Η Αρχαια Ελληνικη Λυρα ηχησε ξανα στη Θρακη
Νίκος Ξανθούλης, μουσικός
«Αυτό που έκανα ήταν να προσπαθήσω να εκμαιεύσω τις δυνατότητες της Αρχαίας επτάχορδης Λύρας»
Την επτάχορδη λύρα της ελληνικής αρχαιότητας σύστησε στην Κομοτηνή το μουσικό σύνολο ΛyRa, το βράδυ της Κυριακής 24 Οκτωβρίου, στην Λέσχη Κομοτηναίων, φέρνοντας τους ήχους 2,5 χιλιάδων χρόνων στο σήμερα.
Το σύνολο, μια παρέα που κάνει καλή μουσική και φέρνει την τεχνική της αρχαίας λύρας στο σήμερα κατά τον επικεφαλής του κ. Νίκο Ξανθούλη, συμπληρώνεται από τις μουσικούς Ρόζα Φρακοράπτη, Ευαγγελία Κοψαλίδου και Σοφία Καρακούτα, που μαζί ταξίδεψαν τους παρευρισκόμενους σε μια αρχαιοελληνική μυσταγωγία.
Απελευθερώνοντας το αριστερό χέρι
Ο Νίκος Ξανθούλης είναι συνθέτης, καλλιτεχνικός σύμβουλος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, επιστημονικός συνεργάτης της Ακαδημίας Αθηνών και αντεπιστέλλον μέλος του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής.
Όπως εξήγησε μιλώντας στον «ΠτΘ», για τη δημιουργία της αρχαίας λύρας, που χρησιμοποιούν στο σύνολο, μελέτησε περίπου 2,5 χιλιάδες αγγειογραφίες. Η μελέτη αυτή του έδειξε πως υπάρχει μια συνέπεια, η οποία προσεγγίζει το 100%. Η σκέψη του ήταν απλή: στην αρχαία Ελλάδα, όλοι έπαιζαν λύρα, ενώ η λύρα ήταν κομμάτι της βασικής εκπαίδευσης στην αρχαία Αθήνα. Όταν κάποιος παίζει λύρα, ή και οποιοδήποτε όργανο, ξέρει και να αποτυπώνει τις στάσεις, σημείωσε, και αυτό γινόταν από τους εικονογράφους. «Ξεκινάμε με το δεδομένο ότι μπορούμε να δούμε από την εικονογραφία κάποιες στάσεις» ανέφερε, ακόμα και το σωστό κράτημα του οργάνου, που γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να έχει ανεξάρτητο το αριστερό χέρι, για αυτό και η λύρα που παίζει έχει μια τελαμώνα, που κρατά το όργανο από τον καρπό του χεριού.
Το ελεύθερο πλέον αριστερό χέρι, είτε παίζει, είτε πατάει τις χορδές, ώστε να μην ηχούν, μιας και η λύρα παίζεται με τον αντίστροφο τρόπο από ό,τι η κιθάρα: οι χορδές που ακουμπά κάποιος δεν ηχούν. Αυτό με τη σειρά του, απαιτεί αντιστροφή της σκέψης του σημερινού οργανοπαίκτη, που έχει μάθει σε διαφορετικό τρόπο λειτουργίας.
Αφού λοιπόν ολοκλήρωσε τα τεχνικά χαρακτηριστικά, μελέτησε στη συνέχεια τα 16 μουσικοθεωρητικά συγγράμματα που έχουν διασωθεί από την αρχαιότητα, από τον 4ο αιώνα π.Χ. μέχρι τον 4ο-5ο αιώνα μ.Χ., που όμως δίνουν μόνο τη θεωρητική πλευρά.
