14η Μαιου 1920: Σταθμος Ιστοριας (Μερος Α΄)

1. Πρώιμος εποχή

 
Έχουμε την θεία ευλογία να εορτάζουμε στο τρέχον έτος τα εκατοστά έτη της απελευθερώσεως της Θράκης και κατά συνέπεια της τότε Γκιουμουλτζίνας η οποία στη συνέχεια μεταμορφώθηκε σε μεγάλη πόλη έχουσα το όνομα της σημερινής ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ. Η ημέρα της 14ης Μαΐου του 1920 είναι το επιστέγασμα μιας μεγάλης χρονικής περιόδου η οποία έχει την  έναρξή της εις βάθος χρόνου.
 
Ιχνηλατώντας ο ερευνητής της ιστορίας να εύρη την αφετηρία αυτής της περιόδου, σταματάει στο σωτήριο έτος 1071 μ.Χ.
 
Η προσπάθεια του γράφοντος του παρόντος άρθρου είναι να εξιστορήσει σταχιολογικά τα σπουδαιότερα γεγονότα αυτής της μεγάλης περιόδου και να φθάσει στην εορτάζουσα πανηγυρική ημέρα της 14ης Μαΐου του 1920.
 
Το 1071 μ.Χ λαμβάνει χώρα η μάχη του Μαντζικέρτ, νοτιοανατολικά της σημερινής ΑΓΚΥΡΑΣ. Αντίπαλες δυνάμεις είναι ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ρωμανού Δ΄Διογένης και οι Σελτζούκοι-Τούρκοι, κατά την οποία μάχη ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου αιχμαλωτίζεται και για να απελευθερωθεί αναγκάζεται να δώσει το προνόμιο στους Σελτζούκους-Τούρκους να έχουν το δικαίωμα να εγκαθίστανται σε οποιαδήποτε περιοχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας προτιμούν και εκεί να διαβιούν ανέτως. Πιθανώς  η σκέψη του Αυτοκράτορος να ήταν ότι με το διασκορπισμό των Σελτζούκων-Τούρκων στο αχανές κράτος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας θα αφομοιωθούν με τους γηγενείς πληθυσμούς των χωρών της Αυτοκρατορίας. Όμως η πιθανή αυτή σκέψη απεδείχθη λανθάνουσα γιατί συνέβη ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Οι Σελτζούκοι-Τούρκοι , μία φυλή που ξεκίνησε από τα βάθη της ΑΣΙΑΣ , αριθμούσα περίπου 140.000 άτομα έφθασε στη ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ, προχώρησε στα παράλια της εν λόγω χερσονήσου και με αρχηγό τον πολέμαρχο Οθωμάν (1281-1326) το 1289 καταλαμβάνει το Δορύλαιο , στο οποίο εγκαθιστά την πρωτεύουσά του. Το 1361-62 διαπερνά τα στενά του Ελλησπόντου και στη συνέχεια επεκτείνεται πλέον σαν Οθωμανικό κράτος σε ολόκληρο το θρακικό χώρο με νέα του πρωτεύουσα την Αδριανούπολη. Το νέο αυτό Οθωμανικό κράτος ανδρούται με την πάροδο του χρόνου και γίνεται λίαν ενοχλητικό κατά περιόδους στην πρωτεύουσα της πάλαι ποτέ Βυζαντινής Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως.
 
Η πόλις του Βυζαντίου στις αρχές του 14ου αιώνα έχει πλέον γίνει μία πόλις-Κράτος. Καταβάλλεται προσπάθεια το 1439μ.Χ με τη Σύνοδο της Φερράρας-Φλωρεντίας να επέλθει η ένωση των δύο εκκλησιών, Ανατολικής Ορθοδόξου και Δυτικής Παπικής εκκλησίας με την υπόσχεση των Δυτικών να βοηθήσουν οικονομικά και οργανωτικά το ευρισκόμενο  σε δεινή θέση Βυζάντιο, αλλά η προσπάθεια είναι ανεπιτυχής.
Στη Σύνοδο αυτή διεφάνη η μεγάλη προσωπικότητα του τότε επισκόπου της Εφέσου Μάρκου του Ευγενικού, ο οποίος τελικά δεν υπέγραψε και έσωσε την Ορθοδοξία.
 
Την 29η Μαΐου του 1453, ημέρα ΤΡΙΤΗ και ώρα δεύτερη της ημέρας «Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ».
 
Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ έσβησε, ο δε Ελληνισμός υποδουλώθηκε στα χέρια των Σελτζούκων-Τούρκων-Μωαμεθανών. Όμως στην ψυχή των υπόδουλων πλέον Ελλήνων δεν έσβησε η ορθόδοξος πίστις προς τον ΜΕΓΑΛΟ ΘΕΟ της Ελληνικής φυλής και της προστάτιδος της πόλεως του ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ, της ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ-ΠΑΝΑΓΙΑΣ. Ο Ελληνισμός μέσα στην απελπισία του και την απόγνωσή του, έβγαλε την από βάθους καρδιάς κρυφή του επιθυμία
 
«Σώπασε κυρά Δέσποινα
και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνους και καιρούς
πάλι δικά μας θάναι»
 
Ο στίχος αυτός μεταδόθηκε από στόμα σε στόμα και από χωριό σε χωριό και εμφυτεύτηκε στο υποσυνείδητο των υπόδουλων Ελλήνων.
 
Περνάνε τα χρόνια και φτάνουμε στην δεκαετία του 1650 μ.Χ, όπου οι Αγριάνες, κάτοικοι του ορεινού όγκου της ΡΟΔΟΠΗΣ εξαναγκάζονται να εξισλαμισθούν για να γλυτώσουν από τις επιδρομές των Βουλγάρων, ενίοτε και Τούρκων λησταρχών. Για να περισώσουν της περιουσίες τους και την αξιοπρέπειά τους, εξισλαμίστηκαν και από τότε έπαυσαν να είναι χριστιανοί. Εκατό έτη περίπου μετά τον εξισλαμισμό των Αγριάνων, σημερινών ΠΟΜΑΚΩΝ, εμφανίζεται στο χώρο της Βόρειας Ελλάδας και της Ηπείρου, ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ο οποίος όργωσε τις εν λόγω περιοχές και με τις διδαχές του κατόρθωσε μέσα σε 16 έτη να ιδρύσει 200 σχολεία. Ο χώρος διδασκαλίας των υπόδουλων Ελλήνων, ήταν οι εκκλησίες και τα Μοναστήρια. Ο δε χρόνος ήταν συνήθως νυχτερινός γιατί οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ημέρας εργαζόντουσαν για να βγάλουν τον άρτον τον επιούσιον. Έγινε γνωστό τότε σε όλους τους υπόδουλους Έλληνες, το απλοϊκό αλλά γεμάτο νόημα ποίημα:
«Φεγγαράκι μου λαμπρό
φέγγε μου να περπατώ
να μαθαίνω γράμματα
γράμματα σπουδάματα
του Θεού τα πράματα»
 

2.ΜΕΣΗ ΕΠΟΧΗ

 
Α. Οι εθνεγέρτες και πρόδρομοι της ελληνικής επανάστασης είναι:
1)Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, γνωστός στο τότε ελληνικό γένος ως Πατροκοσμάς (1714-1779 μ.Χ), ο οποίος συνήθιζε να αναφέρει στις ομιλίες του τη λέξη «ποθούμενον» εννοώντας την εξέγερση-επανάσταση των υπόδουλων Ελλήνων για την αποτίναξη του ζυγού της δουλειάς από το Οθωμανικό κράτος.
 
2)Ο Ρήγας Φεραίος, γνωστός από την καταγωγή του ως Βελεστινλής (1757-1798 μ.Χ), ο οποίος με τον «ΘΟΥΡΙΟ» ξεσήκωνε τους υπόδουλους λαούς της Βαλκανικής Χερσονήσου εναντίον των κρατούντων Οθωμανών
«καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή
παρά σαράντα  χρόνια σκλαβιά και φυλακή»
 
Η εν λόγω στοιχειολογία και εμψύχωση των υπόδουλων λαών στα Βαλκάνια έδωσε το εναρκτήριο σάλπισμα για εξέγερση και εκτόνωση των υπόδουλων (ραγιάδων) έναντι των τύραννων αρχόντων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
 
Εν τω μεταξύ στα σαλόνια των τότε Μεγάλων Δυνάμεων του Ευρωπαϊκού χώρου Αγγλίας-Γαλλίας-Ρωσίας και Αυστρο-Ουγγαρίας με τον μέγιστον ανθέλληνα ΜΕΤΕΝΡΙΧ άρχισε να συζητείται έντονα το ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ, τουτέστιν η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η μοιρασιά των εδαφών αυτής.
 
Μεγάλη ώθηση στην υπάρχουσα επιθυμία για ελευθερία, έδωσαν από τον 18ο αιώνα ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός και η Γαλλική Επανάσταση καθώς και η άνθιση της οικονομίας και της παιδείας των Ελλήνων. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις αναπτύχθηκε το κίνημα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού (1750-1821), το οποίο προετοίμασε το έδαφος για την αποτίναξη του Τουρκικού Ζυγού.
 
