18 Οκτωβριου 1981: Σαραντα χρονια μετα το «ραντεβου» του Ανδρεα Παπανδρεου με την ιστορια
«Το ίδιο το ΠΑΣΟΚ δεν θέλει να έχει καμία σχέση με το πολιτικό του παρελθόν»
Σαράντα χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος, την 18η Οκτωβρίου από την πρώτη εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981. Ήταν 18η Οκτωβρίου του 1981 όταν το ΠΑΣΟΚ ήρθε για πρώτη φορά στην εξουσία, συγκεντρώνοντας 48,07% στις βουλευτικές εκλογές και καταλαμβάνοντας 172 έδρες, στην τότε τρικομματική βουλή.
Ο ιδρυτής του Κινήματος, Ανδρέας Παπανδρέου έδωσε κυριολεκτικά «ραντεβού με την ιστορία» ένα από τα κυρίαρχα συνθήματα που χρησιμοποιήθηκαν μένοντας συνεπής στην αλλαγή που ήθελε μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας εκείνη την εποχή και εκφράστηκε με το ιστορικό αυτό ποσοστό στις κάλπες.
Η επέτειος των σαράντα ετών βρήκε το ΠΑΣΟΚ, σήμερα ΚΙΝΑΛ, σε μία εν εξελίξει εσωκομματική διαδικασία που μετρά ήδη έξι υποψηφίους, μετά και την αποχώρηση από την «κούρσα» της νυν Προέδρου κ. Φώφης Γεννηματά, κυρίως όμως πολύ μακριά τόσο από την ιστορική του παρακαταθήκη τόσο σε επίπεδο εσωτερικό όσο και σε επίπεδο πολιτικών και ιδεών που τότε πρέσβευε.
Ο Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και ερευνητής της ιστορίας του ΠΑΣΟΚ και του χώρου της σοσιαλδημοκρατίας ευρύτερα κ. Χρύσανθος Τάσσης, μίλησε ανήμερα της επετείου στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» για τα προτάγματα εκείνης της εποχής, τη νίκη του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 1981 αλλά και την «ασυνέπεια» όσων σήμερα εκφράζουν τον χώρο της σοσιαλδημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ στο σύγχρονο πολιτικό γίγνεσθαι της Ελλάδας σε σχέση με την ιστορία του κόμματος, σημαντικότερος ίσως σταθμός της πορείας του οποίου ήταν αυτός της 18ης Οκτωβρίου του 1981.
Ο λόγος στον ίδιο…
ΠτΘ: Σαράντα χρόνια μετά, μιας ιστορικής ευρύτερα για την πολιτική ζωή του τόπου νίκης, αυτή της 18ης Οκτώβρη του 1981. Μια νίκη που σηματοδότησε και μια ολόκληρη εποχή και εγκαινίασε και μια νέα τάξη πραγμάτων.
Χ.Τ.: Ήταν αυτό που έλεγε το ΠΑΣΟΚ τότε, «ραντεβού με την ιστορία». Ένα ραντεβού με την ιστορία της ελληνικής κοινωνίας, όχι μόνο του ΠΑΣΟΚ, που εκφράστηκε μέσα από το ΠΑΣΟΚ για μια διαφορετική θέσμιση του κράτους με τους πολίτες. Ένα κράτος πιο δημοκρατικό, πιο ανοιχτό, πιο φιλελεύθερο, χωρίς αποκλεισμούς και με τον τόπο έκφρασης και υλοποίησης αιτημάτων που υπάρχουν και εκφράστηκαν στις τρεις μεγάλες γενιές που εκπροσωπούσε το ΠΑΣΟΚ, της Εθνικής Αντίστασης -που ήταν το ζήτημα για εθνική υπερηφάνεια- η γενιά του 114 -που ήταν για εκδημοκρατισμό- και η γενιά του Πολυτεχνείου που ήταν για μια πιο ριζοσπαστική και διαφορετική θέσμιση της ελληνικής κοινωνίας σε σχέση με πολιτικές κοινωνικού κράτους και κοινωνικοποιήσεων. Άρα υπήρχαν αιτήματα ήδη από την δεκαετία του ΄60 τα οποία ναι μεν η δικτατορία ήρθε και ανέστειλε αλλά δεν κατέστειλε. Το ΠΑΣΟΚ τη δεκαετία του ’70 κατάφερε να είναι ο βασικός εκφραστής τους, τα τελευταία τότε 40 χρόνια και γι’ αυτό και κατάφερε να κερδίσει.
