Ο «αγνωστος» πληθωρισμος, η ενεργειακη κριση και τα μετρα στηριξης
Καλεσμένος στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» ήταν το πρωί της Τετάρτης, 19 Ιανουαρίου, ο Καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης και Διεθνών Οικονομικών του Τμήματος Οικονομικών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης κ. Περικλής Γκόγκας.
Σε συνέχεια του καθημερινού «βομβαρδισμού» ειδήσεων σε σχέση με τον πληθωρισμό, την ενεργειακή κρίση και τα αποτελέσματά της αλλά και τα ανακοινωθέντα μέτρα στήριξης των ελληνικών νοικοκυριών που δεν φαίνεται ωστόσο να «επαρκούν», ο συγγραφέας των εγχειριδίων «Σύγχρονοι Ελληνικοί Μύθοι» και «Οικονομικά για μη Ειδικούς» μίλησε στο «Ράδιο Παρατηρητής» για την υφιστάμενη οικονομική πραγματικότητα της χώρας, και όχι μόνο, το πώς φτάσαμε στον πληθωρισμό και την ενεργειακή κρίση, την επάρκεια ή μη των μέτρων στήριξης των νοικοκυριών αλλά και το τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά.
Περικλής Γκόγκας όμως…
ΠτΘ: κ. Γκόγκα, οι πολίτες καθημερινά «βομβαρδιζόμαστε» με μια σειρά όρων άγνωστων για μια μεγάλη πλειοψηφία ημών και κυρίως όμως βιώνουμε μια πραγματικότητα γεμάτη ανασφάλεια, λόγω πληθωρισμού, ενεργειακής κρίσης, πανδημίας, ανατιμήσεων κ.ο.κ. Πώς θα περιγράφατε με λίγα λόγια την πραγματικότητα αυτή;
Π.Γ.: Η κατάσταση είναι ακριβώς όπως την περιγράψατε, βλέπουμε πολλά πρωτόγνωρα πράγματα. Ακόμα και ο πληθωρισμός για την γενιά πολλών ανθρώπων είναι δεδομένο πρωτόγνωρο. Εμείς παλιότερα θυμόμαστε πληθωρισμούς, της τάξης του 20-25-28%, ωστόσο μετά το 1990 δεν έχουμε ξαναδεί τέτοια νούμερα. Επομένως για όλο τον κόσμο που έχει μνήμες από εκεί και έπειτα, είναι πρωτόγνωρα πράγματα. Έχουμε μαζί και την ενεργειακή κρίση, που δεν την έχουμε ζήσει τα τελευταία χρόνια, η μεγαλύτερη τέτοια κρίση είναι τη δεκαετία του ’70, την οποία γνωρίσαμε, έχουμε κάτι που είναι απόλυτα πρωτόγνωρο, μια πανδημία που μας έκλεισε στα σπίτια, φοράμε μάσκες, κάνουμε πράγματα δηλαδή που αν μας τα έλεγε κάποιος 3-4 χρόνια πριν θα το βρίσκαμε λίγο επιστημονική φαντασία. Είναι λογικό όλα αυτά να δημιουργούν ανησυχίες και δεν δημιουργούν ανησυχίες μόνο στον κόσμο που δεν είναι σχετικός με όλα αυτά, σε όλους μας δημιουργούν. Και στους κυβερνώντες και στους διεθνείς οργανισμούς και στους οικονομολόγους, κλπ.