Β. ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Το 1819 στην Οδησσό της Χερσονήσου της Κριμαίας ιδρύθηκε η ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ από τους: Εμμανουήλ Ξάνθο, Νικόλαο Σκουφά και Αθανάσιο Τσακάλωφ. Η μυστική αυτή οργάνωση ανέλαβε τον σχεδιασμό και την εκτέλεση της ελληνικής επανάστασης. Μετά την μύηση των μελών αυτής και του όρκου πίστεως που έδιναν για τον αγώνα, το μήνυμά τους ήταν «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ή ΘΑΝΑΤΟΣ».
 
Στις 22 Φεβρουαρίου του 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διαπερνά τον Προύθο ποταμό, εισέρχεται στις παραδουνάβιες περιοχές και συγκροτεί τον Ιερό λόχο αποτελούμενο από πεντακόσιους (500) άνδρες, οι περισσότεροι φοιτητές εκ Θράκης καταγόμενοι και με το μήνυμα «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος», κήρυσσε τον αγώνα ο Υψηλάντης .Διάλεξε προς τούτο διάλεξε την περιοχή της Μολδοβλαχίας, ως έναρξη του αγώνος γιατί στις περιοχές αυτές απαγορευόταν η παραμονή τουρκικού στρατού.
 
Η επανάσταση αυτή κατέληξε σε αποτυχία καθώς ο Υψηλάντης συνετρίβη στο Δραγατσάνι.
 
Γ. Επανάσταση 1821
Την 25η Μαρτίου του 1821, ημέρα τιμής και μνήμης του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, ξημερώνει μία μεγάλη ένδοξη ημέρα για το Ελληνικό Γένος.
 
Στην ιερά Μονή της Αγίας Λαύρας της Πελοποννήσου ο Επίσκοπος Παλαιών Πατρών γερμανός, ευλογεί την Σημαία της Επαναστάσεως και ορκίζει τους ολιγάριθμους οπλαρχηγούς, για τον αγώνα υπέρ πίστεως και πατρίδος. Μέσα σε δύο έτη οι Έλληνες νίκησαν τις στρατιές που έστειλε ο Σουλτάνος ΜΟΥΡΑΤ Β ΄ και συνέστησαν Κεντρική Διοίκηση.
 
Το 1827 επιλέχτηκε ως πρώτος κυβερνήτης της Ελληνικής Πολιτείας ο Ιωάννης Καποδίστριας και το 1830 με το πρωτόκολλο του ΛΟΝΔΙΝΟΥ αναγνωρίστηκε η Ελληνική Ανεξαρτησία. Το 1833 διορίστηκε ως ο πρώτος Βασιλιάς, ο Βαυαρός πρίγκηπας ΟΘΩΝ. Τα σύνορα του νέου κράτους οριστικοποιήθηκαν και αναγνωρίστηκαν με τη Συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως στη ΓΡΑΜΜΗ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ και ΠΑΓΑΣΗΤΙΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ. Ο 19ος αιώνας πέρασε για το νεοσύστατο ελληνικό κράτος με πολλά γεγονότα, άλλα δόξης και άλλα ταπείνωσης.
 

Δ. Τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα.
Η τελευταία δεκαετία αυτού του αιώνος έκρυβε δυσμενή γεγονότα για τους Έλληνες της χώρας αυτής.
 
Το 1893 επί ημερών πρωθυπουργού του Χαριλάου Τρικούπη εκδηλώθηκε η τρίτη κατά σειράν ΠΤΩΧΕΥΣΗ στην οικονομά της χώρας, η οποία ήταν η χειρότερη από τις προηγούμενες. Το χρέος της χώρας έφθασε στο 175% του ΑΕΠ. Ο Διεθνής οικονομικός έλεγχος γνωστός στους πολίτες αυτής της χώρας ως ΔΟΕ (τα αρχικά γράμματα αυτού) εκρέμετο ως δαμόκλειος σπάθη, πάνω από τα κεφάλια αυτών. Ήταν κάτι ανάλογο των πρόσφατων ΜΝΗΜΟΝΙΑΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ της Ενωμένης Ευρώπης που ζήσαμε την περασμένη δεκαετία. Η ιστορία δυστυχώς επαναλαμβάνεται. Τελικά η τελική εξόφληση των υποχρεώσεων της Ελλάδος προς τον Διεθνή οικονομικό έλεγχο έλαβαν τέλος το έτος 1954 από τον τότε Πρωθυπουργό, Αρχιστράτηγο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΠΑΠΑΓΟ.
 
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά , το 1897 ξεσπά νέος Ελληνοτουρκικός πόλεμος.
 
