«Θα πρεπει να υπαρχει ο φραγμος του πολιτισμου στη ζουγκλα της αγορας»

Με το χτύπημα στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου και στο Πεντάγωνο χτυπήθηκε η παγκόσμια οικονομική και πολιτική δύναμη, προκαλώντας το άνοιγμα στο κουτί της Πανδώρας. Δύο μέρες μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις ΗΠΑ κι ενώ το βλέμμα του πλανήτη Γη είναι στραμμένο στο ποια θα είναι τα αντίποινα από την πλευρά των πλανηταρχών ο ΠτΘ συνομιλεί με τον Καθηγητή Οικονομικής Θεωρίας, Πρόεδρο του Τμήματος Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Ανάπτυξης στο Δ.Π.Θ. και συγγραφέα, κ. Γιώργο Χατζηκωνσταντίνου για το προφίλ της οικονομίας την προηγούμενη μέρα και το πιθανό σκηνικό τις επόμενες μέρες. Ο κ. Χατζηκωνσταντίνου επιχειρεί μια ουμανιστική ανάγνωση στα ζητήματα της οικονομίας, διαπνεόμενος από τα ευρωπαϊκά ιδεώδη κι εστιάζει το ενδιαφέρον του στην αναγκαιότητα η Αμερική να λειτουργήσει με τη σοφία που επιβάλλεται να διακρίνει τον παγκόσμιο ρυθμιστή των γεγονότων. «Μόνο αν καταφέρουν να εξαφανίσουν τις υπερβολές θα είναι δυνατόν να εξαφανίσουν τη βία από τον κόσμο και να είναι πραγματικοί πλανητάρχες, όχι μόνο της δύναμης αλλά και της σοφίας» επισημαίνει, προοιωνίζοντας τι μπορεί να συμβεί στην αντίθετη περίπτωση.

ΠτΘ: Κύριε Καθηγητά είμαστε στην επόμενη μέρα. Ποια ήταν η προηγούμενη μέρα; Τι θα πρέπει να διακρίνει τις επόμενες μέρες;

Γ.Χ.: Ο 21ος αιώνας έμπαινε με μια ελπιδοφόρο προοπτική, γιατί με το τέλος του 20ου αιώνα έπεφτε το τείχος του Βερολίνου, κατελύετο ο διπολισμός και ο εξ’ αυτού κίνδυνος για πυρηνικό ολοκαύτωμα. Έβγαινε στην επιφάνεια η έννοια της παγκοσμιοποίησης που δημιουργούσε ένα αίσθημα ελπίδας για το μέλλον σε ένα πλανήτη, όπου θα μπορούσαν οι κάτοικοι να συνεργαστούν, να βελτιώσουν το επίπεδο της ζωής τους. Ταυτόχρονα, όλα αυτά συνέπιπταν με την ανάδειξη μιας νέας τεχνολογίας η οποία υποσχόταν την αποτελεσματικότερη διαχείριση της πολυπλοκότητας του κόσμου. Μέσα στο 2001, ξυπνάμε στις 11 Σεπτεμβρίου και βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια θλιβερή ιστορία, θρηνούμε ανθρώπινα θύματα.

Είχαν προηγηθεί γεγονότα που δεν άφηναν περιθώρια για την επαλήθευση των ελπίδων. Η έννοια της παγκοσμιοποίησης κατέπιπτε σιγά – σιγά μέσα από την έλλειψη παγκοσμιότητας. Η ανισότητα του εισοδήματος σε παγκόσμιο επίπεδο γινόταν όλο και μεγαλύτερη, γιατί γίνονταν διάφοροι πόλεμοι που ξέφευγαν από τις δυνατότητες ελέγχου των κατεστημένων θεσμών, όπως ήταν ο ΟΗΕ που εξέφραζε κάποια ισορροπία για τον πλανήτη. Αυτοί οι θεσμοί έρχονταν να υποταχθούν σε άλλους, οι οποίοι κατά τρόπο εξουσιαστικό δημιουργούσαν πολέμους και βομβαρδισμούς σε όλο τον πλανήτη. Ας μην ξεχνάμε τι έγινε με τους βομβαρδισμούς του Ιράκ και τον πόλεμο του Κόλπου, τι έγινε στο Κόσσοβο, στο Αφγανιστάν και σε άλλες περιοχές.