«Ο συνδυασμός της οργανωτικής δομής μαζί με πολιτικές κοινωνικού κράτους στη δεκαετία του ’80, ήταν η κρίσιμη επιλογή, ώστε το ΠΑΣΟΚ να κερδίζει συνέχει εκλογές»
ΠτΘ: Και μάλιστα σε πολύ μαζικό ποσοστό, που δεν μεταφράστηκε μόνο στην κάλπη, αλλά ακολούθησε και με μια σπάνια για τις δικές μας ημέρες κοινωνική συνοχή και σύμπνοια η οποία βεβαίως σήμερα αγνοείται…
Χ.Τ.: Έτσι ακριβώς. Το κλειδί για την κατανόηση αυτής της πορείας, της γρήγορης ανόδου του ΠΑΣΟΚ από το ’74 μέχρι το ’81 στην εξουσία αλλά και της παραμονής του, έχει να κάνει με αυτό που το ΠΑΣΟΚ κατάφερε να επιβάλει στο ελληνικό κομματικό σύστημα, την οργανωτική τομή του κόμματος μαζών. Το γεγονός δηλαδή ότι το 1974 με την διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη κάλεσε τους πολίτες να αυτοοργανωθούν και μετά το 1977 έδωσε τη μορφή ενός μαζικού σοσιαλιστικού κόμματος το οποίο για πρώτη φορά στο ελληνικό κομματικό σύστημα υπήρξε ως ένα σοσιαλιστικό κόμμα μαζών. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα στην ελληνική κοινωνία να πολιτικοποιηθεί και να συμμετέχει στην πολιτική μέσα από τις μαζικές οργανώσεις του ΠΑΣΟΚ, που δεν αφορούσαν μόνο το κόμμα, αλλά και στα συνδικάτα, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στους φοιτητικούς συλλόγους κ.α.. Έκανε δηλαδή οργανώσεις κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσην του ΠΑΣΟΚ στην κοινωνία. Αυτό αποτέλεσε το «όχημα» ώστε να εκφραστεί η ελληνική κοινωνία μέσα από το ΠΑΣΟΚ γεγονός που σε συνδυασμό με τις πολιτικές του κοινωνικού κράτους την πρώτη τετραετία ιδίως – το σύστημα υγείας με τον νόμο 1397/83, τους νόμους για την παιδεία με αποκορύφωμα τον πιο δημοκρατικό νόμο 1268/82 για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, το νόμο για τις συνδικαλιστικές ελευθερίες, το νόμο για το περιβάλλον, το οικογενειακό δίκαιο με την ισότητα ανδρών-γυναικών, τη ψήφο στα 18 – ήταν σημαντικές καινοτομίες στο ελληνικό πολιτικό σύστημα και στην ελληνική κοινωνία, όπου έδειξε ότι το καπιταλιστικό κράτος μπορεί να λειτουργήσει πιο φιλελεύθερα και πιο δημοκρατικά. Ο συνδυασμός της οργανωτικής δομής μαζί με πολιτικές κοινωνικού κράτους στη δεκαετία του ’80, ήταν νομίζω η κρίσιμη επιλογή, έτσι ώστε το ΠΑΣΟΚ να κερδίζει συνέχεις εκλογές, αλλά και να εμπεδώνει το δημοκρατικό και φιλελεύθερο κεκτημένο στην τρίτη ελληνική δημοκρατία, που είναι και το ζητούμενο.
«Όλοι ασχολούνται με το ΠΑΣΟΚ και τα όσα έγιναν από το 1974 και μετά, εκτός από το ΠΑΣΟΚ»
ΠτΘ: Ένα τόσο επιτυχημένο μοντέλο όμως σήμερα δεν βρήκε πρόσφορο έδαφος επανάκαμψης παρά τις προσπάθειες «αναβίωσής» που έχουν γίνει. Τι πήγε λάθος κατά τη διάρκεια των χρόνων που ακολούθησαν; Είναι χαρακτηριστικό ότι ανήμερα της επετείου θα περίμενε κανείς το Κίνημα Αλλαγής να διοργανώσει εκδηλώσεις μνήμης, παρά ταύτα εκδήλωση σχετική διοργανώνει το think tank του Μέρα25 στην οποία μάλιστα συμμετείχατε.
