Νικος Παρασκευοπουλος: «Ζουμε μια κριση της δημοκρατιας, υπο την εννοια οτι εχουμε μια απομακρυνση απο τα ουσιαστικα της χαρακτηριστικα»

Με την αφορμή της παρουσίασης του «Δημοκρατία. Η δημοκρατία και η δικαιοσύνη της»

«Η πολιτική του φόβου οδηγεί σε εξατομίκευση των ανθρώπων»

Πώς μπορεί, σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, να περιφρουρηθεί η δημοκρατία έναντι προκλήσεων και απειλών που συνυφαίνονται άμεσα με την ίδια τη διεθνοποιημένη κοινωνία; Πώς συναρθρώνονται οι εγγυήσεις του κράτους δικαίου με το αίτημα της ασφάλειας των πολιτών σε μια δημοκρατικά θεσμισμένη πολιτεία και μέχρι ποιου σημείου μπορεί να εκτείνεται ο έλεγχος που η τελευταία επιτρέπεται να ασκεί στον ελεύθερο αυτοπροσδιορισμό και την αυτοδιάθεση των μελών της;

Τα ερωτήματα αυτά είναι μέρος επί των οποίων μπορεί ο αναγνώστης να στοχαστεί και να βρει απαντήσεις στο νέο βιβλίο του Ομότιμου Καθηγητή του ΑΠΘ και πρώην Υπουργού Δικαιοσύνης κ. Νίκου Παρασκευόπουλου, που παρουσιάστηκε το απόγευμα της Τετάρτης, διαδικτυακά, σε συνδιοργάνωση του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ και του «Παρατηρητή της Θράκης».

Το εγχειρίδιο αυτό εγκαινιάζει την εκδοτική σειρά «Βασικές Έννοιες» των εκδόσεων του Ινστιτούτου ΕΝΑ, και έρχεται να προσφέρει απαντήσεις σε ερωτήματα που τίθενται πιεστικά και ξαναγίνονται επίκαιρα στη δεδομένη συγκυρία, αλλά όχι μόνο, με επίκεντρο την δημοκρατία.

Ο Νίκος Παρασκευόπουλος, με την αφορμή της παρουσίασης μίλησε το πρωί της Τετάρτης στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» για το εγχειρίδιο αυτό καθ’ αυτό, την δημοκρατία και τα δομικά της χαρακτηριστικά αλλά και πώς αυτά, βρίσκουν σήμερα εφαρμογή στα λεγόμενα δημοκρατικά πολιτεύματα και καθεστώτα.

Νίκος Παρασκευόπουλος όμως…

ΠτΘ: κ. Παρασκευόπουλε ο υπότιτλος του βιβλίου σας είναι, «Η δημοκρατία και η δικαιοσύνη της». Από την πρώτη ανάγνωσή του φαίνεται πως τίθεται με ερωτηματικό, ενώ για το ευρύ τουλάχιστον κοινό η δημοκρατία προϋποθέτει τη δικαιοσύνη.

Ν.Π.: Δίκιο έχετε, διότι είναι πολλοί αυτοί που υποστηρίζουν ότι δικαιοσύνη, δικαστήρια, κ.ο.κ. έχουμε επίσης και χωρίς δημοκρατία. Και σε καθεστώτα που είναι ολιγαρχικά κ.ο.κ. υπήρχαν θεσμοί δικαιοσύνης, οι οποίοι διεκδικούν αυτό το όνομα και αυτή τη λειτουργία. Οπότε μπαίνει το ερώτημα πώς αρθρώνεται η δημοκρατία με την δικαιοσύνη και πού είναι τα δομικά στοιχεία αυτής της σχέσης.

«Αυτό που προσδιορίζει την ένταση της επιστροφής των συζητήσεων για τη δημοκρατία, είναι το γεγονός ότι η δημοκρατία σήμερα πλήττεται στα δομικά της στοιχεία»

ΠτΘ: Από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου μας εξηγείτε και απαντάτε στο ερώτημα γιατί επανέρχεται ολοένα και περισσότερο στην επικαιρότητα η συζήτηση περί της δημοκρατίας. Αναφέρετε χαρακτηριστικά ότι η έννοια τη δημοκρατίας σχεδόν ξαφνικά έχει ξαναγίνει συγκρουσιακή και αμφισβητούμενη. Με την δική σας απάντηση βέβαια να είναι θετική ως προς την επαναφορά. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει η αναγκαιότητα να ξαναγυρίσουμε πίσω στα δομικά χαρακτηριστικά της δημοκρατίας και να δούμε τι πήγε λάθος και επανέρχεται σήμερα η συζήτηση;