Ο πόλεμος άρχισε στους πρώτους μήνες του έτους αυτού από το ύψος της ΜΕΛΟΥΝΑΣ της ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ και το Σεπτέμβριο του ιδίου έτους τα σύνορα της χώρας συρρικνώθηκαν κατηφορίζοντας προς νότον και έφτασαν στα υψώματα του ύψους του ΔΟΜΟΥΚΟΥ. Εκεί αναχαιτίστηκαν και καθηλώθηκαν τα τουρκικά στρατεύματα χάριν της παρεμβάσεως των μεγάλων δυνάμεων.
 
Τελικά η υπογραφή της Συνθήκης ειρήνης, η εκκένωση της Θεσσαλίας από τον τουρκικό στρατό και η ανακατάληψή της από τον ελληνικό στρατό επέδρασαν κατευναστικά και αποκαταστάθηκε η ηρεμία.
 
Ε.Μακεδονικός αγώνας.
Η Ελλάδα εισέρχεται στον 20ο αιώνα , αδύναμη οικονομικά και ταπεινωμένη εθνικά. Όμως στο Μακεδονικό γεωγραφικό χώρο η φλόγα για ελευθερία έχει φουντώσει. Ο αγώνας για την ανεξαρτησία της Μακεδονίας είχε αρχίσει από το 1821. Όμως οι εξεγέρσεις του Εμμανουήλ Παπά στη Χαλκιδική του Ζαφειράκη Θεοδώρου, στη Νάουσα (1822) και η αποτυχημένη Επανάσταση του Λιτοχώρου το 1878 είχαν καταπνιγεί από τους Τούρκους.
 
Το 1903, ημέρα μνήμης του προφήτου Ηλιού (20 Ιουλίου), λαμβάνει χώρα εξέγερση Βουλγάρων Κομιτατζήδων στην περιοχή του Μοναστηρίου, σχηματίζεται κυβέρνηση στο Κόσοβο, η οποία κρατάει για δέκα (10) ημέρες και στη συνέχεια καταλύεται από τους Οθωμανούς.
 
Είναι γνωστή στην ιστορία ως εξέγερση του Ίλιντεν , γιατί έγινε την ημέρα εορτής του Προφήτη Ηλία.
 
Εν τω μεταξύ μέσα στον μακεδονικό χώρο εμφυλοχωρούσαν εκ του εμφανούς οι παρακάτω ύπουλοι κίνδυνοι, εις βάρος των υπόδουλων Ελλήνων χριστιανών:
 
1.Μετα την Συνθήκη του Βερολίνου (1878) η περιοχή της Μακεδονίας είχε τεθεί υπό Διεθνή Επιτροπία , βάσει της οποίας Γάλλοι, Ρώσοι και Αυστριακοί στρατιωτικοί ανέλαβαν καθήκοντα παράλληλης διοίκησης με τους Οθωμανούς, με αποτέλεσμα  Γάλλοι και Αυστριακοί να προσπαθούν να προωθούν ουνιτικές ιεραποστολές επωφθαλμώντας  την Αρχιεπισκοπή της Θες/νίκης προς όφελος της παπικής Εκκλησίας, οι δε Ρώσοι υποστήριζαν φανερά τις βουλγαρικές ένοπλες ομάδες.
 
2.Το 1870 μ.Χ με φιρμάνι του Σουλτάνου Αμπντούλ Αζίζι, συστήνεται η αυτόνομη Ορθόδοξη Βουλγαρική εκκλησία, γνωστή ως Βουλγαρική Εξαρχία κατά παράβαση των χριστιανικών διατάξεων και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως με έδρα την Κωνσταντινούπολη, όπου εκτίσθη η Σιδηρά Εκκλησία του Αγίου Στεφάνου ως καθεδρικός Ναός της Βουλγαρικής Εξαρχίας (1913). Το βασικότερο επίμαχο σημείο στο εν λόγω φορμάνι ήταν η δημιουργία επισκοπικών περιφερειών εφόσον «το όλον ή τουλάχιστον τα δύο τρίτα των ορθόδοξων κατοίκων θέλουν να υπόκεινται εις την βουλγαρικήν εξαρχίαν».
 
Έναντι των δύο προαναφερθέντων  κινδύνων στον μακεδονικό χώρο έπρεπε να αντιδράσει η Ελλάδα ώστε να προλάβει τα τεκταινόμενα.
 
Το Γενικό Κέντρο Αμύνης της Ελλάδος έστειλε σε διάφορα μέρη της Μακεδονίας ριψοκίνδυνους αξιωματικούς , οι οποίοι οργάνωσαν τον αγώνα κατά του Βουλγαρισμού και λειτούργησαν κρυφά ως πράκτορες, είτε φανερά ως υπάλληλοι των Ελληνικών Προξενείων, στην εν λόγω περιοχή.
 