Χ.Τ.: Έχει πολύ ενδιαφέρον αυτό ως γεγονός και ταυτόχρονα πολύ απογοητευτικό. Κι αυτό γιατί όλοι ασχολούνται με το ΠΑΣΟΚ για τα όσα έγιναν την περίοδο από το 1974 και μετά εκτός από το ΠΑΣΟΚ. Κι αυτό είναι κάτι το οποίο είναι χαρακτηριστικό τόσο του τι ακολούθησε, όσο και του γεγονότος ότι και το ίδιο το ΠΑΣΟΚ δεν θέλει να έχει καμία σχέση με το πολιτικό του παρελθόν. Γιατί και το ίδιο το ΠΑΣΟΚ από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, αλλά κυρίως από τη δεκαετία του ’90, κι από τη μεγάλη νίκη που πέτυχε ο Κώστας Σημίτης σε κομματικό επίπεδο, προσπαθεί να ξεχάσει αυτό το οποίο ήταν στις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Ένα δηλαδή κόμμα μαζών με αριστερό μαρξιστικό συμβολισμό, με βάση τη θεωρία της εξάρτησης. Το ΠΑΣΟΚ έχει γίνει ένα κόμμα το οποίο οργανωτικά δεν έχει καμία σχέση με τη λογική των σοσιαλιστικών-σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, δηλαδή δεν έχει καμία μαζική οργάνωση πλέον. Και ιδεολογικά όμως, αν διαβάσει κανείς το πρόγραμμα του ΚΙΝΑΛ, ουσιαστικά υπάρχει αποδοχή της νεοφιλελεύθερης αντίληψης στον πυρήνα της πολιτικής σκέψης, δηλαδή ιδιωτικοποιήσεις, ένα «φετίχ» με το ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, καμία αντικαπιταλιστική λογική, πλήρη αποδοχή των κανόνων που θέτει η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση.
«Για το ΚΙΝΑΛ, φυσικός εταίρος είναι η Νέα Δημοκρατία και όχι ο ΣΥΡΙΖΑ»
ΠτΘ: Αυτό έχει να κάνει με την απουσία γόνιμου εδάφους ώστε να αναπτυχθούν και να «αναβιώσουν» στην σύγχρονη μορφή τους όλα όσα πρέσβευε τότε το ΠΑΣΟΚ, με την αλλαγή της εποχής και των πολιτών ή με μία διαφορετική επιλογή των ανθρώπων που σήμερα αποτελούν σε πολιτικό επίπεδο τον χώρο του ΠΑΣΟΚ και την σοσιαλδημοκρατία στην χώρα μας;
Χ.Τ.: Τα πολιτικά κόμματα, ιδίως τα σοσιαλιστικά, είναι το αποτέλεσμα της ταξικής πάλης, δεν πρέπει δηλαδή να τα αφήνουμε έξω από την κοινωνία. Στο ΠΑΣΟΚ η νίκη του λεγόμενου καπιταλισμού και νεοφιλελευθερισμού, πέρασε έντονα από τη δεκαετία του ’90, μέσω της επιλογής του Κώστα Σημίτη και του εκσυγχρονιστικού προτάγματος, το οποίο ήταν ουσιαστικά μια αποδοχή της νεοφιλελεύθερης πολιτικής ατζέντας, γεγονός που ακόμα πιο έντονα αναδείχθηκε με την εκλογή του Γιώργου Παπανδρέου. Αν διαβάσει κανένας το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ στο 8ο συνέδριο του κινήματος το 2008, θα δει ότι είναι ένα πρόγραμμα νεοφιλελεύθερης έμπνευσης. Άρα αυτό δεν είναι θέμα προσώπων, είναι θέμα πολιτικής επιλογής και το αποτέλεσμα είναι αυτό που βλέπουμε σήμερα, ότι το ΠΑΣΟΚ και οργανωτικά και ιδεολογικά είναι «αφυδατωμένο», δεν μπορεί να έχει μια εναλλακτική πρόταση σε σχέση με την κυρίαρχη, τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη. Το αποτέλεσμα το βλέπουμε άλλωστε και στο γεγονός ότι βασικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ έχουν γίνει υπουργοί μιας νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Αν συγκρίνουμε την προηγούμενη περίοδο, τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ που πήγαν στον ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση, ήταν ελάχιστα σε σχέση με τα στελέχη που έχουν πάει στην Νέα Δημοκρατία σήμερα και αυτό έχει να κάνει και με την αντιμετώπιση που έχει το ίδιο το ΚΙΝΑΛ σε αυτά τα στελέχη. Υπάρχει δηλαδή μια πολύ μεγάλη κριτική για τα στελέχη τα οποία πήγανε στο ΣΥΡΙΖΑ, και υπάρχει μια πολύ μεγάλη αποδοχή για τα στελέχη που πήγαν στη Νέα Δημοκρατία. Αυτό σημαίνει ότι για το ΚΙΝΑΛ, φυσικός εταίρος είναι η Νέα Δημοκρατία και όχι ο ΣΥΡΙΖΑ.