Ν.Π.: Βεβαίως υπάρχει. Η δημοκρατία είναι ένας τρόπος φιλαλληλίας και αλληλεγγύης. Σε  καλεί να γνωρίσεις ότι ο άλλος άνθρωπος έχει την ίδια αξία με σένα. Ένας άνθρωπος έχει τόση αξία όση η ψήφος του. Είναι ένα πολίτευμα που σου λέει ότι πρέπει να υπάρχει ελευθερία λόγου, ότι πρέπει να υπάρχει διάλογος. Δεν κάνουν αυτά τη ζωή καλύτερη; Στη δημοκρατία πρέπει να υπάρχει συμμετοχή στη διαχείριση των κοινών. Δεν το έχει ανάγκη αυτό η κοινωνία; Ασφαλώς είναι ενεργό το αίτημα για μια καλύτερη ζωή, και για μια πολιτισμένη συμμετοχή στην πολιτική, ακόμα και για έναν έλεγχο της πολιτικής, στον οποίο εγγυάται η δημοκρατία. Η ανάγκη λοιπόν είναι πραγματικά πολύ μεγάλη κι αυτό το οποίο προσδιορίζει την ένταση της επιστροφής των συζητήσεων για τη δημοκρατία, είναι το γεγονός ότι η δημοκρατία σήμερα στα δομικά της στοιχεία πλήττεται.

«Η πολιτική εξελίσσεται με έναν τρόπο που δεν έχει σχέση με τις αξίες της δημοκρατίας»

ΠτΘ: Στο εγχειρίδιό σας ξεκινάτε από τις βασικές έννοιες και διατρέχεται την ιστορία αλλά και τα δομικά χαρακτηριστικά των δημοκρατικών καθεστώτων. Ωστόσο διαβάζοντας κανείς τα δομικά χαρακτηριστικά της δημοκρατίας και αναγάγοντας τα στο παρόν, θα φτάσει μάλλον στο συμπέρασμα ότι η δημοκρατία σε αυτή την πρωτότυπη τουλάχιστον θεωρητική προσέγγιση της είναι μία ουτοπία.

Ν.Π.: Ζούμε μία κρίση της δημοκρατίας, υπό την έννοια ότι έχουμε μια απομάκρυνση από τα ουσιαστικά της χαρακτηριστικά. Τυπικά μπορεί να έχουμε ένα Σύνταγμα, το αφήνουμε στην άκρη, και η πολιτική ζωή εξελίσσεται με έναν τρόπο που δεν έχει σχέση με τις αξίες της δημοκρατίας. Η δημοκρατία έχει ως αξία τη συμμετοχή, τον διάλογο, τη λογοδοσία όσων ασκούν εξουσία. Τα βλέπουμε αυτά; Ή βλέπουμε την πολιτική ζωή να την κατευθύνεται από διάφορα υποκείμενα συλλογικά, εταιρείες κλπ. που δεν έχουν καμία επαφή και σχέση με τη δημοκρατία;

ΠτΘ: Εσείς δίνετε και την απάντηση στο εγχειρίδιο, υπό την έννοια της ευθύνης. Ευθύνη όμως που όπως χαρακτηριστικά επισημαίνετε αφορά και τους πολίτες, η συνεισφορά των οποίων είναι βασικό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας.

Ν.Π.: Το βέβαιο είναι ότι η δημοκρατία δεν είναι απλώς μια πολιτική πρόταση. Ούτε είναι απλώς ένα πολίτευμα αποστεωμένο ή μακριά από την καθημερινότητα. Η δημοκρατία έχει μια διάσταση συνολική, και μπορεί να έχει  ή να μην έχει δημοκρατικά χαρακτηριστικά. Οι αρχαίοι έλεγαν εμείς έχουμε δημοκρατία, αφού δεν υπάρχει κανένα οίκημα το οποίο να είναι λαμπρότερο από αυτά που ανήκουν στον δήμο. Ένα χαρακτηριστικό δημοκρατίας είναι αυτό. Επίσης η δημοκρατία έχει και μια αντανάκλαση ακόμα και στον ψυχισμό των ανθρώπων. Η προσωπικότητα που πιστεύει ότι «αυτός είναι και δεν υπάρχει άλλος», δεν ταιριάζει μέσα σε ένα κλίμα, το οποίο σε καλεί να σέβεσαι και να θυμάσαι ότι υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι, οι οποίοι έχουν μια γνώμη άξια και μια προσωπικότητα. Άρα είναι ένα συνολικό θέμα εδώ, το οποίο πρέπει να καλλιεργείται και να μελετάται όλο μαζί, για να μπορούμε να έχουμε ουσιαστικά χαρακτηριστικά της δημοκρατίας.

