«Γιαννης Μητρακας, Ο Νεοβυζαντινος»: Αναδρομικη εκθεση του μεγαλου Θρακιωτη καλλιτεχνη στο Μουσειο Μπενακη
Στο κεντρικό κτήριο του Μουσείου Μπενάκη, στις αίθουσες της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Συλλογής θα φιλοξενείται μέχρι τις 27 Μαρτίου η αναδρομική έκθεση του μεγάλου Θρακιώτη ζωγράφου Ιωάννη Μητράκα.
Η προσωπική κατάθεση του Ιωάννη Μητράκα με τη συνάντηση λαϊκού-βυζαντινού αποτελεί τομή στον χώρο της βυζαντινής ζωγραφικής και όπως χαρακτηριστικά γράφτηκε, στα χέρια του η λαϊκή τέχνη της ζωγραφικής βάδισε, όπως και η βυζαντινή ζωγραφική, με αργό ρυθμό, ώσπου να φτάσουν, και η μία και η άλλη, από την απαξίωση στην αναγνώριση και στην καταξίωση. Ο ίδιος μετράει περισσότερες από 75 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ έργα του κοσμούν τον Λευκό Οίκο, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, τα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Γενεύης, την Ιερά Μητρόπολη στο Σαμπεζύ της Γενεύης, πολλά σημεία της ελληνικής γης, τις Πινακοθήκες των Δήμων Αθηναίων, Αλεξανδρούπολης, Κομοτηνής, Θεσσαλονίκης, Ξάνθης, Σπάρτης, Χαλκίδας, Κύμης, πολλές ιδιωτικές συλλογές και πρόσφατα το Μέγαρο Μαξίμου, έπειτα από επιθυμία του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα. Έχει επίσης φιλοτεχνήσει τις εικόνες που έγιναν τα γραμματόσημα του Οικουμενικού Πατριαρχείου για τον εορτασμό των 2.000 χρόνων της Χριστιανοσύνης και εκδόθηκαν από τα ΕΛΤΑ, και έχει βραβευτεί με πάνω από 18 βραβεία και διακρίσεις.
Αριστείδης Μπαλτάς «Στις ζωγραφιές του προβάλλεται ανανεωμένο το μήνυμα ενός νέου Ουμανισμού και της Συλλογικότητας»
Τα εγκαίνια της έκθεσης πραγματοποιήθηκαν στις 17 Φεβρουαρίου υπό την παρουσία του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Αριστείδη Μπαλτά, ο οποίος κατά τη σύντομη ομιλία του ανέφερε πως «η ζωγραφική του Ιωάννη Μητράκα είναι πάντα επίκαιρη. Το όραμά του μεγάλο, συγχρονισμένο με τη ψυχή, τα όνειρα και τις δοξασίες του λαού μας. Οι καταβολές του, όσες και η ιστορία του Ελληνισμού, που είναι από τις πιο περιπετειώδεις της ανθρωπότητας. Γόνος προσφύγων από τη Ανατολική Ρωμυλία, κουβαλά την εμπειρία της μετανάστευσης, εμποτισμένη με τη μυθολογική δύναμη της αρχαιότητας και της χριστιανοσύνης. Γι’ αυτό, κάθε γραμμή του πάνω στο μουσαμά έχει αναφορά στον άνθρωπο. Και επειδή γνωρίζει να συμφιλιώνει την ποίηση με την εικόνα γίνεται ένας πρωτότυπος ζωγράφος-ποιητής του ανθρώπινου μόχθου και των διαχρονικών αξιών της ζωής. Στις ζωγραφιές του προβάλλεται ανανεωμένο το μήνυμα ενός νέου Ουμανισμού και της Συλλογικότητας, καίριο αίτημα της εποχής. Και απ’ αυτή τη σκοπιά, αν δούμε το συνολικό του έργο που διαγράφει πορεία σχεδόν μισού αιώνα, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι είναι ένας αδιάλειπτος αγώνας γνήσιας και στοχαστικής έκφρασης».
Ο Γιάννης Κολοκοτρώνης για τον Ιωάννη Μητράκα
«Ογδόντα πέντε πίνακες μαζί με χειρόγραφα και επιζωγραφισμένους λίθους από τον Ιωάννη Μητράκα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στις αίθουσες του Μουσείου Μπενάκη, σε μια έκθεση, όπου το παρόν αναμετριέται με την Ιστορία, τα πινέλα του Μητράκα διασταυρώνονται με τον χρωστήρα του Άγγελου, του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, των Λαμπάρδων, του Κωνσταντίνου Τζάνε και του Θεόδωρου Πουλάκη και πολλών ανωνύμων βυζαντινών και μεταβυζαντινών «πιτόρων» και τεχνιτών που γεφύρωσαν το πέρασμα από τον Ελληνισμό της αρχαιότητας στο νεότερο Ελληνισμό.
Τα έργα του «ουρανοκατέβατα» υπάρχουν στο χώρο, σ’ έναν ανοιχτό διάλογο μορφών, θεματογραφίας, αισθητικής και περιεχομένου, ώστε να είναι εμφανής η λεπτή ισορροπία εντυπώσεων, ανάμεσα στη βυζαντινή στερεότητα και τις αιωρούμενες ζωγραφιές του καλλιτέχνη, ανάμεσα στην κατασταλαγμένη ιστορία και το αενάως διαμορφούμενο παρόν.