Η χρήση της τεχνολογίας στα χέρια πολιτικών μεγαθηρίων δεν ερχόταν να επαληθεύσει την ελπίδα του ανθρώπου ότι θα είχε στα χέρια του ένα δούλο χωρίς ψυχή.

Αυτή η ιστορία κατέληξε στη θυσία ανθρώπων η οποία είτε προηγήθηκε της 11ης Σεπτεμβρίου με χιλιάδες ανθρώπινα θύματα στις ΗΠΑ, είτε με τη θυσία ανθρώπων στην Παλαιστίνη, στο Ιράκ, στο Κόσσοβο. Όλοι αυτοί είναι θύματα αφενός μεν της αλαζονείας της εξουσίας, αφετέρου δε της αλαζονείας του φανατισμού. Απέναντι στις ΗΠΑ, που θέλουν να εμφανίζονται ως πλανητάρχες και να επιβάλλουν μια Pax Americana στον κόσμο θα πρέπει να δούμε κατά πόσο έχουν σοφία και δεν είναι μόνο μία δύναμη εξουσίας και στρατιωτικής επιβολής.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η βία φέρνει βία. Η δικαιοσύνη όπως την αισθάνεται ο μικρός μεγάλος άνθρωπος της καθημερινότητας, πρέπει να γίνει σεβαστή, να αξιολογηθεί, να ληφθεί σοβαρά υπόψιν, διότι διαφορετικά δεν θα είναι δυνατόν οι ΗΠΑ να διακριθούν από τη σοφία που είναι απαραίτητη. Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιδράσει η Αμερική θα αποδείξει και τη σοφία της. Εάν ακολουθήσει μια αντίδραση δύναμης και επιβολής με βομβαρδισμούς τότε θα προκύψει νέα βία στην ανθρωπότητα.

Θα πρέπει να εξετάσουν για ποιους λόγους υπάρχει βία στον πλανήτη κι αυτούς να προσπαθήσουν να εξαλείψουν με τη δύναμη που διαθέτουν.

Θα πρέπει να δουν ποιο είναι το αίσθημα δικαιοσύνης που διακυβεύεται, μήπως μέσα από τις παγκοσμιοποιητικές διαδικασίες του κεφαλαίου και των αγορών που τα πάντα μπορούν να επιλύσουν – και τελικά δεν τα επιλύουν όλα – έχουν γίνει υπερβολές, μήπως έχουμε υβρίσει, μήπως έχουμε (έχουν) υπερβάλλει κι αυτήν την υπερβολή θα πρέπει να την ξεπεράσουν, δηλαδή να υπερβούν οι ίδιοι τους εαυτούς τους. Μόνο αν καταφέρουν να εξαφανίσουν τις υπερβολές θα είναι δυνατόν να εξαφανίσουν τη βία από τον κόσμο και να είναι πραγματικοί πλανητάρχες, όχι μόνο της δύναμης αλλά και της σοφίας.

ΠτΘ: Η αντίδραση της Αμερικής θα έχει πολιτικές αλλά και οικονομικές επιπτώσεις. Δεδομένου ότι η παγκοσμιοποιημένη οικονομία ακολουθεί τη λογική του ντόμινο και είδαμε τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια προχθές να καταρρέουν και το χρυσό με το πετρέλαιο να φθάνουν στα ύψη, πόσο μπορεί να επηρεαστεί το κλίμα ύφεσης της τελευταίας περιόδου;

Γ.Χ.: Τους τελευταίους μήνες, υπήρχαν οι ενδείξεις μιας παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης, για την οποία έγραψαν παγκόσμια οικονομικά περιοδικά. Παρουσιάζονται στοιχεία πραγματικής ύφεσης στις ΗΠΑ, η οποία αποτελεί την ατμομηχανή της διεθνούς οικονομίας. Η ύφεση υφίσταται ένα νέο πλήγμα, και θα έχουμε ενδείξεις περαιτέρω επιδείνωσης των οικονομικών καταστάσεων στον κόσμο.