«Όσο διευρύνεται ο χώρος αναφοράς της δημοκρατίας τόσο δύσκολη είναι η εφαρμογή της»

ΠτΘ: Όπως καταγράφετε η δημοκρατία είναι παντού, στην παιδεία, στην οικολογία κ.ο.κ. Δίνετε όμως και ένα βασικό χαρακτηριστικό ότι η δημοκρατία απαιτεί ένα συγκεκριμένο εδαφικό πλαίσιο και χρησιμοποιείτε το παράδειγμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης επί της οποίας συμπεραίνει ο αναγνώστης ότι απουσία κατανόησης των διαφοροποιήσεων μεταξύ των κρατών μελών, η δημοκρατία δεν μπορεί να επιτευχθεί τουλάχιστον στον μέγιστο βαθμό της.

Ν.Π.: Η Ευρωπαϊκή Ένωση κινείται προς μια κατεύθυνση, η οποία δεν είναι κατεύθυνση του ενιαίου κράτους. Προς το παρόν η κατεύθυνσή της είναι η ομοσπονδιακή, πράγμα που είναι διαφορετικό, διότι αφήνει αυτονομίες στις εθνικές κυριαρχίες, -έχουμε την αρχή της επικουρικότητας των κανόνων της Ε.Ε. σε σχέση με τους εθνικούς-, οπότε αυτό είναι χαρακτηριστικό. Αυτό το οποίο οπωσδήποτε ισχύει, είναι ότι η δημοκρατία έχει ανάγκη από έναν χώρο αναφοράς για να μπορεί να υπάρχει αντιπροσώπευση, συνεννόηση, διάλογος, και όσο αυτό διευρύνεται τόσο πιο δύσκολη είναι η εφαρμογή της.

«Τα αιτήματα της αριστεράς με τα αιτήματα της Δημοκρατίας συναντώνται»

ΠτΘ: Ως χώρος αναφοράς κ. Παρασκευόπουλε θα μπορούσε να εννοηθεί και ένας πολιτικός χώρος, όπως η Αριστερά;

Ν.Π.: Κατ’ αρχήν υπάρχουν οι κοινές αξίες, όπως η ισότητα, μεταξύ δημοκρατίας και αριστεράς. Αλλά πέρα από αυτό έχουμε και σημεία συνάντησης. Όπως αναπτύσσεται στο βιβλίο, όταν η πλειονότητα των πολιτών είναι καταπιεσμένη, και μακριά από τη νομή της εξουσίας και των περιουσιών, η δημοκρατία  με τους θεσμούς της την διευκολύνει να έχει λόγο και ίσως να έχει επαφή με την εξουσία. Άρα τα αιτήματα της αριστεράς που είναι αιτήματα ριζοσπαστικής αλλαγής με τα αιτήματα της δημοκρατίας που είναι οι πολλοί να μπορούν να έχουν γνώμη για τα κοινά της χώρας, συναντώνται.

ΠτΘ: Δεν αποτελεί όμως «αποκλειστικότητα» της Αριστεράς;

Ν.Π.: Νομίζω ότι είναι απολύτως σαφές ότι σήμερα σε ορισμένα πράγματα η δημοκρατία αποτελεί ζωτική ανάγκη, ανεξάρτητα από ένα παλαιό κομματικό πρόσημο που μπορεί να υπήρχε σε ένα κοινωνικό ή πολιτικό χώρο. Αν σκεφτούμε τα οικολογικά ζητήματα, του περιβάλλοντος, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν εάν δεν συστρατευτούν όλοι. Οπότε σήμερα έχουμε άλλον έναν λόγο σύγκλησης της δημοκρατίας με την αριστερά που θέλει αυτές τις ριζικές αλλαγές.

«Η επικριτική του φόβου πλήττει και τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη»

ΠτΘ: Ένα μεγάλο κομμάτι του εγχειριδίου αφιερώνεται στη σχέση του κράτους δικαίου με το αίτημα της ασφάλειας. Σήμερα ζούμε ενδεχομένως πιο έντονα από ποτέ την εργαλειοποίηση του φόβου, με πρόσχημα τη δικαιοσύνη;

Ν.Π.: Αυτή η επικριτική του φόβου πλήττει και τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη. Σκεφτείτε απλά πως εμφανίζει τη δικαιοσύνη, σαν να είναι ένας χώρος ο οποίος εκδίδει διαρκώς  χρηστικές αποφάσεις προκειμένου ο εγκληματίας να είναι έξω και η χώρα να δυστυχεί. Αυτή η εικόνα δεν αντιστοιχεί καν στη δικαιοσύνη που έχουμε, ούτε στη δημοκρατία, και βεβαίως είναι μια πολιτική που οδηγεί σε εξατομίκευση των ανθρώπων και τους κάνει να αισθάνονται  απομονωμένα ανθρωπάκια, έρμαια της καθημερινής εγκληματικότητας. Η πολιτική του φόβου είναι μια πολιτική ολέθρια τόσο για τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη όσο και για τον κάθε ένα πολίτη.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.