Η επιστημη της βυζαντινης μουσικης και η τεχνη της ψαλτικης

«Αν δεν καταλαβαίνει ένας ψάλτης πώς θα μπορέσει να αποδώσει τα νοήματα;»

«Ο ψάλτης πρέπει να περάσει τον Γολγοθά του για να καταλάβει την Ανάσταση»

Διακονεί το ψαλτικό αναλόγιο μια ολόκληρη ζωή. Ο λόγος για τον κ. Ηλία Περδίκη που από την ηλικία των 4 ετών η ψαλτική είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής του. Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής ο κ. Περδίκης έχει διατελέσει ψάλτης σε πλήθος ναών της Ροδόπης, ενώ σήμερα είναι Πρωτοψάλτης του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Κομοτηνής. Συνδυάζει επομένως τόσο την επιστημονική γνώση επάνω στο αντικείμενο, όσο και την πρακτική «τριβή».

Η συνομιλία μαζί του πολύτιμη, φωτίζοντας πτυχές μια τέχνης και μιας επιστήμης παλαιάς που είναι αναπόσπαστο κομμάτι της λατρευτικής ζωής των χριστιανών. Το πάλαι άλλωστε  εφημερίδες της εποχής φιλοξενούσαν ακόμα και μουσικοκριτικές ψαλτικής. Σήμερα μπορεί σε επίπεδο κριτικής να μην απασχολεί τη δημόσια πολιτισμική σφαίρα το πώς εψάλη το τάδε ή το δείνα τροπάριο σε κάποιον ναό κάπου στην Ελλάδα, η σημασία ωστόσο της ψαλτικής παραμένει εξίσου καίρια για τη θρησκευτική εμπειρία των χριστιανών.

Ηλίας Περδίκης όμως αναλυτικά…

ΠτΘ: κ. Περδίκη, πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με τη βυζαντινή μουσική, σε ποιον δάσκαλο μαθητεύσατε και πώς αυτό έφτασε να ωριμάσει;

Η.Π.: Αυτό ξεκίνησε γιατί κάποιος με ώθησε. Με ώθησε ο Πανάγαθος, διότι το ξεκίνημα έγινε περίπου σε ηλικία τεσσάρων ετών. Πρώτος δάσκαλος μου ήταν ο Κώστας Γαϊτανίδης που έψαλε τότε στον Μητροπολιτικό Ναό Κομοτηνής, και βέβαια επειδή σε ηλικία τεσσάρων ετών δεν είχα τα κατάλληλα γνωστικά εφόδια, δεν έκανα μουσική, αλλά ήταν πρακτικά τα μαθήματα, ακουστικά. Το σημαντικό είναι ότι με αυτό τον τρόπο σιγά σιγά έμπαινες στο ύφος της βυζαντινής μουσικής.  Ύφος σημαίνει ο τρόπος που ψέλνει κάποιος. Το ύφος ξεκίνησε τότε σε εκείνη την ηλικία. Γιατί σε όλες τις μουσικές και πολύ περισσότερο στην εκκλησιαστική, στη βυζαντινή, έχουν πολύ μεγάλη σημασία τα ακούσματα. Όσο περισσότερα και σωστά ακούσματα έχει κάποιος, τόσο καλύτερα αποδίδει ο ίδιος και ολοκληρώνεται σαν μουσικός.