Από τον Σεπτέμβριο του 1904 την αρχηγία των Ελληνικών Σωμάτων ανέλαβε ο νεαρός αξιωματικός του Πυροβολικού Παύλος Μελάς. Όμως σε εμπλοκή αυτού με τουρκικό απόσπασμα στο χωριό ΣΙΑΤΙΣΤΑ της ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ , στις 13 Οκτωβρίου ο μέγας Αγωνιστής ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΣ , μαχόμενος υπέρ πίστεως και πατρίδας, αφήνει την τελευταία του πνοή εις το πεδίο της μάχης. Ο θάνατος του ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ συνετάραξε ολόκληρο το έθνος και από τότε η σωτηρία της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ έγινε υπόθεση ολόκληρου του Ελληνισμού.
 
Η θυμόσοφη Μούσα της ελληνικής ψυχής απήντησε πάραυτα με το παρακάτω άσμα,  για την ανάμνηση του ΗΡΩΑ
«Παύλος Μελάς κι αν πέθανε
τ΄αδέλφια του θα ζήσουν
γιατί αυτά θα τρέξουνε
και θα τον αναστήσουν»
 
Μέρος των αγώνων και θυσιών των Μακεδονομάχων αναγράφονται στο ομώνυμο βιβλίο της Πηνελόπης Δέλτα :»Τα μυστικά του βάλτου».
 
Στ. Το κίνημα στο Γουδί (1909)
Από την έλευση του Βασιλιά Γεωργίου Α΄το 1863 μέχρι το 1909 για 46 έτη, δεν υπήρξε καμία ανάμιξη του στρατού στην πολιτική. Τον Ιούνιο του 1909 δημιουργήθηκε φόβος πραξικοπήματος εκ μέρους του Στρατιωτικού Συνδέσμου, (ιδεολογικό όργανο του στρατεύματος). Η Κυβέρνηση τότε, του Δημητρίου Ράλλη, έπραξε κύμα μεταθέσεων Αξιωματικών και παρέπεμψε δώδεκα (12) αξιωματικούς σε ανακριτικό συμβούλιο προς απόταξη.
 
Όταν η εφημερίδα ΧΡΟΝΟΣ διερμηνεύοντας τις θέσεις του Συνδέσμου επιτέθηκε κατά της «βουλευτικής φεουδαρχίας των κομματικών συμμοριών και των Αυλών» ζητώντας μεταρρυθμίσεις και απομάκρυνση του Διαδόχου Κωνσταντίνου, καθώς και των πριγκίπων, από το στράτευμα ο Ράλλης προχώρησε σε συλλήψεις. Ο κύβος είχε ριφθεί. Στις 14 Αυγούστου με μία παράτολμη ενέργειά του, ο Θεόδωρος Πάγκαλος απελευθέρωσε τους κρατουμένους αξιωματικούς Κωνσταντίνο Σάρρο και Ταμπακόπουλο, προκαλώντας την οργή του Ράλλη, που διέταξε επιφυλακή και δεκάδες συλλήψεων. Τη νύχτα της 14ης προς την 15η Αυγούστου, ο Σύνδεσμος προχώρησε στο κίνημα, το οποίο επικράτησε αμέσως.
 
Επικεφαλής του κινήματος τέθηκε ο Συνταγματάρχης Πυροβολικού Νικόλαος Ζορμπάς, άνθρωπος σύνους, μετριοπαθής και συντηρητικός, απαίτησε την παραίτηση της Κυβέρνησης Δ.Ράλλη, μεταρρυθμίσεις στο στρατό, τη διοίκηση και την παιδεία, αποκλειομένης ρητά της καθεστωτικής αλλαγής, δικτατορίας και συνταγματικής τροποποίησης.
 
Όλα έγιναν δεκτά από την νέα κυβέρνηση του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και οι επαναστατημένες μονάδες επέστρεψαν στις θέσεις, στα καθαρά στρατιωτικά τους καθήκοντα χωρίς την εγκαθίδρυση Δικτατορίας.
 
Εν τω μεταξύ στον Πειραιά κατέφθασε ο επαναστάτης ΘΕΡΙΣΟΥ, Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος έμελε να παίξει σπουδαία παρουσία εις τα μελλούμενα γεγονότα της χώρας.
 

ζ. Α΄ Βαλκανικός πόλεμος

1)Η ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και αφοσίωση των στρατιωτικών στα καθαρά υπηρεσιακά τους καθήκοντα, σταθεροποίησε την όλη κατάσταση και ομαλή λειτουργικότητα στην Ελλάδα. Από το 1906 έως το 1909 έλαβε χώρα σοβαρή στρατιωτική ανασυγκρότηση, παρελήφθη σύγχρονο υλικό ύψους 77 εκατομμυρίων δραχμών και εγένετο εκπαίδευση του στρατού επί νέας επαγγελματικής βάσεως και δραστηριότητας, με αποτέλεσμα ο ελληνικός στρατός να βρεθεί έτοιμος προς εκστρατεία το 1912.
 
