Η ποιητικη πορεια του Πασχαλη Κατσικα: απο τα «Τεταρτημορια» (2019) ως τη «Νησο Κιρκη» (2024)
[…] Τα τελευταία χρόνια μελετώ τη λογοτεχνία της περιφέρειάς μας Ανατολικής Μακεδονίας (Δράμας Καβάλας + Σερρών) και Θράκης (Ξάνθης Ροδόπης Έβρου) θεωρώντας ότι έτσι συμβάλλουμε στην καλλιέργεια περιφερειακής συνείδησης.
Ο Πασχάλης Κατσίκας είναι ένας σύγχρονος αναβαθμός της Θρακικής λογοτεχνίας. Γιατί η «Θρακική Σχολή» περιλαμβάνει λογοτέχνες που έχουν τάσεις ανανέωσης, με διάθεση ψυχογραφίας ή κοινωνικής αντίληψης.
Από τους πατριάρχες Γεώργιο Βιζυηνό και Κώστα Βάρναλη, οι θρακιώτες λογοτέχνες παρουσιάζουν τη Θράκη, τα προβλήματα του χώρου αυτού, τα έθιμα, τον τρόπο ζωής και σκέψης, τα διαλεκτολογικά στοιχεία στη γλώσσα. Διασκορπισμένοι στις πόλεις της ενιαίας Θράκης, σε πόλεις της ελεύθερης Ελλάδας –κυρίως στην Αθήνα, ή και σε χώρες του εξωτερικού, δούλεψαν αυτόνομα και αυθόρμητα, υπάρχουν όμως μεταξύ τους συγκλίσεις ή ομοιότητες.
Με τούτη την έννοια θεωρώ ότι η παρουσίαση ενός βιβλίου ή ενός δημιουργού του λόγου αποτελεί πολιτιστική πράξη. Τον κομοτηναίο τεχνίτη του λόγου Πασχάλη Κατσίκα πολλές φορές έχω παρουσιάσει τα τελευταία χρόνια. Όπως έχω γράψει σε κείμενό μου: «Είναι ένας ποιητής άμεσος και ειλικρινής. Τα ποιήματα κινούνται ανάμεσα στο άτομο και στο σύνολο, ενώ μιλά για τη φύση και τα προβλήματά της. Ασχολείται με τον άνθρωπο της εποχής μας. Η κραυγή του είναι κραυγή απελευθέρωσης: “Λευτερωθείτε είναι / η μόνη θεραπεία”».
Θα ακολουθήσει ένα εργοβιογραφικό σημείωμα.
Ο Πασχάλης Κατσίκας γεννήθηκε στο Reutlingen της Γερμανίας τo 1971 και ζει στην Κομοτηνή από το 1977. Εργάζεται στη Βιβλιοθήκη του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Είναι συντάκτης στα περιοδικά Εξιτήριον, Λογοτεχνικό Δελτίο και μέλος του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος. Ποιήματα και πεζά του έχουν δημοσιευθεί στα ηλεκτρονικά περιοδικά: Ποιείν, Poeticanet, Εξιτήριον, Φρέαρ, Culturebook, Θράκα, Νότες Λογοτεχνίας, Λόγω Γραφής, Φτερά Χήνας, Fractal, Χάρτης, Ιστορίες Μπονζάι (Πλανόδιον), Ατέχνως, Περί Ου, Μονόκλ, Το κόσκινο, Bookpress, Booksitting. Στα έντυπα λογοτεχνικά περιοδικά: Μανδραγόρας, Οροπέδιο, Νέο Υπόστεγο , Λογοτεχνικό Δελτίο (Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος), Ποιητικά τοπία (Υπερρεαλιστικής Ομάδας Θεσσαλονίκης) και στην εφημερίδα Παρατηρητής της Θράκης.
Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές: Τεταρτημόρια (εκδ. Παρατηρητής της Θράκης, 2019), Ρετάλια (εκδ. Γράφημα, 2020), Το κοιμώμενο τσίρκο (Εξιτήριον, free e-book, 2021 & Ιδιωτική έκδοση, 2021), Τα κόκκινα πουλιά (εκδ. Δρόμων, 2022) και πρόσφατα η συλλογή «Νήσος Κίρκη», εκδ. Δρόμων, 2024.
Συνοπτικά θα παρουσιάσουμε τις τέσσερες πρώτες ποιητικές συλλογές του Πασχάλη Κατσίκα.