Διάβαζα σε άρθρο του Economist ότι υπήρχε μείωση της παραγωγής έως και στο 50% διότι απλούστατα δεν υπήρχε ζήτηση. Ας αναρωτηθούμε επομένως γιατί δεν υπάρχει ζήτηση.

Μήπως «καταφέραμε» τέτοιου είδους κατανομή εισοδημάτων ώστε ο κόσμος να μην μπορεί να αγοράσει; Ο στόχος άραγε της οικονομικής διαδικασίας είναι μόνο το να αγοράζουμε προϊόντα, και να γίνονται πωλήσεις; Μήπως θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι η οικονομική πρόοδος δεν είναι άμοιρη επηρεασμών σε άλλα επίπεδα της ζωής; Πέρα από την οικονομία, υπάρχει το περιβάλλον, το αίσθημα της ευημερίας, οι ισορροπίες του πλανήτη όπως και οι κοινωνικές.

Μήπως ξεπεράσαμε τους εαυτούς μας και τους στόχους μας και πρέπει να αποκατασταθεί η αίσθηση του μέτρου και στην οικονομία; Μήπως θα πρέπει να δημιουργηθούν οι απαραίτητοι μηχανισμοί, οι οποίοι να μπορούν να ασκήσουν έναν κοινωνικό έλεγχο στην αγορά;

ΠτΘ: Η πολιτική των ΗΠΑ φαίνεται πως έχει τη συγκατάθεση της Ιαπωνίας και της Ευρώπης, γι’ αυτό και δεν ανατρέπονται οι ισορροπίες που δίνουν άλλοθι στην παγκόσμια αγορά του χρήματος. Περνώντας και αυτοί το τελευταίο έτος μια οικονομική κρίση μπορούν να κρατήσουν τα χαλινάρια στην Αμερική;

Γ.Χ.: Η Ιαπωνία και η Ευρώπη γνωρίζουν ότι τα πάντα ξεκινούν από τις ΗΠΑ. Εάν διακυβευτούν τα οικονομικά συμφέροντα των ΗΠΑ, τα οποία εν πολλοίς εκρέουν από την ύπαρξη τεραστίων πολυεθνικών επιχειρήσεων που δρουν κατά τρόπο ανεξέλεγκτο, γνωρίζουν αυτές οι δυνάμεις ότι θα υποστούν συνέπειες αυτής της οικονομίας.

Να θυμηθούμε ότι όταν οι ΗΠΑ μπροστά σ’ αυτήν την κρίση μετέφεραν ότι θα αφήσουν το δολάριο να πέσει πιο χαμηλά, ενώ οι Ευρωπαίοι επιχειρούσαν να ανεβάσουν το ευρώ σε σχέση με το δολάριο, όταν το πληροφορήθηκαν και εκ του γεγονότος ότι εξάγουν mercedes στις ΗΠΑ τρομοκρατήθηκαν, γιατί θα μειωνόταν η εξαγωγή των ευρωπαϊκών προϊόντων στις ΗΠΑ.

Υπάρχει μία σύνδεση των τριών αυτών οικονομικών πόλων, η οποία δεν είναι εύκολο να ξεπεραστεί.

Οι Ευρωπαίοι χαρακτηρίζονται όχι μόνο από την αίσθηση των ευκαιριών, του κέρδους και της κατάκτησης αλλά κατοικούν σε ένα τόπο τεράστιας πολιτιστικής παράδοσης, η οποία γέννησε το ανθρωπιστικό πνεύμα, το οποίο αποτελεί το συγκριτικό τους πλεονέκτημα σε σχέση με τις ΗΠΑ.

Οι Ευρωπαίοι δεν θα πρέπει να θυσιάσουν μια παράδοση πολιτισμού στο βωμό μιας τέλειας ανεξέλεγκτης αγοράς, στην επιδίωξη όλο και μεγαλύτερων οικονομικών επιτυχιών.

Θα πρέπει να υπάρχει ο φραγμός του πολιτισμού στη ζούγκλα της αγοράς.