Το Σεπτέμβριο του 1912 η Ελλάδα, Βουλγαρία, Σερβία και Μαυροβούνιο, ταυτόχρονα έδωσαν διακοίνωση στην Οθωμανική Κυβέρνηση, περί παροχής αυτονομίας των εθνοτήτων τους.
 
Ο πόλεμος κηρύχθηκε στις 4 Οκτωβρίου του ιδίου έτους.
 
Είχε προηγηθεί επιστράτευση στα προαναφερθέντα κράτη, αλλά δεν είχε συμφωνηθεί διαμοιρασμός εδαφών που θα εγένετο μετά το πέρας των επιχειρήσεων.
 
Ο Ελληνικός στρατός αποτέλεσε δύο ομάδες. Την ομάδα της κύριας δύναμης στο θέατρο της Θεσσαλίας υπό τον διάδοχο Κωνσταντίνο και την ομάδα της Ηπείρου, υπό τον Στρατηγό Σαπουντζάκη. Την 9η Οκτωβρίου η ελληνική στρατιά επιτίθεται κατά της αμυντικής τουρκικής τοποθεσίας της διαβάσεως του Σαρανταπόρου. Η μάχη ήταν σκληρά αδυσώπητη και επίπονη, αλλά μετά από τριήμερη σφόδρα αγωνιστική προσπάθεια, η τουρκική στρατιά αναγκάστηκε να υποχωρήσει και να συμπτυχθεί προς Κοζάνη.
 
Μετά την πρώτη αυτή νικηφόρο μάχη η στρατιά αφήνει την  V μεραρχία στο υψίπεδο Κοζάνης για ασφάλεια  των μετόπισθεν περιοχών και στρέφεται προς ανατολάς, καθόσον επείγετο για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης , την οποίαν επιβουλεύοντο και οι κατερχόμενες προς νότο βουλγαρικές δυνάμεις.
 
Στην κίνησή της, η στρατιά προς ανατολάς αντιμετώπισε ισχυρές τουρκικές δυνάμεις στην αμυντική τοποθεσία των Γιαννιτσών. Τέσσερις ελληνικές Μεραρχίες επετέθησαν σε όλο το μήκος της τοποθεσίας και μετά από ορμητική έφοδο αυτών, δια της λόγχης, ανέτρεψαν τις απεγνωσμένες αντεπιθέσεις των Τούρκων. Ακολούθησε μετά από εργώδεις προσπάθειες του μηχανικού του ελληνικού στρατού, η ζεύξη του ποταμού Αξιού και το στράτευμα επέλασε προς την Θεσσαλονίκη. Ολόκληρη η τουρκική στρατιά παραδόθηκε αιχμάλωτος. Την 26η Οκτωβρίου, ημέρα εορτής του πολυούχου της Θεσ/νίκης, ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, του ελληνικού στρατού προειλαύνοντος προς την πόλη της Θεσσαλονίκης κατέφθασε η πρόταση του Χασάν Ταξίν Πασά, περί παραδόσεως της πόλης. Την 28η Οκτωβρίου ο Διάδοχος Κωνσταντίνος εισήλθε επίσημα στη Θεσσαλονίκη.
 
Αιφνιδίως την ημέρα αυτή έφθασαν στα βόρεια κράσπεδα της πόλεως Βουλγαρικά στρατεύματα υπό τον Στρατηγό Θεοδώρωφ και μετά από συζήτηση αβροφροσύνης με τον διάδοχο Κων/νο επετράπη να εισέλθουν στην πόλη δύο τάγματα με τους πρίγκιπες Βόρις και Κύριλλο, για ξεκούραση. Η παράκληση του Βούλγαρου Στρατηγού απεδείχθη ότι ήταν ύπουλη, γιατί  υπέβοσκε δόλος , όπως απεδείχθη στη συνέχεια των γεγονότων.
 
2)Απελευθέρωση των Ιωαννίνων
Η τουρκική τοποθεσία προς Νότον της πόλεως των Ιωαννίνων σε απόσταση από την πόλη δέκα (10) χιλιομέτρων, αποτελούσε μία φύση και θέση ισχυρά τοποθεσία αμύνης σχεδιασθείσα και οργανωθείσα από Γερμανική αποστολή, υπό τον Στρατηγό ΦΟΝ ΝΤΕΡ ΓΚΟΛΤΣ από το 1909. Έναντι αυτής της τοποθεσίας η Ελληνική Δύναμη υπό τον Στρατηγό Σαπουντζάκη εξέπεμψε πλείστες όσες επιθέσεις κατά μέτωπον, αλλά απέτυχαν όλες.
 