Σε αυτή την προσπάθεια είχε όμως αρωγό και άλλα έργα, όπως τα βιβλία του Πλάτωνα, το έργο του οποίου είναι διαποτισμένο από μουσική, με οδηγίες για το πώς πρέπει να διδαχθεί η μουσική σε κάποιον, αλλά και τι πρέπει να διδαχθεί από αυτή. Ας μην ξεχνάμε, τόνισε, πως η αντίληψη ότι η μουσική επηρεάζει τα ήθη, αν και προϋπήρχε από τους πυθαγόρειους, έρχεται στις μέρες μας από τον Πλάτωνα.
Από τη θεωρία στην πράξη
Ο ίδιος ξεκίνησε να ασχολείται με την αρχαία μουσική σε θεωρητικό επίπεδο, με την αρχαία τρομπέτα (μιας και ήταν τρομπετίστας στην Εθνική Λυρική Σκηνή), συγγράφοντας και κάποια βιβλία και κάνοντας μεταφράσεις θεωρητικών.
Στην παρουσίασή του βιβλίου του για τους αρχαίους θεωρητικούς, ήρθε σε επαφή για πρώτη φορά τη λύρα ξεκινώντας αυτό το μεγάλο ταξίδι που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. «Ως μουσικός, ήξερα καλά ότι δεν αρκεί να παίζεις, αλλά να μελετήσεις» σημείωσε, κάτι που του πήρε αρκετά χρόνια, με την δουλειά του να αρχίσει να αναγνωρίζεται στον ακαδημαϊκό χώρο, σε Αμερική και Ευρώπη.
Τώρα περνά από το ακαδημαϊκό επίπεδο στο πρακτικό, δημιουργώντας ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα σπουδών, που έχει κατατεθεί στο Υπουργείο Πολιτισμού, για να αναγνωριστεί η επτάχορδη λύρα ως ισότιμο μουσικό όργανο, με την πρώτη που παίρνει πιστοποίηση να είναι η Ρόζα Φρακοράπτη.
Περνά στην επόμενη γενιά η εξέλιξη της λύρας
Όσο για το μέλλον του οργάνου αλλά και πώς η μουσική μπορεί να μιλήσει στον μοντέρνο ακροατή; Ξεκινώντας από το παρελθόν, αυτή τη στιγμή υπάρχουν 62 αποσπάσματα από την αρχαία ελληνική μουσική, τα οποία μπορούν να παιχτούν, με 15 από αυτά να είναι αρκετά ολοκληρωμένα ώστε να μπορεί κάποιος να έχει άποψη για αυτή.
Βέβαια δεν είμαστε σίγουροι αν ο τρόπος παιξίματος των αρχαίων, είναι ίδιος με αυτόν που σιγά σιγά διαμορφώνουν. Αυτό δημιουργεί και μια επιπλέον πρόκληση για τους μουσικούς, μιας και για να «μιλήσουν» στους ακροατές, χρειάζονται κοινούς κωδικούς για να τους κάνουν να συναισθανθούν και να κινήσουν τα συναισθήματά τους. «Αν δεν γνωρίζουμε τους κωδικούς αυτούς, ακόμα και η καλύτερη παρτιτούρα δεν θα μας βοηθήσει να επικοινωνήσουμε με τον σύγχρονο ακροατή» ανέφερε ο κ. Ξανθούλης.
Παρόλα αυτά έσπευσε να συμπληρώσει πως η αρχαία λύρα έχει περάσει στο συλλογικό ασυνείδητο του δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού ως το σύμβολο της μουσικής, από την αναγέννηση μέχρι σήμερα, που δείχνει πως το όργανο δεν έχασε την αίγλη του, απλά δεν ξέραμε πώς είναι.
«Αυτό που έκανα ήταν να προσπαθήσω να εκμαιεύσω τις δυνατότητές του» σημείωσε κλείνοντας ο κ. Ξανθούλης, ένας δρόμος που βέβαια δεν έχει τέλος. Ελπίζει δε, πως οι μαθητές του, κάποιοι από τους οποίους αποτελούν το Σύνολο ΛyRa, θα τον ξεπεράσουν, και θα εξελίξουν την λύρα μουσικά.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