Όπως προείπα, ο πρώτος μου δάσκαλος ήταν ο Κώστας Γαϊτανίδης, ο οποίος ήταν πάρα πολύ καλός. Ο τότε Μητροπολίτης μας, ο μακαριστός Τιμόθεος Ματθαιάκης, ήταν  φιλόμουσος και μουσικός ο ίδιος. Έτσι φρόντιζε πάντα να φέρνει από αλλού 2-3 κορυφαίους ψάλτες, για να έχει και στον ναό έναν καλό ψάλτη, αλλά και για να διδάσκουν  τους υπολοίπους, ώστε να μεταλαμπαδευτεί η τέχνη. Αυτοί ήταν μαθητές του Αθανασίου Καραμάνη, ενός ξακουστού ψάλτη και δάσκαλου στη Θεσσαλονίκη. Είχε επικοινωνία ο Τιμόθεος με τον Καραμάνη και κάθε τόσο έστελνε κάποιους μαθητές του. Είχε έρθει τότε λοιπόν στον Άγιο Γεώργιο ο Γιώργος Καραμάνης, ανιψιός του δασκάλου, και στα έξι ξεκίνησα τότε και μουσικά, να αρχίζω να μαθαίνω μουσική στον Γιώργο Καραμάνη και στον αριστερό ψάλτη, τον Χρήστο Ευαγγελίδη. Μαζί τους κάθισα εκεί σταθερά στο αναλόγιο του Αγίου Γεωργίου πάνω από δέκα χρόνια, σπουδάζοντας. Μετά άρχισα κάποιες «απουσίες» με την έννοια  ότι κάποιος χρειαζόταν ψάλτη σε κάποιο χωριό, και έτσι πήγαινα να ψάλω εγώ μαζί του. Στα 17 βγήκε ο πρώτος διορισμός να αρχίσω να ψέλνω και από τότε έπιασα στασίδι. Πρώτη θέση μου ήταν στον  Άγιο Δημήτριο Υφαντών. Γύρισα αρκετές εκκλησίες στην Κομοτηνή. Μετά πήγα στη Μεταμόρφωση Του Σωτήρος Καρυδιάς. Έπειτα πήγα στον Άγιο Στυλιανό μέσα στην πόλη, δυο χρόνια. Σταμάτησα από τον Άγιο Στυλιανό γιατί έφυγα στον  στρατό, σπουδές, κλπ., και όταν  επέστρεψα ξεκίνησα στον Καθεδρικό Ναό του Ευαγγελισμού. Ο πρώτος ψάλτης του Καθεδρικού ήμουν εγώ, μέχρι το 1986. Το 1986 σταμάτησα από κει, ήδη είχα διοριστεί, είχα και το σχολείο. Το 1993 πήγα στον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, καινούργιος ναός και εκείνος, μέχρι το 2003. Το 2003 επέστρεψα και πάλι στον Άγιο Γεώργιο. Μετά το γυμνάσιο, όταν τελείωσα ─τότε δεν είχε εδώ σχολές και ωδεία─ κατέβηκα στην Αθήνα, στο Ωδείο των Αθηνών, και σπούδασα εκεί με τον Ανδρέα Βουτσινά, και τον Σπύρο Περιστέρη, τον πρωτοψάλτη της Μητρόπολης Αθηνών, και πήρα τα πτυχία που έπρεπε να πάρω επάνω στη μουσική και ξεκίνησα από κει και μετά την επαγγελματική μου σταδιοδρομία.

«Αν δεν δώσεις παρουσία και θητεία επάνω στο αναλόγιο, δεν θα μάθεις»

ΠτΘ: Πόσα χρόνια σπουδές κάνει κάποιος όταν θέλει να γίνει ιεροψάλτης;

Η.Π.: Το επίσημο πρόγραμμα στο ΦΕΚ του Υπουργείου, στο οποίο στηρίζονται τα ωδεία για τη διδασκαλία, έχει πενταετή κύκλο σπουδών για το πτυχίο, και από κει και μετά άλλα δυο χρόνια για το δίπλωμα της βυζαντινής μουσικής. Βεβαίως, δίνει τη δυνατότητα και για κάποιον ο οποίος έχει κάποιες γνώσεις, να δώσει τις λεγόμενες κατατακτήριες εξετάσεις, και να κερδίσει κάποιες χρονιές. Αλλά δεν σταματάει ποτέ η σπουδή.

ΠτΘ: κ. Περδίκη δεν είχαμε ποτέ εθνική σχολή βυζαντινής μουσικής.

Η.Π.: Μέχρι που ιδρύθηκαν τα πανεπιστήμια δεν υπήρχε τέτοια σχολή. Η «πιο εθνική» ήταν το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης που είχε τμήμα βυζαντινής μουσικής. Επίσης, στη Μητρόπολη της Θεσσαλονίκης, υπήρχε το πρώτο εκκλησιαστικό φροντιστήριο που είχαν κάνει τρεις δάσκαλοι. Από κει και πέρα όλα τα άλλα ήταν ιδιωτικά ωδεία, ή ιδιωτικά με την έννοια ότι ήταν από κάποιο σύλλογο. Όταν σπουδάζεις βυζαντινή μουσική έχεις όφελος και γνώσεις και υποχρεωτικά θα περάσεις τον κύκλο σπουδών για να πάρεις τα πτυχία σου, αλλά αν δεν δώσεις παρουσία και θητεία επάνω στο αναλόγιο, δεν θα μάθεις. Είναι τέχνη και επιστήμη. Σαν επιστήμη θα τη σπουδάσεις στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, αλλά την τέχνη θα την αποκτήσεις εκεί,  δουλεύοντας στο αναλόγιο, αλλιώς δεν μαθαίνεται.