Η Κυβέρνηση στην επιδίωξή της να  δραστηριοποιήσει τις επιχειρήσεις για να προλάβει την κάθοδο των τουρκικών δυνάμεων από το ΜΕΤΩΠΟ των ΣΕΡΒΩΝ και ν΄αποφύγει την ενδυνάμωση των αμυνομένων στα ΙΩΑΝΝΙΝΑ , ανέθεσε στο Διάδοχο Κωνσταντίνο τη ΓΕΝΙΚΗ ΑΡΧΗΓΙΑ των Στρατών Μακεδονίας και Ηπείρου. Στις 10 Ιανουαρίου του 1913 ο Διάδοχος αποβιβάστηκε στην ΠΡΕΒΕΖΑ και ανέλαβε ευθύς αμέσως την διεύθυνση των επιχειρήσεων. Ο  Διάδοχος Κων/νος μετά από ενδελεχή μελέτη και διεισδυτική έρευνα της αμυντικής τοποθεσίας του εχθρού, ενετόπισε το αδύνατο σημείο της εχθρικής αμυντικής τοποθεσίας , που ήταν το δυτικό τμήμα αυτής της τοποθεσίας και απεφάσισε να συγκεντρώσει τις ισχυρές δυνάμεις και με πάσα μυστικότητα για μια αιφνίδια επίθεση, προς την ολιγότερο ισχυρά πτέρυγα του εχθρού στον ΔΥΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΑΥΤΟΥ.
 
Η προπαρασκευή του Πυροβολικού άρχισε την αυγή της 19ης Φεβρουαρίου, κατευθυνομένη προς το μέτωπο ΚΑΤΡΙΤΣΑ-ΚΟΣΤΕΛΙΟ-ΜΠΙΖΑΝΙ. Η μάχη είναι σκληρή και η επίθεση λίαν επίπονη και φονικότατη, όμως η μάζα ελιγμού του Β΄ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΤΡΑΤΙΑΣ προχωράει αδίστακτα και σταθερά, καθηλώνοντας τις Δυνάμεις του εχθρού και πιέζοντας αυτές προς υποχώρηση. Στις 20 Φεβρουαρίου και ώρα 13:00΄, όλες οι αντιστάσεις των Τούρκων έναντι του Β΄ Τμήματος Ελληνικής Στρατιάς είχαν ανατραπεί και το ΔΥΤΙΚΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ : Μεγάλη Ράχη-Άγιος Νικόλαος-Τσούκα, είχε καταληφθεί.
 
Το 1ο Σύνταγμα Ευζώνων, προελαύνει αυτοβούλως υπό τον Διοικητήν αυτής Βελισσαρίου, αποκοπέν από τον κύριο όγκο της προελανούσης μάζας, ριψοκινδυνεύοντας αυτήν την αποκοπήν και φθάνει στα στρατόπεδα Πυροβολικού της πόλεως Ιωαννίνων, μολονότι η υπόλοιπη τοποθεσία στο ΜΠΙΖΑΝΙ-ΣΑΔΟΒΙΤΣΑ-ΚΑΣΤΡΙΤΣΑ κρατούσε ισχυρά την άμυνά της.
 
ΠΑΝΙΚΟΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ.
Την 11η νυκτερινή ώρα ο ΕΣΑΤ ΠΑΣΑΣ έστειλε προτάσεις στο Διάδοχο, περί παραδόσεως του τουρκικού στρατού και της πόλεως των ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ. Την 21η Φεβρουαρίου 1913 εισέρχεται στην πόλη των ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ το Σύνταγμα Ιππικού της Ελληνικής Στρατιάς και την επομένη επίσημα πλέον εισέρχεται ο Διάδοχος Κωνσταντίνος.
 
Η είδηση απελευθερώσεως της πόλεως των Ιωαννίνων προκάλεσε ευμενέστατα σχόλια όχι μόνον στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη την τότε Ευρώπη.
Εξύψωσε στο έπακρο το ηθικό του Ελληνικού στρατού και την εμπιστοσύνη του στην στρατιωτική ηγεσία.
 
Αποδεσμεύτηκε ο όγκος του στρατού από την Ήπειρο και επέστρεψε στον μακεδονικό χώρο.
 
Παράλληλα με τον αγώνα του στρατού στην ξηρά, διεξάγονταν και αντίστοιχες επιχειρήσεις του Ελληνικού Ναυτικού στη θάλασσα, ο ελληνικός στόλος κατεναυμάχισε τον αντίστοιχο τουρκικό σε δύο ναυμαχίες, Έλλης και Λήμνου, την 3η Δεκεμβρίου 1912 και την 5η Ιανουαρίου 1913, αντίστοιχα, απελευθερώνοντας όλα τα νησιά του Αιγαίου και των Στενών του Ελλησπόντου, αποκλείοντας παράλληλα την δυνατότητα αυτού να εξαποστείλει μέσω του ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ δυνάμεις των Οθωμανών-Τούρκων προς τον χερσαίο Ελλαδικό χώρο.
 