«Το ΠΑΣΟΚ ή το ΚΙΝΑΛ εκπροσωπεί μια μικρή μερίδα πια του κεφαλαίου, η οποία ταυτίζεται πολιτικά νομίζω με τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη της κυβέρνησης»
ΠτΘ: Στο σήμερα όμως, με την αποχώρηση της κ. Γεννηματά από την εσωκομματική διαδικασία για την εκλογή προέδρου, φτάσαμε μέχρι στιγμής στους έξι υποψηφίους, ενώ αναπτύσσεται πρωτοβουλία και από τον πρώην πρόεδρο κι πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου δίχως ακόμα να έχει καταλήξει σε πιθανή υποψηφιότητα ή κάτι άλλο. Πώς κρίνετε εσείς τον αριθμό των έξι υποψηφίων; Είναι χαρακτηριστικό της «πολυφωνίας» που υπάρχει αυτή τη στιγμή στον χώρο του ΚΙΝΑΛ; Κατά την άποψή σας προς τα πού θα πρέπει να κινηθεί αυτός ο χώρος ως προς το πολιτικό του περιεχόμενο και στίγμα;
Χ.Τ.: Κατ’ αρχάς να ευχηθούμε όλοι τα καλύτερα στην κ. Γεννηματά. Τα ιατρικά θέματα είναι πιο σημαντικά. Νομίζω ότι το ΠΑΣΟΚ έχει εξελιχθεί σε ένα κόμμα – «μη-κόμμα». Στην παράδοση των σοσιαλιστικών κομμάτων, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος είναι το συνέδριο. Το συνέδριο εκλέγει τη νέα ηγεσία και αποφασίζει δεσμευτικά για την πολιτική του κόμματος. Στο ΠΑΣΟΚ από το 2004, με τον Γιώργο Παπανδρέου, κάτι τέτοιο δεν υπάρχει. Υπάρχει αντίθετα η άμεση εκλογή, η οποία οδήγησε και στη διάλυση του κόμματος, γιατί ήρθαν οι φίλοι. Δεν υπάρχει καμία διάκριση μεταξύ μελών και φίλων και γιατί το συνέδριο πια δεν αποτελεί καμία δέσμευση, ούτε προγραμματική, αλλά ούτε και σε ό,τι αφορά την ανανέωση του πολιτικού προσωπικού.
Από εκεί και ύστερα ακούω και διαβάζω τις υποψηφιότητες, που για να είσαι υποψήφιος ενός κόμματος, θα πρέπει να έχεις μια πλατφόρμα, μια στρατηγική σε σχέση με το τι κόμμα θέλεις, ώστε ακολούθως να πεις και τι είδους κυβέρνηση θέλει κανείς να κάνει. Κανένας από τους υποψηφίους δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά του για το τι είδους κόμμα θέλει. Και αυτό είναι χαρακτηριστικό της πολιτικής και οργανωτικής «αφυδάτωσης» του ΠΑΣΟΚ.