«Δεν μπορούν να είναι όλοι οι ψάλτες δάσκαλοι»

ΠτΘ: Πόσο εύκολο ήταν για ένα παιδί από την επαρχία να ασχοληθεί με τη βυζαντινή μουσική, και μάλιστα τη δεκαετία του ’70 με εκείνο το ελεύθερο πνεύμα που διακατείχε τη νεολαία εκείνης της εποχής.

Η.Π.: Εύκολο δεν ήταν ποτέ και όσο πιο μικρή η επαρχία, τόσο πιο δύσκολο γινόταν. Όταν λέω  ευκολία δεν εννοώ μόνο τα τεχνικά, το αν θα έχεις σχολή, αν θα έχεις δάσκαλο, αλλά εγώ βάζω και το κοινωνικό θέμα, τον περίγυρο, γιατί μιλάμε για παιδιά. Τα παιδιά μεταξύ τους είναι σκληρά. Το bulling δεν ανακαλύφτηκε τώρα. Το πείραγμα υπήρχε. Εγώ έξι χρόνια στο δημοτικό και έξι  χρόνια στο γυμνάσιο δεν άκουσα το όνομά μου, ή παπά θα με φώναζαν ή δεσπότη. Υπήρχε η λεγόμενη καζούρα. Δεν με πείραζε όμως, γιατί είχα τον στόχο μου, ήξερα τι ήθελα, ήξερα τι έπρεπε να κάνω.

Άλλη δυσκολία που υπήρχε για ένα παιδί είναι ότι έπρεπε να βρει τον κατάλληλο δάσκαλο. Δεν θα ξεχάσω μια παλιά φράση «υπάρχουν τα βιβλία που φτιάχνουν οι άνθρωποι, και τα βιβλία που φτιάχνουν ανθρώπους». Το ίδιο συμβαίνει και με τους  δασκάλους. Μπορεί να λένε πολλοί ότι είναι δάσκαλοι, δεν  κατηγορώ κανένα,  αλλά δεν είσαι αν δεν το «έχεις». Ενδέχεται να κάνεις ζημιά και  όχι δουλειά. Έχουν καταστραφεί φωνές από την ημιμάθεια του δασκάλου. Κάπως έτσι γίνεται σε όλα τα μαθήματα, όχι μόνο στη μουσική. Καταστραφήκανε φωνές και μάλιστα σε εκείνη την παιδική ηλικία που υπάρχει η μεταφώνηση, και στα αγόρια και στα κορίτσια, εάν δεν ξέρει πώς να δουλέψει ο δάσκαλος και δεν προσέξει από κει και μετά, τον κατέστρεψε τον μαθητή για όλη του τη ζωή.

Δεν μπορούν να είναι όλοι οι ψάλτες δάσκαλοι. Εκεί πρέπει να έχει το ταλέντο. Ο δάσκαλος πρέπει να επικοινωνεί με τον μαθητή, πρέπει να τον βοηθήσει, θα πρέπει ο δάσκαλος να είναι διορατικός να ανακαλύψει τι έχει ο μαθητής να δώσει, πόσο μπορεί να δώσει, τι να κάνει. Δεν είναι τόσο εύκολο.

«Ο ψάλτης για να είναι ολοκληρωμένος πάνω απ’ όλα χρειάζεται μόρφωση»

ΠτΘ: Τι προϋποθέτει τελικά η ψαλτική; Προϋποθέτει μόνο να έχει καλές γνώσεις ο ψάλτης;

Η.Π.: Όχι. Σίγουρα όχι και πρέπει να το ξεκαθαρίσουμε αυτό το πράγμα. Ακόμη και για τον ψάλτη, πριν φτάσουμε στον δάσκαλο. Στη δεκαετία του ’70 και του ’60, και του ’50, λέγανε οι ψάλτες «δάσκαλοι», για να μάθεις ψαλτική τρία πράγματα χρειάζονται: πρώτον φωνή, δεύτερον φωνή, τρίτον φωνή. Περιορίζονταν εκεί. Αυτό όμως δεν σε κάνει ψάλτη.