Σε ολόκληρο αυτόν τον αγώνα δυναμική ήταν η παρουσία του Ναύαρχου ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗ και του θωρηκτού ΑΒΕΡΩΦ. Την 5η Μαρτίου 1913 δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη ο Βασιλεύς Γεώργιος και στο θρόνο της Ελλάδος ανήλθε ο Διάδοχος Κωνσταντίνος Στρατηλάτης του Α΄ Βαλκανικού πολέμου.
 

Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος

Από τον Φεβρουάριο  του 1913 είχαν αρχίσει αιματηρά επεισόδια μεταξύ των βουλγαρικών προωθημένων τμημάτων αφενός και των Σερβικών και Ελληνικών τμημάτων αφετέρου.
 
Μετά την σύναψη Συνθήκης Ειρήνης μετά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ήλθε η ώρα της διανομής των εδαφών της Βαλκανικής χερσονήσου στα εξεγερθέντα κράτη.
 
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των μέχρι τότες συμμάχων οδεύουν εις μίαν μελλοντικήν σύρραξιν λόγω της βουλγαρικής υπεροψίας και απαιτητικότητας. Οι Βούλγαροι ονειρεύονται την μεγάλη Βουλγαρία της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου (1878) και απαιτούν εδάφη τα οποία ήταν απάτητα από τα στρατεύματά τους, περιφρονώντας την ικανότητα του Ελληνικού και Σερβικού Στρατού.
 
Η Βουλγαρία στηριζομένη στην αλλαζονική συμπεριφορά της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας αυτής είχε πάρει την απόφαση να εκτελέσει αιφνιδιαστικά ομόχρονη επίθεση κατά του ελληνικού και σερβικού στρατού. Την νύχτα της 16-17 Ιουνίου 1913 λαμβάνει χώρα η εν λόγω επίθεση.
Ο  πόλεμος άρχισε ακήρυχτος.
 
Την 18η Ιουνίου έφθασε στη Θες/νίκη ο Βασιλεύς Κων/νος.
Ο Δκτής της 2ας Βουλγαρικής Στρατιάς Στρατηγός Ιβάνωφ αφού απώθησε τις ελληνικές προφυλακές, σχεδιάζει Γενική επίθεσης προς Θεσ/νίκη την 19η Ιουνίου.
 
Τον πρόλαβε όμως η επιθετική εξόρμηση ολόκληρου του ελληνικού στρατού, την αυγή της 19ης Ιουνίου και τον καθήλωσε σε άμυνα.
 
Η γενική μάχη επί μετώπου 80 χιλιομέτρων με οκτώ (8) μεραρχίες συμπαρατεταγμένες με την κύρια ενέργεια προς Κιλκίς κράτησε ολόκληρη την ημέρα, με αγώνα εκ τον συστάδην, ανάγκασε δε τα βουλγαρικά στρατεύματα να υποχωρήσουν στην κύρια τοποθεσία Αμύνης περί το ΚΙΛΚΙΣ και υψώματα ΛΑΧΑΝΑ-ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ-ΠΑΛΙΟΚΑΣΤΡΟ.
 
Ο μαχητικός αγώνας, σκληρότατος και φονικότατος, διήρκησε επί τριήμερο και κατέληξε εις την νικηφόρον κατάκτησιν της ΑΜΥΝΤΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ:
ΚΙΛΚΙΣ-ΛΑΧΑΝΑ από τα Ελληνικά στρατεύματα.
Η τριήμερη αυτή μάχη στοίχισε στον Ελληνικό στρατό 8.700 νεκρούς και τραυματίες.
 
Οι Βούλγαροι τρόμαξαν, αιφνιδιάστηκαν και αναγκάσθηκαν σε βαθιά οπισθοχώρηση προς τα στενά της Κρέσνας.
Επικολούθησε η καταδίωξη του εχθρού και μετά από άλλη μία φονικότατη μάχη στην περιοχή του Σιμιτλή κατέληξε σε πενθήμερη ανακωχή των επιχειρήσεων και τελικά σε ΣΥΝΘΗΚΗ ΕΙΡΗΝΗΣ της 28ης ΙΟΥΛΙΟΥ 1913.
 
*Ο Χρήστος Κων. Τσιαλίκης είναι Υπτγος ε.α.-Θεολόγος
 
(σ.σ. αύριο Τετάρτη θα ακολουθήσει το δεύτερο και τελευταίο μέρος του άρθρου του κ. Τσιαλίκη)

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.