Είναι σημαντικό να έρχονται υποψήφιοι από τη νέα γενιά, αλλά στην πολιτική, σημασία δεν έχει το ηλικιακό, αλλά το τι νέες ιδέες κομίζεις. Είδαμε και στην περίπτωση των ΗΠΑ αυτήν του Μπέρνι Σάντερς που ήταν ο γηραιότερος υποψήφιος, αλλά κατάφερε να συγκινήσει τη νέα γενιά, γιατί οι ιδέες του ήταν ριζοσπαστικές και τους «ακουμπούσε». Όπως το είδαμε και στην περίπτωση του βρετανικού εργατικού κόμματος με τον Τζέρεμι Κόρμπιν, ο οποίος είναι ένας μεγάλος σε ηλικία πολιτικός αλλά κατάφερε να συγκινήσει τη νέα γενιά γιατί οι πολιτικές του και το πρόγραμμά του, τα αιτήματά τους ήταν κοντύτερα στις ανάγκες των νέων εργαζομένων. Αυτό είναι το ζήτημα και όχι μόνο το ηλικιακό. Το βασικό είναι τι ιδέες κομίζει για το κομματικό σύστημα, τι ιδέες κομίζει για την κοινωνία και ποιους εκπροσωπεί. Το ΠΑΣΟΚ ή το ΚΙΝΑΛ δεν εκπροσωπεί καμία κοινωνική ομάδα που έχει να κάνει με εργαζόμενους, καμία κοινωνική ομάδα επισφαλώς εργαζομένων. Εκπροσωπεί μια μικρή μερίδα πια του κεφαλαίου, η οποία ταυτίζεται πολιτικά νομίζω με τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη της κυβέρνησης. Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχουν και οι υποψήφιοι, αλλά και το ΚΙΝΑΛ ως χώρος.
«Μέχρι στιγμής οι εσωκομματικές διαδικασίες στο ΚΙΝΑΛ είναι περισσότερο μια πασαρέλα υποψηφιοτήτων, σε μια life style διαδικασία, οι οποίοι δεν ανοίγουν τα χαρτιά τους»
ΠτΘ: Υπάρχει από αυτά που βλέπετε μέχρι στιγμής κάποιος από τους έξι υποψηφίους που «οδηγεί» την κούρσα; Και κατά πόσο συμφωνείται με εκείνη την λογική που λέει ότι το υπόλοιπο πολιτικό σύστημα κρατάει στάση αναμονής καθώς σύμφωνα με το νέο πρόεδρο θα υπάρξουν και οι αντίστοιχες πολιτικές εξελίξεις;
Χ.Τ.: Νομίζω ότι έτσι όπως έχω δει τις υποψηφιότητες, ο μόνος ο οποίος πραγματικά κινείται σε μια διαδικασία, που δείχνει να έχει ξεκάθαρο στίγμα για το μέλλον του ΠΑΣΟΚ και να θέλει ο ίδιος να μπει μπροστά και να το εκφράσει, είναι ο Ανδρέας Λοβέρδος. Μόνο ο Ανδρέας Λοβέρδος έχει ξεκαθαρίσει από πολύ νωρίς και τη στρατηγική του, και την επιλογή του να είναι υποψήφιος και έχει γυρίσει όλη την Ελλάδα με αυτό το σκοπό και την αποφασιστικότητά του. Ο Νίκος Ανδρουλάκης έχει μια εξαιρετικά δυναμική, πολιτική και εκλογική στους κόλπους του ΠΑΣΟΚ. Αυτοί κατά την άποψή μου έχουν ξεχωρίσει πριν τα τελευταία τεκταινόμενα με την κ.Γεννηματά. Αυτό φυσικά είναι περισσότερο μια αίσθηση παρά μια πραγματικότητα, γιατί δεν υπάρχει ένα ξεκάθαρο μητρώο μελών και φίλων. Δεν ξέρουμε πόσοι θα ψηφίσουν και άρα δεν υπάρχει κάποιο δείγμα που να μπορούμε να απευθυνθούμε, να ρωτήσουμε και να αφουγκραστούμε. Σε αντίθεση με οποιαδήποτε θεσμικότητα του κόμματος, κατά την άποψή μου είναι τραγελαφικό ή αδιανόητο, να γίνονται πρώτα εκλογές για την ηγεσία ενός κόμματος και μετά να γίνεται συνέδριο. Αυτό σημαίνει ότι το κόμμα πια ως μορφή και ως επίκεντρο