Ο ψάλτης για να είναι ολοκληρωμένος πάνω απ’ όλα χρειάζεται μόρφωση. Αν δεν καταλαβαίνεις εσύ ο ίδιος αυτά που διαβάζεις, τι θα δώσεις παρακάτω; Γιατί η δουλειά του ψάλτη είναι αφενός μεν να λέει τους ύμνους, αφού αντικατέστησε τον λαό, ώστε να μην υπάρχει χασμωδία, για να μην υπάρχει μπέρδεμα, αφετέρου όμως σκοπός είναι να παρακινεί το εκκλησίασμα, να κατανοήσει, να προσευχηθεί. Αν δεν καταλαβαίνει ένας ψάλτης πώς θα μπορέσει να αποδώσει τα νοήματα, πώς θα μπορέσει να αποδώσει τους λεγόμενους χρωματισμούς; Πρέπει πάνω απ’ όλα να καταλαβαίνει το τι ψάλει, το τι διαβάζει και το τι δίνει.

Οι ήχοι είναι οκτώ στη βυζαντινή μουσική. Αυτοί  οι οκτώ ήχοι εναλλάσσονται σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς, σε όλες τις γιορτές. Έχουμε πλάγιο του πρώτου στην Κυριακή, έχουμε πλάγιο του πρώτου και στα Χριστούγεννα. Έχουμε πλάγιο του δευτέρου μέσα στη διάρκεια της χρονιάς σε μια γιορτή ενός αγίου,  έχουμε και πλάγιο του δευτέρου στη Μεγάλη Εβδομάδα.  Έχουμε τους ίδιους ήχους, τις ίδιες κλίμακες, αλλά δεν είναι ίδια η έκφραση. Είναι διαφορετικό ένα τροπάριο της Μεγάλης Εβδομάδας, από ένα τροπάριο των Χριστουγέννων. Το Αναστάσιμο που διαβάζω εγώ και το ψάλλω, που σημαίνει χαρά, νίκη, αυτό πρέπει να το μεταδώσω. Άρα πρέπει να είναι καλλιεργημένος ο ψάλτης. Δεν  μπορώ να μεταδώσω εγώ τη λύπη, αν δεν την αισθάνομαι. Δεν μπορώ να μεταδώσω τη χαρά, αν δεν την αισθάνομαι. Και όχι παγερά επειδή το λέει το βιβλίο.

ΠτΘ: Κατά τη διδασκαλία της ψαλτικής χρησιμοποιείτε το δικό σας εκπαιδευτικό υλικό;

Η.Π.: Ναι. Έχω βγάλει ένα «Μικρό Θεωρητικό της βυζαντινής μουσικής», μετά μία «Μέθοδο Βυζαντινής Μουσικής» και ένα  τρίτομο έργο «Ακολουθία Όρθρου», «Ακολουθία Εσπερινού» και «Ακολουθία Θείας Λειτουργίας» και κάποια άλλα που δεν έχουν εκδοθεί ακόμη. Είναι παλιά μαθήματα παλαιών διδασκάλων, όσον αφορά τα μουσικά κομμάτια, τακτοποιημένα και βαλμένα κατά τέτοιο τρόπο που να μπορεί να εξυπηρετηθεί κάποιος ξεκινώντας τις σπουδές του. Επειδή αντιμετώπισα κι εγώ κάποιες δυσκολίες σαν  σπουδαστής τότε, φρόντισα τις δυσκολίες που αντιμετώπιζα τότε εγώ, να τις επιλύσω τώρα στη «Μέθοδο» και στα υπόλοιπα βιβλία, ούτως ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο εύκολα στον σπουδαστή να μπορέσει να ακολουθήσει, να μην τρώει τον καιρό του με άλλα πράγματα και με ψάξιμο.

