. Η συλλογή διηγηµάτων «Τζάµπα η παράταση» µιλάει για τα εφήµερα που είναι προορισµένα να διαρκέσουν.

Σχέσεις ζωής

Στο επίκεντρο της συλλογής βρίσκονται οι ανθρώπινες σχέσεις. Αυτές που πάντα θα μας ορίζουν ως ένα σημείο και θα της κουβαλάμε για πάντα μέσα μας είτε είναι με τους γονείς μας είτε με τον/την σύζυγο και τα παιδιά μας είτε με τους φίλους μας. Συγκεκριμένα, η πατρική σχέση εκκινεί και ολοκληρώνει την αφήγηση με το σχήμα του κύκλου, γεγονός που ταυτίζεται και με την εικονική αποτύπωση του εξωφύλλου. Έτσι, διαβάζουμε στο πρώτο διήγημα με τίτλο «Η παραλία» για τον θάνατο που πατέρα: «Ο Πατέρας κείτεται ανάσκελος πάνω στην άμμο και είναι στα τελευταία του. Η θάλασσα δεν ακούγεται. Βγάζω τα ρούχα μου και τα αφήνω στο πλάι του. Θα κολυμπήσω, του λέω. Τα πατικώνει με το χέρι του. Ο άνεμος δυναμώνει».

Η γλώσσα παραστατική και ζωντανή, να αναδεικνύει την τραγικότητα αλλά και την αίσθηση χιούμορ που είναι διάχυτη στα διηγήματα Όλα φαντάζουν ως εικόνα μιας ονειρικής παράτασης, η οποία αν και δεν επιφέρει το «σήκωμα» την απελευθέρωση και τη λύση της ιστορίας,  μας οδηγεί στην αντίληψη της ρευστότητας των πραγμάτων. Όπως η μικρή Ελένη, στο τελευταίο διήγημα, η οποία δεν «κάθεται και κλαίει» πια, καθώς πριν κοιμηθεί στην ερώτηση «Εμείς, μπαμπά, θα είμαστε μαζί για πάντα;», παίρνει καταφατική απάντηση και ετοιμάζεται για το ταξίδι στο όνειρο…

Χρίστος Παπαγεωργίου: «Ο αναγνώστης μπορεί να συνδυάσει τον ατομικό χώρο του δημιουργού με τις δικές του πολλαπλές αναντιστοιχίες»

Σύμφωνα με τον Χρίστο Παπαγεωργίου και την κριτική του στο «diastixo.gr»: «Ο συγγραφέας Κώστας Καβανόζης εμπνέεται κυρίως από δύο πηγές ερεθισμάτων, και αυτές είναι: κατ’ αρχάς το οικογενειακό, συγγενικό και φιλικό περιβάλλον· η σύζυγος, τα παιδιά, οι γονείς, παππούδες και γιαγιάδες, θείοι, φίλοι. Πράγματι, η δραματοποίηση γεγονότων που το συγκεκριμένο περιβάλλον εκπέμπει, είναι για τον δημιουργό όχι απλώς σοβαρή, όχι απλώς σημαντική, αλλά πολύ περισσότερο ώριμη και συναρπαστική, έτσι που δεν την αφήνει να πάει χαμένη. Γράφοντας λοιπόν ο συγγραφέας για πράγματα που αφορούν τον πολύ στενό και προσωπικό του κύκλο, δίνει την ευκαιρία σε κάποιους να μιλήσουν για μικροαστική προσέγγιση της λογοτεχνίας, πράγμα που και βέβαια δεν συμβαίνει, γιατί πολύ καθαρά, η συγκεκριμένη σκέψη λειτουργεί στο μυαλό του αφηγητή ως κύτταρο, το οποίο και προσομοιάζει με άλλο και το οποίο αποτελεί την πρώτη και συναρπαστικότερη ένδειξη ζωής. Ο αναγνώστης μπορεί  να συνδυάσει τον ατομικό χώρο του δημιουργού με τις δικές του πολλαπλές αναντιστοιχίες αλλά πολύ περισσότερο, ομοιότητες, καθώς ούτε λίγο ούτε πολύ, όλοι έχουμε κοινή βίωση, κοινές θέσεις, κοινές ευαισθησίες, κοινά συναισθήματα, τέλος, κοινή αγάπη για τους γύρω και τους πλησίον μας.

Ο συγγραφέας Κώστας Καβανόζης εμπνέεται κυρίως από δύο πηγές ερεθισμάτων, και αυτές είναι: κατ’ αρχάς το οικογενειακό, συγγενικό και φιλικό περιβάλλον· η σύζυγος, τα παιδιά, οι γονείς, παππούδες και γιαγιάδες, θείοι, φίλοι. Πράγματι, η δραματοποίηση γεγονότων που το συγκεκριμένο περιβάλλον εκπέμπει, είναι για τον δημιουργό όχι απλώς σοβαρή, όχι απλώς σημαντική, αλλά πολύ περισσότερο ώριμη και συναρπαστική, έτσι που δεν την αφήνει να πάει χαμένη