Το πρώτο βιβλίο με τον τίτλο «Τεταρτημόρια» κυκλοφόρησε το 2019 από τις εκδόσεις του «Παρατηρητή της Θράκης». Για τη συλλογή αυτή διαβάζουμε σε κείμενο της καθηγήτριας Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Δ.Π.Θ. Ελισάβετ Αρσενίου ότι: «Ποιήματα σαν τα “Τεταρτημόρια” γράφονται μέσα μας, στη λυρική αποθήκη του αρχετυπικού μας βίου. Από ’κει ο δημιουργός τους, Πασχάλης Κατσίκας, άντλησε και δημιούργησε τη δική του λογοτεχνική αφήγηση», ενώ, ο επίσης καθηγητής του ΔΠΘ, Χάρης Μιχαλόπουλος παρατηρεί: «Ο έρωτας, ο θάνατος, οι μνήμες (ειδικότερα οι παιδικές), η θάλασσα, η ανάγκη για λύτρωση και η συνεχής και ψυχοφθόρα συνομιλία και διαπραγμάτευση με το παρελθόν αποτελούν βασικούς θεματικούς πυλώνες της συλλογής».
Αυτά τα οποία συναντούμε στην πρώτη συλλογή επανέρχονται εξελισσόμενα στα επόμενα βιβλία του.
Η δεύτερη συλλογή τα «Ρετάλια» κυκλοφόρησε το 2020 από τις εκδόσεις Γράφημα, ξεκινούμε με ένα ποίημα του δημιουργού:
«Εισέπνευσα τη ζωή / Εισέπνευσα και θάνατο / Στα δυο πνευμόνια μου κατοικούν / Νυχθημερόν κονταροχτυπιούνται / Μα εγώ ο ειρηνιστής / Φουσκώνω πολύχρωμα μπαλόνια / Να υψώνονται / στη στρατόσφαιρα / Σε καταφύγια παιχνιδότοπων / σας μεταφέρω / Που ο κρότος τους δεν φτάνει».
Ο Αντώνης Χαριστός με ευαίσθητη εισαγωγή/ματιά σημειώνει: «Ο έρως, ο θάνατος, η ζωή εν κινήσει, οι στιγμές ως χρόνος και ως χώρος, η άρνηση και η θέση σκιαγράφησης μίας απάντησης στα ερωτήματα που ταλανίζουν τον εσωτερικό αθέατο κόσμο του καλλιτέχνη αναμετρώνται σε αντιπαράθεση με το Εγώ και με το Εμείς».
Το 2021 κυκλοφόρησε «Το κοιμώμενο τσίρκο» (Εξιτήριον, freee-book& Ιδιωτική έκδοση στη συνέχεια). Η συλλογή περιλαμβάνει 44 ποιήματα, που κινούνται ανάμεσα στο άτομο (1) και στο σύνολο (2):
(1) Εκατομμύρια χρόνια προσπαθώντας / να διαγράψουν τη ζωική καταγωγή / να διαφοροποιηθούν / απέβαλαν το τρίχωμα μερικώς / […]Εντούτοις η ανάγκη επιβίωσης / τους καθιστά ομοίως ανελεύθερους.
(2) Ένα μπουλούκι ο κόσμος / απέραντο / τσίρκο ο πλανήτης / δίχως χορογραφία / από τη γέννηση στο θάνατο.
Μια άλλη πλευρά των σύγχρονων καθ’ όλα δημιουργιών του έχει να κάνει με τη φύση (3) και τα προβλήματά της:
(3) Η ρύπανση εμφανής παντού / στις πλάκες στο πεζοδρόμιο, στα παγκάκια / ανάμεσα στα λουλούδια στα παρτέρια
Ο Πασχάλης είναι ένας ποιητής άμεσος και ειλικρινής. Ασχολείται με τον άνθρωπο της εποχής μας –ασχολείται με τον ίδιο του τον εαυτό. Η κραυγή του είναι κραυγή απελευθέρωσης: «Λευτερωθείτε είναι / η μόνη θεραπεία».
Το 2022 εκδόθηκε η καλαίσθητη συλλογή «Τα κόκκινα πουλιά» των εκδόσεων Δρόμων, με το λαμπρό έργο του Γιάννη Δημητράκη «Πτηνά» ακουαρέλα στο εξώφυλλο, και τη φιλολογική επιμέλεια της Ιφιγένειας Σιαφάκα, είναι αφιερωμένη στη Σοφία.
Η συλλογή περιέχει 47 ποιήματα, στα οποία διαπιστώνω μία στροφή προς την ποιητική της δημιουργίας. Πολλά ποιήματα «εικονογραφούν» αισθήματα και συναισθήματα, ενώ εκείνο που αναδύεται μέσα από την επαφή μας με τη φύση και τον άνθρωπο είναι ο διαρκής μετασχηματισμός και η αέναη ροή των οντοτήτων:
Ευτυχώς με αγκυλώνεις / Στην πραγματικότητα
Μένω υπόχρεος που σ’ αγαπώ
Κι οι πεταλούδες που έσπρωχναν / Τα σώματα στον έρωτα γίνονται νυχτερίδες / Να σκεπάσουν το φεγγάρι
Με μια κόκκινη ανάσα / παίζω τότε εξαίσια μουσική
Από λαθρεπιβάτης βρέθηκα μηχανοδηγός.
