Αρκουν 10 λεπτα για να ξετυλιχθει το νημα μιας ολοκληρης ζωης;

«10 λεπτά και 38 δευτερόλεπτα σ' αυτόν τον Παράξενο Κόσμο»: Μία πλήρη τοιχογραφία της ζωής στην Τουρκία του 20ού αιώνα

Ελίφ Σαφάκ, «10 λεπτά και 38 δευτερόλεπτα σ’ αυτόν τον Παράξενο Κόσμο», εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα 2021, σ. 400

Ένα πολύ ιδιαίτερο, πρωτότυπο και πραγματικά συγκινητικό μυθιστόρημα που δίνει άφθονη τροφή για σκέψη σε ό,τι αφορά τα κοινωνικά προβλήματα του σύγχρονου κόσμου και διαβάζεται κυριολεκτικά με κομμένη την ανάσα, υπογράφει μία από τις σπουδαιότερες συγγραφείς της εποχής μας, η Ελίφ Σαφάκ.

Η Τουρκοβρετανίδα συγγραφέας, υπέρμαχος της ελευθερίας του λόγου και των δικαιωμάτων των γυναικών, αφορμώμενη από μία εξαιρετικά καινοφανή μυθιστορηματική ιδέα, μας δίνει στο νέο της βιβλίο με τον αινιγματικό τίτλο μία πλήρη τοιχογραφία της ζωής στην Τουρκία του 20ού αιώνα.

Λίγοι γνωρίζουν ότι η λειτουργία του εγκεφάλου μας δύναται να συνεχιστεί για κάποιο χρονικό διάστημα ακόμη και μετά το σταμάτημα των χτύπων της καρδιάς μας. Αυτό το χρονικό διάστημα ποικίλει από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά το μεγαλύτερο που έχει διαπιστωθεί μέχρι σήμερα είναι 10 λεπτά και 38 δευτερόλεπτα. Αυτό, επομένως, μας φέρνει στον παράξενο τίτλο του βιβλίου: «10 λεπτά και 38 δευτερόλεπτα σε αυτόν τον Παράξενο Κόσμο».

Σε αυτό ακριβώς το χρονικό διάστημα εξελίσσεται η υπόθεση του βιβλίου, η οποία ξετυλίγεται υπό μορφή αναμνήσεων της πρωταγωνίστριας. Αυτή δεν είναι άλλη από την πόρνη Τεκίλα Λεϊλά, η οποία βρίσκεται δολοφονημένη σε έναν κάδο σκουπιδιών στην Ιστανμπούλ. Έως ότου περάσει στην ανυπαρξία, προλαβαίνει μέσα σε αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα να προβεί σε μία σχεδόν πλήρη ανασκόπηση της ζωής της.

Η Τεκίλα Λεϊλά μεγάλωσε στο Βαν της Τουρκίας, γεννημένη εν έτει 1948 σε μία αλλοπρόσαλλη οικογένεια. Τα παιδικά της χρόνια δεν μπορεί να τα χαρακτηρίσει κανείς ό,τι πιο ευτυχισμένο, εφόσον τη ζωή τής μικρής Λεϊλά σκιάζει η σεξουαλική παρενόχληση από έναν συγγενή της, οι αυστηρές κοινωνικές επιταγές που θέτει το ισλάμ αλλά και η ισχυρή πατριαρχία. Στη διάρκεια των 10 αυτών λεπτών και 38 δευτερολέπτων που ο εγκέφαλός της θα πάψει να λειτουργεί, θα παρακολουθήσουμε όλη την πορεία της ζωής της, από τα συντηρητικά βάθη της Τουρκίας ως την πολυπράγμονα Ιστανμπούλ. Εκεί θα αρχίσει μία νέα, ακόμη δυσκολότερη φάση της ζωής της, για να αγγίξει, στη συνέχεια, φευγαλέα την ευτυχία και να τη χάσει, δυστυχώς, αμέσως μετά.

Το βιβλίο της Ελίφ Σαφάκ προσφέρει άφθονη τροφή για σκέψη παρουσιάζοντας και θέτοντας  προβληματισμούς για όλα τα σύγχρονα προβλήματα, κυρίως της Τουρκίας, αλλά και του κόσμου ολόκληρου: τα δικαιώματα των γυναικών και την καταπάτησή τους ιδιαίτερα στις χώρες του ισλάμ, τα δικαιώματα των ιερόδουλων, την τύχη των παράνομων μεταναστών, τους τρανσέξουαλ και όλους τους ανθρώπους που είναι ή αισθάνονται “διαφορετικοί” για οποιονδήποτε λόγο, τη σεξουαλική παρενόχληση από μέλη της οικογένειας, τους σκληροπυρηνικούς του ισλάμ που αρνούνται κάθε επαφή με τη Δύση κ.ά.