ΠτΘ: Υπάρχει σχέση βυζαντινής μουσικής με το δημοτικό μουσικό άκουσμα και ποια είναι αυτή;

Η.Π.: Βεβαίως και έχει σχέση, και όχι μόνο με τη δημοτική μουσική. Υπάρχουν περιοχές στη χώρα μας που λόγω των συνηθειών και  ακουσμάτων του τόπου, αντίστοιχος είναι και  ο ψάλτης που επιλέγουν. Υπάρχει μια περιοχή που είναι γλεντζέδες οι άνθρωποι και είναι επιρρεπείς στον αμανέ. Θα δείτε ότι και τους ψάλτες που επιλέγουν στην περιοχή, είναι κάτι αντίστοιχο. Είναι εύκολο να τα μπερδέψεις τα πράγματα, γι αυτό είπα στην αρχή είναι το ήθος, το ύφος, η έκφραση, όλα αυτά τα πράγματα. Η βυζαντινή μουσική έχει σχέση με το δημοτικό τραγούδι, όπως έχει σχέση και με το ρεμπέτικο. Το ρεμπέτικο είναι βυζαντινή μουσική, και τα πρώτα λαϊκά ομοίως. Από κει και πέρα μπερδευτήκανε ακόμη περισσότερο τα πράγματα και για τους τραγουδιστές αλλά και τους ψάλτες που ξεφύγανε από το κλασικό παραδοσιακό ψαλτικό ύφος και μπλέξαμε λίγο και με τις κορόνες και με τους αμανέδες και με τα ευρωπαϊκά ακούσματα, κλπ.

«Από τον τρόπο του ψάλλειν, βγαίνει και το ύφος»

ΠτΘ: Υπάρχει στην ψαλτική το πατριαρχικό ύφος, υπάρχει και το αγιορείτικο; Ισχύει αυτό, είναι διαφορετικές σχολές;

Η.Π.: Ισχύει. Υπάρχει το ελαφρολαϊκό τραγούδι, υπάρχει το έντεχνο, υπάρχει το ρεμπέτικο, κλπ., αλλά όλοι οι μεγάλοι τραγουδοποιοί και συνθέτες τα απορρίπτουν αυτά τα πράγματα, ως προς την ταμπέλα. Ένα από τα παιδάκια της μουσικής γενικότερα, όχι μόνο της ψαλτικής, είναι ο εγωισμός. Αρχίζω, λοιπόν, εγώ ο δάσκαλος, σου διδάσκω εσένα μουσική και χωρίς να το καταλάβω  ─δεν γίνεται εσκεμμένα─  το πρώτο πράγμα που σου μαθαίνω είναι ο εγωισμός, και έπειτα θα μπούμε σε όλα τα υπόλοιπα. Γιατί νομίζουμε ότι με αυτό το πράγμα θα μεταλαμπαδεύσουμε την αξία μας, ποντάρουμε στην υστεροφημία μας. Έτσι από τον τρόπο του ψάλλειν του καθενός, βγαίνει και το ύφος που λέμε, το πατριαρχικό, το αγιορείτικο, το θρακιώτικο, το αθηναϊκό, κλπ. Όλοι διαφέρουν μεταξύ τους, γιατί μπορεί παραδείγματος χάριν να έχει κάποια ιδιώματα η γλώσσα τους. Υπάρχει όμως και μια άλλη παράδοση όσον αφορά το πατριαρχικό και το αγιορείτικο ύφος. Τα παίρνω αυτά τα δύο ως πιο χαρακτηριστικά και πιο ιδιαίτερα, διότι και τα δυο το κοινό στοιχείο που έχουν είναι πως ψάλλουν  αυστηρά, χωρίς πολλά στολίδια μέσα το τροπάριο. Χωρίς πολλά ανεβοκατεβάσματα και κολπάκια με τη φωνή, αυστηρά προσηλωμένα, δωρικά.

Και βέβαια από κει και μετά ο τρόπος που ψάλλει, το πώς ανεβοκατεβαίνει η φωνή του, όλα αυτά κατά περιόδους αλλάζουν. Και υπάρχουν και οι επιρροές. Στη δεκαετία του ’60 και τράβηξε και στο ’70, είχαν έρθει μεγάλοι ψάλτες από την Κωνσταντινούπολη, άλλοι γιατί απελάθηκαν ή για άλλους λόγους, και εκεί υπήρχε ένα ιδιαίτερο άκουσμα, ένας ιδιαίτερος τρόπος στο πώς έψαλλαν οι ψάλτες στην Πόλη. Ήρθαν ιδιαίτερα στη βόρεια Ελλάδα. Έχουν διαφορές οι βορειοελλαδίτες ψάλτες με τους νοτιοελλαδίτες ψάλτες, ο Αθηναίος με τον Θεσσαλονικιό δεν ταιριάζουν κι ας διαβάζουν το ίδιο τροπάριο. Είναι τελείως διαφορετική η έκφρασή τους και η τοποθέτηση της φωνής τους. Επηρεάστηκαν, αφού μαζί με τους πρόσφυγες ήρθε και ο νόστος, ήρθε και το μεράκι από κει, το όνειρο. Τα πάντα ήταν ονειρεμένα στην Κωνσταντινούπολη. Λογικό, υπήρχε το συναισθηματικό δέσιμο. Άρα κυριάρχησε σε όλο το βορειοελλαδικό χώρο το πατριαρχικό ύφος. Το πατριαρχικό ύφος για να μπορέσεις να το αποδώσεις πρέπει να το διδαχτείς από πατριαρχικό ψάλτη και να ζήσεις μέσα στο Πατριαρχείο.