Και τώρα, η νέα συλλογή «Νήσος Κίρκη», Εκδ. Δρόμων, 2024. Το εξώφυλλο κοσμεί το έργο του Γιάννη Τσατσάγια, ενώ η φιλολογική επιμέλεια είναι της Ιφιγένειας Σιαφάκα.
Το βιβλίο διαιρείται σε τέσσερις ενότητες. Αναφέρω το πρώτο ποίημα κάθε ενότητας, που είναι τυπωμένο με πλάγια γράμματα και κατά κάποιο τρόπο είναι το μότο της ενότητας.
- Σήμερα, 12 ποιήματα
- Πριν περάσω το κατώφλι, 12 ποιήματα
- Γυαλιά πρεσβιωπίας, 14 ποιήματα
- Έχω έναν καφενέ, 9 ποιήματα.
Με καταγοήτευσαν τα σαράντα εφτά ποιήματα του βιβλίου, που αποτελούν μια κατάθεση μνήμης, απ’ την Κίρκη=Ποίηση. Ο Πασχάλης έχει ταυτιστεί με τη δημιουργία, με την ποίηση αλλά –σε άλλα κείμενά του– με τον πεζό λόγο.
Μαζί διασχίζαμε βουνά, χαράδρες / τα καταπράσινα του Νέστου Τέμπη / Ψήλωνα εγώ, κι εσύ μεγάλωνες,
Τα συναισθήματα ποτίζουν τη δημιουργία, αναδεύοντας όλες της φύσης τις ουσίες.
Όσο ζυγώνω γίνεσαι ακριβότερος / Κι άλλον δεν γνώρισα, για να πληρώνω, τρόπο.
Η ζωή, η κοινωνία και ο άνθρωπος αποτελούν όχι μόνο το πλαίσιο της δημιουργίας αλλά και το «τέλος» κατά τον Αριστοτέλη της ποιητικής οντολογίας.
Με πρόσωπα ήρεμα δίνουν ελπίδα / Θα ’ναι καλύτερος ο άλλος κόσμος.
Στη δεύτερη ενότητα βρίσκουμε ένα ποίημα που με συγκινεί, γιατί μου θυμίζει τα φοιτητικά μου χρόνια.
Φοιτητικές εστίες
Μετά το πρώτο ραντεβού / Κάτω από την Καμάρα
Με φίλησες στο μάγουλο / Στις σκάλες του Σ4 πριν χαθείς
Γύρισα στο δωμάτιο / Ξάπλωσα χωρίς ν’ αλλάξω ρούχα,
Δίχως να πλυθώ / Εκείνο υπήρξε το μόνο βράδυ
Που μ’ ονειρεύτηκα άπτερο / Ανάμεσα σε θυσάνους.
Φιλοδόξησα να προσεγγίσω και παρουσιάσω το ποιητικό έργο του Πασχάλη Κατσίκα που έχει μια διαρκή, καθημερινή και εξελισσόμενη ποιητική πορεία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το διαδίκτυο εν γένει κοσμούνται και εμπλουτίζονται από τα έργα του, όχι μόνο ποιητικά αλλά και πεζά. Όπως και να τον δούμε, όμως, τον θεωρώ σημαντικό ποιητή της περιφέρειάς μας.
Γι’ αυτό, κλείνοντας την προσέγγισή μου θα παραθέσω ένα ποίημα του Πασχάλη που μ’ αρέσει πολύ, για τους ποιητές και την ποίηση:
Οι Ποιητές
Εισπνέουν με δύναμη τη ζωή / Καταπίνουν εμπειρίες
γλυκόπικρες / ηδονικές / εφιαλτικές / Με μοναδική ένταση
εκπνέουν σε στρογγυλά σωσίβια / που κρατούν τα κεφάλια τους έξω απ’ το νερό
Αυτά τα μικρά νησιά είναι / η μόνη κοινή στεριά με τον
υπόλοιπο κόσμο / Όσο πλουσιότερη η εισρόφηση
τόσο μεγαλώνει η μέθη / τόσο περισσότεροι οι συνδετικοί κρίκοι
Γλιστρούν στο βρεγμένο πλαστικό / καθώς καίγεται από τον λάβρο ήλιο / Η αρμύρα αποστειρώνει / μύτη και φάρυγγα
τα κουπιά μουδιάζουν με τα χρόνια
Όταν πια πάρουν τη μεγάλη απόφαση / να αφεθούν στην αγκαλιά του γαλάζιου / τραγουδώντας από τον βυθό του παρελθόντος / γητεύουν για πάντα / όσους περιπλανιούνται ακόμα στη γη.
ΞΑΝΘΗ, 9 ΙΟΥΝΙΟΥ 2024
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
