4. Ερμαν Εσσε, Βραβειο Νομπελ 1946

Ο Έρμαν Έσσε γεννήθηκε στη Βιτεμβέργη της Βαυαρίας το 1877. Σπούδασε θεολογία, αλλά εργάστηκε ως βιβλιοπώλης, συγγράφοντας παράλληλα τα δικά του έργα. Έγραψε ποιήματα, λογοτεχνικά και φιλοσοφικά δοκίμια, διηγήματα και μυθιστορήματα. Το πρώτο του έργο εκδόθηκε το 1899 και ήταν το «Μια ώρα μετά τα μεσάνυκτα». Άλλα γνωστά του έργα τα οποία έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά είναι: «Κάτω από τον τροχό», «Σιντάρτα», «Ντέμιαν», «Ο βροχοποιός», «Ο άνθρωπος που ήθελε να αλλάξει τον κόσμο» κ.ά. Μετακόμισε στην Ελβετία κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, διαμαρτυρόμενος για το μιλιταριστικό καθεστώς της Γερμανίας. Όταν ανήλθε στην εξουσία το ναζιστικό καθεστώς τη δεκαετία του ’30 απαγόρευσε τα έργα του στη Γερμανία. Πέθανε το 1962.

 

 

Ένας ήρωας ο οποίος λατρεύει τα βιβλία και την κλασική μουσική και ιδιαίτερα τον Μότσαρτ… Όσο κι αν προσπάθησα μου ήταν εξαιρετικά δύσκολο να μην ταυτιστώ μαζί του και να κρατηθώ για να μην το αναφέρω εδώ.

 

«Ο λύκος της στέπας» δεν είναι άλλος από τον Χάρρυ Χάλλερ, έναν άνθρωπο κουλτουριάρη, μοναχικό, μελαγχολικό, αντικοινωνικό, αντισυμβατικό και αλλόκοτο. Είναι ένας άνθρωπος ο οποίος αρνείται να ενσωματωθεί στον ανερχόμενο αστισμό του καιρού του και να πείσει τους γύρω του ότι κι αυτός ενστερνίζεται τις σύγχρονες δυτικές αστικές αξίες. Είναι ένας άνθρωπος που τον χαρακτηρίζει η διπολικότητα, ένας άνθρωπος ο οποίος κρύβει βαθιά μέσα του έναν άγριο λύκο. Περιφρονώντας τους πάντες και τα πάντα, είναι ευτυχισμένος έτσι όπως είναι κλεισμένος στο καβούκι του. Τουλάχιστον έτσι νομίζει… Είναι όμως στ' αλήθεια τόσο ευτυχισμένος και πλήρης όσο πιστεύει, όντας κλεισμένος στον αυστηρά περιχαρακωμένο κόσμο του, στα βιβλία του και τη μουσική του; Η γνωριμία του με την Ερμίνε θα αποδειχτεί καταλύτης ο οποίος μέσα από μία μακριά και επώδυνη διαδικασία κοινωνικοποίησης, αποδοχής της συμβατικότητας και αυτοαξιολόγησης θα τον οδηγήσει τελικά στην αυτογνωσία.

 

Υπόθεση φαινομενικά απλή, η οποία αναπτύσσεται όμως με αριστοτεχνική δεξιότητα και κρύβει περίτεχνους συμβολισμούς και ενδελεχή ψυχανάλυση. Ο Έσσε δεν γράφει, αλλά είναι σαν να κεντάει προσεκτικά τις λέξεις μία μία στο χαρτί. Το αποτέλεσμα είναι φυσικά αντάξιο ενός συγγραφέα τιμημένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας. Πρόκειται για ένα βιβλίο που θα κάνει τον αναγνώστη να σκεφτεί, να αξιολογήσει και να ψυχαναλύσει ο ίδιος τον εαυτό του, μα, πάνω απ' όλα, να απολαύσει και να ρουφήξει κάθε σελίδα, αφημένος στην απύθμενη ομορφιά του λόγου του Έσσε.

 

Δεν ξέρω αν ο λόγος για τον οποίο το συγκεκριμένο βιβλίο μου έκανε τόσο μεγάλη εντύπωση ήταν οι μουσικές του αναφορές οι οποίες άπτονται της ειδικότητάς μου, ξέρω πάντως ότι για λίγα βιβλία στη ζωή μου έχω πει ότι θα τα διαβάσω και δεύτερη φορά.

 

Τα αφηγηματικά εφευρήματα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι αντάξια του λόγου του. Στην αρχή χρησιμοποιεί την τριτοπρόσωπη αφήγηση, εν συνεχεία παραθέτει την Πραγματεία για τον Λύκο της Στέπας και καταλήγει σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση. Η φαντασία του συγγραφέα σε ό,τι αφορά τους συμβολισμούς και τις αφηγηματικές τεχνικές φτάνει μέχρι και στο να ζωντανέψει τον Μότσαρτ και τον Γκαίτε, μεταμφιέζοντάς τους επιδέξια έτσι ώστε να είναι εκείνοι, και ειδικά ο πρώτος, που θα οδηγήσουν στην αυτογνωσία τον Λύκο της Στέπας και να τον σύρουν πίσω στη ζωή που του χαμογελά και ο ίδιος την αρνείται.

 

Το ωραίο είναι ότι το προσωνύμιο «Λύκος της Στέπας» δεν είναι  κάτι το οποίο αρνείται ο Χάρρυ. Αντιθέτως, γνωρίζει πολύ καλά ότι κρύβει έναν λύκο μέσα του και πολλές φορές αποκαλεί και ο ίδιος τον εαυτό του έτσι.

 

Το βιβλίο, το οποίο κινείται στον χώρο του φανταστικού και του συμβολικού, περιέχει ποικίλες συζητήσεις και κρίσεις για την ίδια τη ζωή, τον θάνατο, την τέχνη, τη μουσική, τον έρωτα, τη σχέση μας με τους άλλους ανθρώπους. Ανάγνωσμα δυνατό και διαχρονικό, αναμφίβολα αξίζει μία περίοπτη θέση μεταξύ των βιβλίων που έχω διαβάσει, όχι μόνο εγώ, αλλά, όπως πιστεύω, και ο κάθε αναγνώστης ο οποίος θέλει αυτό το οποίο διαβάζει να αφήσει το ίχνος του ανεξίτηλα χαραγμένο στην ψυχή του και όχι μόνο στο μυαλό του…

 

*Η Λεύκη Σαραντινού είναι φιλόλογος, ιστορικός και συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο η ιστορική μελέτη «Μύθοι που έγιναν ιστορία», Εκδόσεις Ενάλιος, Αθήνα 2020.