ΠτΘ: Πόσο πολύ επηρέασε το Άγιο Όρος τους Θεσσαλονικείς ψάλτες;

Η.Π.: Μέχρι πριν από μερικά χρόνια δεν επηρέασε καθόλου. Δεν υπήρχε τόση πολύ επικοινωνία με το Άγιο Όρος, δεν έβγαιναν οι μοναχοί τόσο πολύ, δεν υπήρχαν μαγνητόφωνα ή υπολογιστές, δεν έβγαιναν  πολύ τα ακούσματα, παρά μόνο αν τα παρακολουθούσες εκεί, αν πήγαινες στο Άγιο Όρος. Και στη Θεσσαλονίκη «αλώνιζαν» οι  δάσκαλοι της Θεσσαλονίκης. Υπήρχε ο Ραδιοφωνικός σταθμός της Θεσσαλονίκης που θα μετέδιδε τη λειτουργία από την Αγιά Σοφιά, από τον Καθεδρικό, από τον Άγιο Δημήτριο, κλπ. Εκεί υπήρχαν και οι ομάδες του Καλιαμάνη, του Ταλιαδώρου, οι μαθητές του Χρύσανθου κλπ. και έτσι δεν υπήρχαν επηρεασμοί. Μετά όμως το 1980 που άρχισαν πλέον τα ταξίδια στο Άγιο Όρος και άνοιξε και το Άγιο Όρος τις πόρτες του,  βγήκαν τα CD και οι κασέτες, και άρχισαν  οι νέοι, και κάπου είχε γίνει και λίγο μόδα. Όπως έγινε και το  αντίθετο, κάποια μοναστήρια στο Άγιο Όρος πλέον είναι γνήσια φυτώρια ύφους εξωαγιορείτικου. Κάποια «σχολή» από την Αθήνα, ένας τρόπος που καθιέρωσε κάποιος δάσκαλος, του οποίου αρκετοί μαθητές πήγαν ως μοναχοί στο Άγιον Όρος, αυτό ήξεραν αυτό έκαναν, και καθιερώθηκε εκεί. Έχουμε δει δάνεια και από δω και από κει. Δεν μπορείς να τα σταματήσεις αυτά τα πράγματα. Ούτε είναι κακό να υπάρχουν αυτά. Απεναντίας. Καθόλου κακό.

«Ποτέ απροετοίμαστος ο ψάλτης»

ΠτΘ: Εσείς όταν ψάλλετε λειτουργείτε περισσότερο σαν μουσικός; Έχετε το μυαλό στη φωνή και τις νότες ή σκέφτεστε και το περιεχόμενο της ψαλμωδίας;

Η.Π.: Δύσκολο πράγμα να ελέγξεις το μυαλό. Πολύ γρήγορα καλπάζει. Άρα υπάρχουν στιγμές που ταξιδεύει. Δεν πάω εκεί πέρα για καλλιτεχνική συναυλία. Σαν μουσικός λειτουργείς στο πλαίσιο της γνώσης, πώς θα εκφέρω τη φωνή, πώς  να μην κουραστώ, να ξέρω πώς να χρησιμοποιήσω τις αναπνοές μου, να μπορέσω να αποδώσω σωστά τα νοήματα, πού θα τονίσω, πού δεν θα τονίσω. Αλλά, κυρίως, ακολουθείς τον ύμνο, ακολουθείς το τροπάριο για να μπορέσεις να αποδώσεις τις έννοιες. Γι’ αυτό και πρέπει ο ψάλτης πριν πάει να ψάλει, να διαβάζει στο σπίτι του. Το χειρότερο πράγμα είναι να πάει απροετοίμαστος και αδιάβαστος και να πει εγώ τα ξέρω. Ξεχνάς, μπερδεύεσαι, αφαιρείσαι. Το κείμενο μπροστά, και ποτέ στον ναό χωρίς να διαβάσεις προηγουμένως στο σπίτι. Ποτέ απροετοίμαστος ο ψάλτης. Είτε είναι μουσικός είτε είναι ακόμη και εμπειρικός. Η ποιητική γλώσσα της εκκλησίας είναι τόσο πλούσια, τόσο δύσκολη, έχει τόσες έννοιες.