«Ο πληθωρισμός παρενέργεια, όχι τη πανδημίας, αλλά των μέτρων που πήραμε για να προφυλαχτούμε από τις αρνητικές επιπτώσεις της»
ΠτΘ: Ο πληθωρισμός ως όρος μπήκε εκ νέου στην ζωή μας πριν λίγους μήνες. Αυτό σημαίνει ότι είναι αποτέλεσμα της πανδημίας, της ενεργειακής κρίσης κ.ο.κ. ή ισχύει το αντίστροφο;
Π.Γ.: Είναι δυο κομμάτια διαφορετικά. Το αποτέλεσμα, ο πληθωρισμός στη χώρα μας – όπου τα τελευταία νούμερα δείχνουν ότι είναι στο 5,1%- σημαίνει ότι ο μέσος όρος των τιμών τον Ιανουάριο του 2022 είναι 5,1% υψηλότερες από ότι ήταν πέρυσι τον ίδιο μήνα. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα αγαθά έχουν αυξηθεί 5,1%. Άλλα αυξήθηκαν 25%, άλλα αυξήθηκαν 3% και σε άλλα μειώθηκε η τιμή τους, ωστόσο το 5,1% είναι ο μέσος όρος αυτών. Ο πληθωρισμός αποτελεί παρενέργεια, όχι τη πανδημίας, αλλά των μέτρων που πήραμε για να προφυλαχτούμε από τις αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας. Όπως κάνουμε το εμβόλιο για να μην έχουμε κάποια βαριά επίπτωση στην υγεία μας από τον ιό ή από οποιονδήποτε ιό, και έχουμε για 12 ή 24 ώρες λίγα δέκατα, αισθανόμαστε κουρασμένοι, κλπ, αυτές είναι παρενέργειες των μέτρων που έχουν παρθεί, κυρίως από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα μεγάλα προβλήματα που δημιούργησε ο ιός. Ένα κομμάτι που «προσθέτει» στον πληθωρισμό είναι αυτό. Το υπόλοιπο κομμάτι είναι η ενεργειακή κρίση, που φυσικά συνδέεται και με όλα τα άλλα. Η ενέργεια όμως υπάρχει παντού. Οτιδήποτε κι αν παράξουμε πρέπει να το μεταφέρουμε, άρα χρειαζόμαστε ενέργεια, για να το παράξουμε θέλουμε ενέργεια, για να το φέρουμε στο σπίτι μας θέλουμε ενέργεια, για να ζεσταθούμε θέλουμε ενέργεια. Τα πάντα είναι ενέργεια, επομένως πάντα μικρές αυξήσεις στις τιμές της ενέργειας οδηγούν σε σημαντικές αποκλίσεις στον πληθωρισμό, σε ακρίβεια δηλαδή στην αγορά και γι’ αυτό είναι και σημαντικές.
Σήμερα εμείς έχουμε και τα δύο. Ξεκινώντας από τα μέτρα που έχουν παρθεί για να αντιμετωπίσουμε την πανδημία, είδαμε ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έκοψε πολύ χρήμα και το έριξε στην ευρωπαϊκή οικονομία, έτσι ώστε η μείωση που είχαμε στην παραγωγή να αντισταθμιστεί. Σκεφτείτε πόσες επιχειρήσει κλείσανε εντελώς ή υπολειτουργούσαν και συνεχίζουν να υπολειτουργούν. Όλες αυτές οι ενέργειες που πήραμε για να προφυλαχτούμε από τον ιό, είχαν σαν αποτέλεσμα να παράγουμε λιγότερο. Παράγουμε λιγότερο σημαίνει ότι απασχολούμε και λιγότερο κόσμο, λιγότερα εισοδήματα, οι επιχειρηματίες έχουν λιγότερα εισοδήματα, οι υπάλληλοι έχουν λιγότερα εισοδήματα, γι’ αυτό, για να μην νοιώσουμε όλο αυτό το κόστος στη ζωή μας που θα ήταν περίπου μια μείωση στο εισόδημά μας για αυτά τα δύο χρόνια της τάξης του 30-40-50%, γι’ αυτό αντισταθμίστηκε με αυτή την πολιτική του «κόβω και μοιράζω χρήμα όπου μπορώ» με διάφορα κριτήρια τα οποία μπορεί να είναι καλά, όχι τόσο καλά ή κακά.