της πολιτικής δεν υπάρχει. Υπάρχει δηλαδή μια τάση προσωποκεντρική, μια τάση προεδροποίησης της πολιτικής, όπως το ορίζουμε εμείς στην πολιτική επιστήμη, γιατί ακριβώς μειώνεται ο ρόλος του μέλους του κόμματος στον σχεδιασμό και την υλοποίηση της πολιτικής, αλλά και στη νέα πολιτική ελίτ που πρέπει να έχει το κόμμα. Είναι λοιπόν περισσότερο μια πασαρέλα υποψηφιοτήτων, σε μια life style διαδικασία, οι οποίοι δεν ανοίγουν τα χαρτιά τους. Το τελευταίο είναι κατά την άποψή μου ιδιαίτερα σημαντικό γιατί δεν έχουμε ακούσει τους υποψηφίους να λένε για παράδειγμα αν θα είναι με τον ΣΥΡΙΖΑ ή με τη Νέα Δημοκρατία, πλην νομίζω του Ανδρέα Λοβέρδου που έχει πει ότι μπορεί με τη Νέα Δημοκρατία αλλά και με τον ΣΥΡΙΖΑ για λόγους εθνικούς. Το κόμμα σε αυτό που λέμε πολιτικό φάσμα έχει μετατοπιστεί, αυτοτοποθετείται στο κέντρο, αλλά κυρίως έχει μια νεοφιλελεύθερη προσέγγιση της πολιτικής. Υπό αυτήν την έννοια νομίζω ότι ο φυσικός σύμμαχος του είναι η νεοφιλελεύθερη Νέα Δημοκρατία του Κυριάκου Μητσοτάκη.
«Το ΚΙΝΑΛ είναι ένα κόμμα το οποίο δεν αμφισβητεί καθόλου τα προτάγματα της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής που υπάρχουν στην κυρίαρχη άποψη»
ΠτΘ: Οι παραδοσιακοί ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ μάλλον θα είχαν διαφορετική εικόνα επί του «συμμάχου»…
Χ.Τ.: Εδώ υπάρχει ένα θέμα, ως προς το ποιοι είναι πια οι παραδοσιακοί ψηφοφόροι του ΚΙΝΑΛ. Οι έρευνες που μέχρι τώρα βγαίνουν, κι αυτό είναι το εντυπωσιακό νομίζω, είναι ότι οι ψηφοφόροι τους ΚΙΝΑΛ είναι πιο ικανοποιημένοι από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, παρά οι ψηφοφόροι της ίδιας της Νέας Δημοκρατίας. Κι αυτό είναι ένα θέμα το πώς αυτό το κόμμα που το 1974 έλεγε «θα κάνουμε τη μεγάλη αλλαγή» και την έκανε ως ένα βαθμό με τις εκλογές του 1981, τώρα πια είναι ένα κόμμα το οποίο δεν αμφισβητεί καθόλου τα προτάγματα της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής που υπάρχουν στην κυρίαρχη άποψη. Αυτό είναι που πρέπει να δούμε. Είναι ένα κόμμα που γερνάει. Οι ψηφοφόροι του, που το 1981 ήταν νέοι τώρα πια είναι ηλικιωμένοι και ενδεχομένως φοβισμένοι και συνειδητοποιημένοι και φέρνουν πιο κοντά σε μια νεοφιλελεύθερη Νέα Δημοκρατία, παρά σε ένα μετριοπαθές κόμμα της αριστεράς, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ.
Όλοι εμπλέκονται σε μια μετακίνηση του ΠΑΣΟΚ από το συνεπέστερο αντιδεξιό κόμμα στο ελληνικό κομματικό σύστημα, σε μια προσέγγιση με τη Νέα Δημοκρατία, κι αυτό του στερεί εκλογικούς πόρους. Η μεγάλη πλειοψηφία νομίζω ή ένα μεγάλο κομμάτι του ΠΑΣΟΚ που είναι στις ηλικίες 40-50, ιδίως 60, έχουν εμποτιστεί από την αντιδεξιά ρητορεία, την οποία δεν την έχει πια το ΠΑΣΟΚ και έχουν μετακινηθεί στον ΣΥΡΙΖΑ. Ιδίως ηλικίες 40-50 που είναι τα στρώματα που εργάζονται.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