Το δεύτερο που κάνει ο Καβανόζης στη διηγηματογραφία του είναι ότι σχεδόν στο σύνολο των κειμένων του η έξοδος είναι απούσα, δεν υπάρχει δηλαδή φινάλε στην ιστορία, έτσι ώστε ο κάθε αναγνώστης να μπορεί να δώσει ο ίδιος εκείνο που του ταιριάζει. Με αυτή τη λογική ακούς για κάποιο αφήγημα του Καβανόζη να σου το περιγράφει κάποιος και έχεις την εντύπωση πως σαν να μιλά για κάποιο άλλο, για κάποιο που ίσως δεν θυμάσαι. Η αληθινά ευφυής αυτή πρακτική φέρνει στην επιφάνεια πολλαπλές ερμηνείες, πολλαπλές εξόδους, πολλαπλές εξηγήσεις. Έτσι που με τέσσερα πρώτης σειράς διηγήματα του τόμου, ο Καβανόζης (ο οποίος διανύει την πέμπτη δεκαετία της ζωής του, άρα δεν είναι ούτε νέος αλλά ούτε και ηλικιωμένος) βάζει τη σφραγίδα του με πρωτοφανείς μύθους και εκπληκτική γλωσσική και εκφραστική διαστρωμάτωση, προσφέροντας στη διηγηματογραφία ό,τι της οφείλει, ό,τι της έταξε προηγουμένως, ό,τι της δανείστηκε προκειμένου να σταθεί στα πόδια του και να υπάρξει στο μέλλον».

Θεοδώρα Πατρώνα: «Και είναι αυτός ο ύμνος στη ζωή που δίνει αξία στην ίδια την παράταση»

Η Θεοδώρα Πατρώνα στον «Αναγνώστη» σημειώνει τα εξής για το «τζάμπα η παράταση»: «Τα είκοσι διηγήματα που απαρτίζουν τον τόμο είναι γραμμένα μέσα σε μία δεκαετία και  ποικίλλουν σε μέγεθος και θεματολογία. Η πατρική αγάπη όμως κατέχει εξέχουσα θέση στο μυαλό του συγγραφέα. Αγκαλιάζει το σύνολο των ιστοριών του σε ένα κύκλο που ξεκινά  με το  “Η παραλία” και τελειώνει με το τρυφερό “Το Φως” για την σχέση του ιδίου με την πεντάχρονη κόρη του Ελένη. Γραμμένα σε απλή και ρεαλιστική γλώσσα τα αφηγήματα του Καβανόζη ακροβατούν ανάμεσα στο γέλιο και το κλάμα,  το ιδιαίτερο και το τετριμμένο σχηματίζοντας ένα μοναδικό ψηφιδωτό της σύγχρονης νεοελληνικής πραγματικότητας. Ανάμεσά τους  ξεχωρίζουν “Η αθανασία δεν αποτελεί σχέδιο της φύσης” για την αξία της στιγμής , το “Λευκό” για την ανδρική φιλία και το εφήμερο της ζωής, το διαφορετικό “Παράνομη Στάθμευση Ι.Χ. αυτοκινήτου”, με τα μικροαστικά δράματα των ενοίκων μίας πολυκατοικίας  αλλά και ο συγκινητικός μονόλογος της ηλικιωμένης στο “Τεχνητή Οδοντοστοιχία”. “Δεν έχω καταφέρει να συμβιβαστώ με την ιδέα ότι η στιγμή διαρκώς χάνεται, ότι το παρόν γίνεται ακατάπαυστα παρελθόν, γι’ αυτό και καταφεύγω συνέχεια στη μνήμη. Είναι ένας τρόπος όχι για να πενθήσω αλλά για να ζήσω γλυκά”. Αυτή η φράση του Κώστα Καβανόζη  σε συνέντευξή του στον Βαγγέλη Χατζηβασιλείου για το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων για τη σημασία της στιγμής που γλιστρά και χάνεται αποτυπώνεται στο χαρτί και γίνεται το κέντρο των τόσο διαφορετικών  ιστοριών  του Εβρίτη συγγραφέα.  Και είναι αυτός ο ύμνος στη ζωή που δίνει αξία στην ίδια την παράταση».

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Κώστας Καβανόζης γεννήθηκε στην Κομοτηνή το 1967. Κυκλοφορούν τα βιβλία του: «Τυχερό» (μυθιστόρημα, εκδ. «Πατάκης» 2017, βραχεία λίστα Κρατικού Βραβείου Μυθιστορήματος και Βραβείου Μυθιστορήματος Αναγνώστη), «Το χαρτόκουτο» (μυθιστόρημα, εκδ. «Πατάκης» 2015, βραχεία λίστα Βραβείου Μυθιστορήματος Αναγνώστη), «Όλο το φως απ’ τα φεγγάρια» (διηγήματα, εκδ. «Πατάκης», 2011, βραχεία λίστα Κρατικού Βραβείου Διηγήματος και Βραβείου Διηγήματος Διαβάζω), «Του κόσμου ετούτου» (μυθιστόρημα, εκδ. «Κέδρος», 2009) και «Χοιρινό με λάχανο» (νουβέλες, Κέδρος, 2004). Κείμενά του έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογικές εκδόσεις, δημοσιεύονται κατά καιρούς σε εφημερίδες, περιοδικά και ηλεκτρονικές σελίδες, έχουν παιχτεί στο θέατρο και έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα αλβανικά και τα γαλλικά. Το 2012 τιμήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου της Γαλλίας (CNL) με υποτροφία συγγραφής. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.

*Η Γεωργία Ντεμίρη είναι φιλόλογος και διδακτορική φοιτήτρια στο ΤΕΦ/ΔΠΘ.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.