«Μέχρι να επιτευχθεί η μετάβαση στην πράσινη ενέργεια θα επιβαρυνόμαστε από υψηλότερες τιμές ενέργειας»
ΠτΘ: Βλέπουμε, ακούμε και βεβαίως βιώνουμε τα αποτελέσματα της ενεργειακής κρίσης. Πώς οδηγηθήκαμε σε αυτήν;
Π.Γ.: Και πάλι οφείλεται σε δύο παράγοντες. Ο πρώτος είναι η πανδημία που σταμάτησε την οικονομική δραστηριότητα. Πλέον ξεκίνησε ξανά, ωστόσο υπάρχει ένα κενό ώσπου να συγχρονιστεί και πάλι όλο αυτό το κύκλωμα οικονομίας στους κανονικούς ρυθμούς. Υπάρχει δηλαδή μια τέτοια διαδικασία υστέρησης, αλλά από την άλλη πλευρά υπάρχουν και γεωπολιτικά παιχνίδια που επηρεάζουν τις τιμές της ενέργειας, θέματα δηλαδή τα οποία ξεφεύγουν από τα οικονομικά αλλά επηρεάζουν τις τιμές της ενέργειας πάρα πολύ σημαντικά. Το γεγονός αυτό συμπίπτει και με την τάση που υπάρχει παγκόσμια και αφορά στην μετάβαση στην πράσινη ενέργεια. Όλα αυτά είναι μεν πάρα πολύ καλά, αλλά έως ότου επιτευχθεί η μετάβαση αυτή θα επιβαρυνόμαστε από υψηλότερες τιμές ενέργειας. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα έχουμε μια πολύτιμη πηγή ενέργειας, τον λιγνίτη, που ναι, ρυπαίνει το περιβάλλον, αλλά είναι πάρα πολύ φθηνή. Άρα από τη στιγμή που αποδεχτήκαμε να πάμε σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αποδεχτήκαμε ότι δεν θα εκμεταλλευτούμε τα πιθανά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που υπάρχουν στην Ελλάδα, γεγονός που δεν γνωρίζει ο πολύς κόσμος. Οι «υπογραφές» σημαίνουν ότι δεν θα πάρουμε καθόλου φυσικό αέριο ή πετρέλαιο που πιθανώς υπάρχει στο Αιγαίο. Αυτό θα το πληρώσουμε. Η μετάβαση από μία μορφή ενέργειας σε μια άλλη δεν είναι φθηνή και όλες αυτές οι καινούργιες μορφές ενέργειας, οι ανανεώσιμες, είναι πιο ακριβές. Διαφορετικά αν ήταν φθηνότερες θα τις είχαμε από πριν.
Το γεγονός τώρα ότι όλα αυτά συμπίπτουν και με άλλους αρνητικούς παράγοντες, όπως η πανδημία αντιλαμβάνεστε ότι μας επιβαρύνουν πολύ περισσότερο όλους. Γεγονός που δεν βλέπαμε παλαιότερα. Για παράδειγμα την δεκαετία του ‘80 ή του ‘90 δεν θα το βλέπαμε γιατί τότε η ΔΕΗ απορροφούσε όλες αυτές τις αυξήσεις που γινόταν. Είχε κοινωφελή χαρακτήρα, δηλαδή σκοπός της ήταν να μας δώσει ρεύμα και όσο το δυνατόν να μην χάνει χρήματα. Και έχανε χρήματα η ΔΕΗ. Όταν όμως έχανε χρήματα η ΔΕΗ και είχε τις μεγάλες ζημίες κατηγορούσαμε τη ΔΕΗ γιατί είχε ζημίες και θέλαμε να μην έχει ζημίες. Το δημόσιο ωστόσο πουλούσε το ρεύμα στο κόστος ενώ ο ιδιώτης για να μπει σε μια παραγωγική δραστηριότητα θα πρέπει να έχει τουλάχιστον ένα markup 25-30-40% πάνω, αλλιώς δεν θα αναλάβει τον κίνδυνο να κάνει κάτι τέτοιο. Άρα θα πληρώνουμε περισσότερο.
ΠτΘ: Στην περίπτωση της ενεργειακής κρίσης η Ελλάδα έχει επιλέξει την πολιτική των επιδοτήσεων στους λογαριασμούς ρεύματος και φυσικού αερίου. Είναι αυτό κατά την άποψή σας αποτελεσματικό ως μέτρο;
Π.Γ.: Μέτρα παίρνουμε αλλά το θέμα είναι πόσο καλύπτουν το αυξημένο κόστος που υπάρχει. Η επιδότηση, από το τίποτα είναι καλή, αλλά σίγουρα δεν θα αντισταθμίσει αυτό που θα χάσουμε από τις πολύ υψηλές αυξήσεις. Επομένως είναι λογικό να μπαίνει αυτό όριο, το πλαφόν, η ανώτατη τιμή σε κάποιες χώρες, γιατί να μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε σε έκτακτες συνθήκες και σίγουρα δεν θέλουμε να φτωχοποιηθεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού σε αυτή τη διάρκεια.