ΠτΘ: Τι σημαίνει για σας τους ψάλτες Μεγάλη Εβδομάδα.

Η.Π.: Ό,τι λέει η φράση Μεγάλη Εβδομάδα. Όχι μόνο για λόγους κούρασης, γιατί υπάρχει κούραση, αλλά είναι από τις πλέον συγκινητικές περιόδους της εκκλησίας μας, πλούτος μεγάλος σε τροπάρια, σε ήχους,  κλπ. Όπως έλεγαν οι παλιοί δάσκαλοι, ο ψάλτης τη Μεγάλη Εβδομάδα φαίνεται. Όχι μόνο για το πώς θα ψάλει, τι θα κάνει, αλλά και αν θα τα βγάλει πέρα. Είναι η κορυφαία περίοδος και για την πίστη μας. Ο Γολγοθάς και η Ανάσταση.

ΠτΘ: Ποια μέρα της Μεγάλης Εβδομάδας είναι πιο σημαντική;

Η.Π.: Όλες. Προσωπικά όλες. Τη Μεγάλη Δευτέρα είναι ο Νυμφίος. Υπέροχα τροπάρια. Σημαντική στιγμή. Μεγάλη Τρίτη, το τροπάριο της Κασσιανής. Σπουδαίο. Μεγάλη Τετάρτη η προδοσία. Μυστικός Δείπνος. Μεγάλη Πέμπτη, φτάνουμε στα άχραντα πάθη. Όντως συγκινητικά τα δώδεκα Ευαγγέλια. Τα Εγκώμια και κορυφαία η Ανάσταση. Θες δε θες χαίρεσαι την Ανάσταση. Ποιο να ξεχωρίσεις όμως; Για μένα δεν ξεχωρίζει κάποιο γιατί όλα χρειάζονται. Αν δεν τα ζήσεις όλα αυτά από το Σάββατο του Λαζάρου μέχρι το Μεγάλο Σάββατο, δεν καταλαβαίνεις Πάσχα. Ο ψάλτης πρέπει να περάσει τον Γολγοθά του για να καταλάβει την Ανάσταση.

ΠτΘ: Εσείς που βιώνετε έντονα τα εκκλησιαστικά δρώμενα, ποιον θεωρείτε πιο συγκινητικό ψαλμό στην ορθόδοξη παράδοση; Με ποιον έχετε φτάσει στο σημείο να δακρύσετε, αν έχετε φτάσει σε αυτό το σημείο;

Η.Π.: Με πάρα πολλούς. Πάρα πολλές φορές το έχω πάθει. Και όχι μόνο τη Μεγάλη Εβδομάδα. Δεν θυμάμαι ποτέ να βγήκε ο Σταυρός και να μην κούμπωσα λίγο, αλλά και σε απλές Κυριακές στη λειτουργία.

ΠτΘ: Ακούτε μουσική γενικά;

Η.Π.: Τα πάντα. Μου αρέσουν πάρα πολύ οι παύσεις τα τελευταία χρόνια. Στα νιάτα μου άκουγα συνέχεια μουσική και ακούω και τώρα. Αλλά μετά όταν ήμουν στο σχολείο και υπήρχε κούραση και ένταση, ήθελα λίγο να ξεκουραστούν τα αυτιά μου και περνούσαν πολλές ώρες χωρίς να ακούω τίποτα. Πάρα πολλές μέρες στο σπίτι μέσα δεν ακουγόταν τίποτε από μουσική, αλλά ήταν που έπρεπε να δουλέψω. Ακούω ακόμα και σήμερα τα πάντα, φτάνει να έχουν μουσική. Δεν θέλω να ακούσω ρυθμική αγωγή. Θέλω να υπάρχει μελωδία.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.