Ο Μητράκας γεννήθηκε το 1936, στον Προβατώνα Έβρου από πρόσφυγες γονείς της Ανατολικής Ρωμυλίας και πρωτοεμφανίστηκε στον εικαστικό χώρο το 1970 εκθέτοντας τους Λιγνιτωρύχους, στο «Πρακτορείο Πνευματικής Συνεργασίας» του καβαφιστή Μάριου Βαϊάνου. Ξεκίνησε ως αυτοδίδακτος ζωγράφος με έρεισμα τη βυζαντινή τέχνη και σε μισό αιώνα αδιάλειπτης πορείας μας έδειξε έναν άλλο τρόπο νόησης και αισθητικής διατύπωσης: να μην περιγράφουμε τα συναισθήματα φωτογραφικά αλλά να τα αποδίδουμε ποιητικά.
Από τη βυζαντινή τέχνη, αρχικά υιοθέτησε την τεχνική της αυγοτέμπερας, τη σημασιολογική προοπτική, τη σχηματοποίηση του χώρου και το πλάσιμο των μορφών. Αυτή η πρωτόλεια τεχνική τού επέτρεψε αρχικά να ζωγραφίσει το σεβασμό του προς τον καθημερινό μόχθο των λιγνιτωρύχων του Αλιβερίου Ευβοίας, όπου είχε εγκατασταθεί από το 1965, πριν διοριστεί το 1967 μετά από διαγωνισμό, ως κοινωνικός λειτουργός της ΔΕΗ. Κι επειδή ο σεβασμός στην παράδοση και τη θρησκεία των λαϊκών ανθρώπων χαρακτηρίζει περισσότερο τους ακρίτες των συνόρων μας, στα μάτια του, οι λιγνιτωρύχοι αγιοποιήθηκαν.
Στην πορεία, η βαθιά γνώση για τη λαϊκή τέχνη και τη θρακική παράδοση, το ενδιαφέρον για την επιστήμη, ο θαυμασμός για την κληρονομιά του Ελληνισμού και η αγάπη για τον άνθρωπο και ιδίως τα συναισθήματα της προσφυγιάς, του επέτρεψαν να ξανοιχτεί και σε άλλες θεματογραφίες δημιουργώντας ένα προσωπικό πάνθεο ιδεαλιστικών ηρώων, αγιοποιημένων εργατών και πνευματικών μορφών της επιστήμης και της ελληνικής παράδοσης.
Οι ήρωές του: αγιοποιημένοι λιγνιτωρύχοι, λαϊκοί άνθρωποι, αυτοκράτορες, παγανιστικοί θεοί ή άγιοι, μορφοποιημένες ιδέες και έννοιες είναι ενεργές φιλοσοφικές συνειδήσεις, ζωγραφισμένες με τέτοιο τρόπο, ώστε να δίνουν την εντύπωση, ότι ανήκουν σ’ έναν υπερρεαλιστικό κόσμο, όπου το όνειρο λειτουργεί υποσυνείδητα αποκαλύπτοντας τους μηχανισμούς διαχρονίας του Ελληνισμού.
Ο Μητράκας με κάθε χειρονομία μπροστά στο τελάρο, εξατομικεύει πέντε χιλιάδων χρόνων πολιτισμό. Κάθε πίνακας και μια άλλη εικόνα του κόσμου. Κάθε εικόνα και ένα διαφορετικό σύνολο από πολιτιστικές αναφορές: η βυζαντινή επιμήκυνση των μορφών τον οδήγησε στη λαστιχένια καμπυλότητα και την ευθυτενή ακαμψία τους. Το καλλιγραφικό σχέδιο αλά Botticelli, σε περίεργες στάσεις του σώματος και χειρονομίες. Τα χαραγμένα σχέδια της πομάκικης ρόκας έγιναν γραμμικές διακοσμήσεις των ενδυμάτων και των λουλουδιών. Τα βουνά του, σαν τρεμουλιαστός ζελές, φέρνουν στο νου τα πρωτόγονα τοπία των φλαμανδών. Οι αγιοποιημένοι λιγνιτωρύχοι συναντούν τους πατατοφάγους του Vincent van Gogh. Οι σχολικές μνήμες, ο αθλητισμός, η επιστήμη, η καθημερινότητα, οι εποχικές εργασίες, συγγενείς και φίλοι συνθέτουν ένα προσωπικό ποιητικό συμβολισμό που μεταμορφώνει κάθε αναφορά στον αντικειμενικό κόσμο και μετατρέπουν την εικόνα σε πίνακα – Σύμπαν». Το έργο του, άκρως σημειολογικό, πρωτότυπο, διανοητικό και επινοητικό, χιουμοριστικό και διδακτικό, επικό και λαϊκό δεν παύει να ερεθίζει τη φαντασία μικρών και μεγάλων.
Γιάννης Κολοκοτρώνης
Αν. Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης»
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