«Το πακέτο που έχουμε είναι φτωχό, θα μπορούσε να είναι καλύτερο, και σε άλλες χώρες είναι καλύτερο»
ΠτΘ: Ακούμε ωστόσο πως η Ελλάδα αναλογικά έχει δώσει τα περισσότερα χρήματα για τη στήριξη του ελληνικού νοικοκυριού απέναντι στην ενεργειακή κρίση, σύμφωνα τουλάχιστον με δηλώσεις του κ. Οικονόμου. Δεδομένου ότι έχουμε δριμείες αντιδράσεις από πολίτες για τους «φουσκωμένου» λογαριασμούς, θεωρείτε ότι κάτι τέτοιο ισχύει;
Π.Γ.: Δεν νομίζω ότι ισχύει αυτό, γιατί μπορεί εμείς να δίνουμε 50 ευρώ σε κάθε λογαριασμό το μήνα και άλλοι να δίνουν 30, αλλά δίνουν και ένα πακέτο μέτρων που δεν είναι εστιασμένα ακριβώς μόνο στην ενέργεια, αλλά σε πολλά άλλα πράγματα. Και για τον πολίτη ξέρετε ο παρονομαστής είναι το τι συνολικά καλείται να πληρώσει για το σπίτι του, όχι τι έχει να πληρώσει στη ΔΕΗ και όλα τα υπόλοιπα ξεχωριστά. Το πακέτο που έχουμε είναι φτωχό, θα μπορούσε να είναι καλύτερο, και σε άλλες χώρες είναι καλύτερο. Για παράδειγμα χώρες πολύ πιο προηγμένες και πλούσιες, όπως ο Καναδάς δίνεται κοινωνικό μέρισμα όχι μόνο τώρα, αλλά κάθε χρόνο, ενώ σε περιόδους όπως αυτή είναι ιδιαίτερα αυξημένο. Οπότε ο πολίτης θα αποφασίσει πού θα το επενδύσει, πού θα το ξοδέψει, έτσι ώστε να μην μειώσει το βιοτικό του επίπεδο.
ΠτΘ: Αυτό έχει να κάνει με τις δυνατότητες μιας χώρας, σε οικονομικό επίπεδο ή είναι ζήτημα πολιτικής επιλογής και διαχείρισης; Η Ελλάδα θα μπορούσε δηλαδή να πράξει διαφορετικά;
Π.Γ.: Φυσικά. Όσο καλύτερες δυνατότητες έχει μια χώρα, όσο πλουσιότερη είναι τόσο μεγαλύτερες δυνατότητες έχει να προβεί σε τέτοιες βοήθειες, αλλά στο μέτρο της Ελλάδας φυσικά θα μπορούσε να κάνει μια καλύτερη κοινωνική πολιτική. Ακόμα και το πακέτο στήριξης θα μπορούσε να πάει σε πράγματα που αφορούν περισσότερο τον πολίτη, όπως για παράδειγμα να έχουμε μια μεταβίβαση του φορολογικού βάρους από τα χαμηλότερα εισοδήματα στα υψηλότερα εισοδήματα.
«Το 75-80% της αξίας των καυσίμων είναι φόροι»
ΠτΘ: Η μείωση των φόρων, για παράδειγμα στα καύσιμα, που αποτελεί και βασικό αίτημα μιας σειρά συλλογικοτήτων και φορέων θα μπορούσε να αποτελέσει μια τέτοια λύση;
Π.Γ.: Μια λύση προσωρινή ναι, ίσως και πιο μακροπρόθεσμη, γιατί σίγουρα οι φόροι στα καύσιμα στην Ελλάδα είναι πάρα πολύ υψηλοί. Περίπου το 75-80% της αξίας των καυσίμων είναι φόροι. Άρα υπάρχει δυνατότητα εκεί και είναι πιθανό να μην χάσει και έσοδα το δημόσιο. Δηλαδή μπορεί να μειώσουμε τους φόρους 20% και να αυξηθεί όμως η κατανάλωση περισσότερο από 20%, άρα και να κερδίσει το δημόσιο από τη μείωση των φόρων, όπως έγινε και μέσα στην κρίση. Μέσα στην κρίση είχαμε αυξήσεις στα καύσιμα και στους φόρους των καυσίμων, υποτίθεται για να μπορέσει το κράτος να κερδίσει φορολογικά έσοδα τότε που τα είχε ανάγκη. Είδαμε ωστόσο ότι μειώθηκαν τα σχετικά φορολογικά έσοδα, γιατί αυξήθηκαν οι φόροι 25%, αλλά μειώθηκε η κατανάλωση 40%.