Το Τεκίλα είναι, φυσικά, προσωνύμιο, όπως και τα ονόματα των πέντε καρδιακών φίλων που θα αποκτήσει η Λεϊλά στη ζωή της και θα της σταθούν καλύτερα και από την οικογένειά της, τόσο στη ζωή όσο και στον θάνατο. Διότι η Νοσταλγία Ναλάν, ο Σαμποτάζ Σινάν, η Τζαμίλα, η Χόλιγουντ Χουμέιρα και η Ζαϊνάμπ122, οι πέντε φίλοι, τους οποίους η Λεϊλά θα συναντήσει σε διαφορετικές φάσεις της ζωής της, είναι αυτοί που θα την καταλάβουν, θα την αγαπήσουν και, εν τέλει, θα τη δεχτούν όπως ακριβώς είναι.

Η γραφή της Σαφάκ σφύζει από ζωή. Είναι ζωηρή, κινηματογραφική και έντονα περιγραφική, ιδιαίτερα στις περιγραφές που αφορούν την Ιστανμπούλ, χωρίς όμως ποτέ να υπερβάλει σε ό,τι αφορά την έκτασή τους. Επίσης, μια συγκαλυμμένη κριτική και μια ελαφριά ειρωνεία προς πολλές πρακτικές των σύγχρονων κυβερνήσεων σε ό,τι αφορά κοινωνικούς χειρισμούς δεν δύναται να κρυφτεί από τα μάτια τού προσεκτικότερου αναγνώστη.

Η Σαφάκ χρησιμοποιεί τόσο την εγκιβωτισμένη αφήγηση όσο και τους διαλόγους και τη διήγηση σε αγαστή ισορροπία στο βιβλίο της και, πάνω απ’ όλα, ξέρει να κρατά καθηλωμένο τον αναγνώστη. Γενικά, πρόκειται για ένα πόνημα το οποίο ακροβατεί επιδέξια ανάμεσα στον μύθο και την πραγματικότητα και θυμίζει, κάπου κάπου, παραμύθι. Τα σημαντικά γεγονότα παγκόσμιας εμβέλειας, που συμβαίνουν σχεδόν ταυτόχρονα με κάθε σημαντικό γεγονός στη ζωή τής Λεϊλά, είναι παρόντα για να μας θυμίσουν ότι η ιστορία αυτής της γυναίκας θα μπορούσε να είναι αληθινή.

Συγχρόνως το βιβλίο της προσφέρει άφθονη τροφή για σκέψη παρουσιάζοντας και θέτοντας  προβληματισμούς για όλα τα σύγχρονα προβλήματα, κυρίως της Τουρκίας, αλλά και του κόσμου ολόκληρου: τα δικαιώματα των γυναικών και την καταπάτησή τους ιδιαίτερα στις χώρες του ισλάμ, τα δικαιώματα των ιερόδουλων, την τύχη των παράνομων μεταναστών, τους τρανσέξουαλ και όλους τους ανθρώπους που είναι ή αισθάνονται «διαφορετικοί» για οποιονδήποτε λόγο, τη σεξουαλική παρενόχληση από μέλη της οικογένειας, τους σκληροπυρηνικούς του ισλάμ που αρνούνται κάθε επαφή με τη Δύση, τους περιορισμούς που θέτει η αγκυλωμένη θρησκευτική σκέψη στην κοινωνική ζωή των ανθρώπων, αλλά και τον σεβασμό στους νεκρούς και τη σχέση με την οικογένεια και τους φίλους μας.

Βαθιά τρυφερό και συγκινητικό, το «10 λεπτά και 38 δευτερόλεπτα σε αυτόν τον Παράξενο Κόσμο» αποτελεί συγχρόνως ένα υπερφυσικό και φιλοσοφικό πόνημα, ένα κοινωνικό μυθιστόρημα με μια λεπτή απόχρωση μυστηρίου, αλλά συνάμα και ένα συναρπαστικό και εξαιρετικά ρηξικέλευθο ανάγνωσμα από άποψη υπόθεσης και αφηγηματικών τεχνικών. Κοινώς, πρόκειται για ένα από τα καλύτερα βιβλία που διάβασα φέτος και το οποίο προτείνω ανεπιφύλακτα σε όλους τους σκεπτόμενους αναγνώστες.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.