«Αν δεν υπάρξουν αρνητικές εκπλήξεις το επόμενο 8μηνο τα πράγματα θα τείνουν να επιστρέψουν σε ομαλούς ρυθμούς»
ΠτΘ: Καταληκτικά αν θα μπορούσατε να κάνετε μια πρόβλεψη για το προσεχές μέλλον για την ελληνική οικονομία και τα ελληνικά νοικοκυριά ποια θα ήταν;
Π.Γ.: Αν δεν έχουμε αρνητικές εκπλήξεις, όπως για παράδειγμα ένα νέο κύμα πανδημίας τα πράγματα θα τείνουν να επιστρέψουν στους ομαλούς ρυθμούς. Θα δούμε δηλαδή μέσα στο επόμενο 7μηνο ή 8μηνο και τον πληθωρισμό να μειώνεται σημαντικά, και τα πράγματα να επιστρέφουν περισσότερο στη μορφή που τα γνωρίζαμε μέχρι τώρα. Πρέπει όμως να πω ότι κατά την άποψή μου σημαντικό ρόλο σε αυτό θα παίξει και ο τρόπος με βάση τον οποίον θα μοιραστεί και όλο αυτό το πακέτο στήριξης της Ε.Ε. Ποιες θα είναι οι αποφάσεις για την ελληνική οικονομία, σε ποιες κοινωνικές ομάδες θα κατευθυνθεί και κατά πόσο δίκαια ή όχι θα είναι αυτή η διανομή.
«Είμαι απαισιόδοξος γιατί οι ίδιοι οι πολίτες σκεφτόμαστε βραχυπρόθεσμα και αγνοούμε το μακροπρόθεσμο καλό μας»
ΠτΘ: Θεωρείτε με βάση το πρόσφατο παρελθόν τουλάχιστον, υπάρχει περίπτωση να δούμε μια τέτοια δίκαιη κατανομή των πόρων που θα τεθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης;
Π.Γ.: Είμαι απαισιόδοξος γιατί φταίμε εμείς. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε ποιο είναι το μακροπρόθεσμο καλό για μας, τι μας συμφέρει και αυτό είναι σοβαρό πρόβλημα και βάζουμε τρικλοποδιά στη δική μας την ευημερία. Εμείς οι ίδιοι οι πολίτες. Είναι δύσκολο να καταλάβουμε και να κατανοήσουμε ποιες είναι οι επιλογές που πρέπει να έχουμε τώρα για να είμαστε μετά από πέντε χρόνια πολύ καλύτερα. Αντιθέτως πάμε σε πολύ βραχυπρόθεσμες επιλογές, όπως το πού θα είμαι στο επόμενο εξάμηνο λίγο καλύτερα, αλλά στα πέντε χρόνια θα είμαι πολύ χειρότερα. Οτιδήποτε αρνητικό ή θετικό γίνεται από τους πολιτικούς μας, υπεύθυνοι είμαστε εμείς. Από τα καλύτερα πράγματα που έχουμε στην Ελλάδα είναι ότι έχουμε από τις πιο δυνατές δημοκρατίες. Άρα εμείς είμαστε υπεύθυνοι για οτιδήποτε μας συμβαίνει. Δεν φταίνε οι πολιτικοί μας. Αν είναι κακοί να τους αλλάξουμε. Και τους καλούς να τους επιβραβεύσουμε. Άρα να μην ρίχνουμε την ευθύνη συνέχεια στους πολιτικούς, γιατί εμείς τους επιλέγουμε.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