ΠτΘ: Ανάμεσα στους πολιτισμένους Ευρωπαίους είναι και οι ηγέτες της Μ. Βρετανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας. Ο κ. Μπλερ έκανε προχθές λόγο για απόδοση δικαιοσύνης και όχι μόνο, κάτι που ελέχθη και από τους Αμερικάνους. Το «όχι μόνο» μας βάζει σε προβληματισμό για το ποια μπορεί να είναι τα αντίποινα, στα οποία ενδέχεται να συμφωνήσει και η πολιτισμένη Ευρώπη.

Γ.Χ.: Ο Μπλερ χαρακτηρίζει τον εαυτό του κεντροαριστερό και οι άνθρωποι της γενιάς μου γνωρίζουν τι σημαίνει κεντροαριστερά, κεντροδεξιά. Τον άκρατο νεοφιλελευθερισμό που υποστηρίζει τον αποκαλεί κεντροαριστερά. Προφανώς χρησιμοποιεί κάποια πανουργία του Λόγου.

Θα ήμουν ευτυχής μπροστά στην παγκόσμια δυστυχία που πλήττει τον πλανήτη – όχι μόνο στο επίπεδο των αθώων θυμάτων που επλήγησαν προχθές από τα τρομοκρατικά γεγονότα αλλά και των ανθρώπων του Τρίτου Κόσμου που πένονται και πεθαίνουν από αρρώστιες – όταν ο λόγος του Τόνι Μπλερ προς τον απλό πολίτη της Μεγάλης Βρετανίας για πάταξη της παγκόσμιας τρομοκρατίας βρει γόνιμο έδαφος στο μυαλό του απλού ανθρώπου της καθημερινότητας.

Φοβάμαι όμως ότι ενώ όλοι λένε κρίμα για τους νεκρούς, ενδομύχως ίσως να αισθάνονται κι ένα αίσθημα ικανοποίησης που κάπου είδαν την αλαζονική εξουσία να βρίσκεται μπροστά σε αναπάντεχες δυσκολίες.

Πιθανόν αυτό το συναίσθημα να μην το μοιράζονται όλοι. Ο μέσος πολίτης αυτού του πλανήτη κάπου αισθάνεται ότι αυτό που καλείται παγκόσμια δικαιοσύνη του απλού ανθρώπου δεν είναι παρά η δικαιοσύνη της εξουσίας. Κι αυτό τον συνταράσσει.

ΠτΘ: Αυτή η άποψη μεταφέρθηκε το βράδυ της Τρίτης στο γαλλικό κανάλι TV5 από κάποιους αναλυτές που αναρωτήθηκαν για την ειλικρίνεια στην έκφραση συλλυπητηρίων. Από την άλλη, στους Δίδυμους Πύργους στεγάζονταν επιχειρήσεις όπως η Morgan Stanley, η Bank of America, η Deutsche Bank, η Credύt Suisse. Υπάρχει συμβολισμός στο χτύπημα;

Γ.Χ.: Αναμφίβολα είναι ένα χτύπημα κατά του συστήματος της ανεξέλεγκτης αγοράς που επιχειρείται να επιβληθεί. Το ζήτημα είναι ότι δυστυχώς στον 21ο αιώνα δεν έχουμε καταφέρει να αποκτήσουμε τη συνείδηση της αξίας του ανθρώπου κι ενώ λυπούμαστε για ανθρώπινες ζωές που χάνονται, μπορεί να υπάρχει ένα αίσθημα ικανοποίησης ότι η αλαζονεία της εξουσίας είναι δυνατόν να χτυπηθεί.

Για πρώτη φορά ο αμερικανικός λαός που αισθάνεται κυρίαρχος και δεν γνωρίζει που βρίσκεται η Ελλάδα, αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι στο απυρόβλητο και ότι η μειωμένη πολιτική συνείδηση, που πολλές φορές επικρατεί στις ΗΠΑ, φτάνει η ώρα που πρέπει να επανακτηθεί.

Αυτός ο λαός συζεί με άλλα 6 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Τι θα καταφέρουμε στο μέλλον επιβάλλοντας τις απόψεις μας δια της βίας, φτιάχνοντας πυρηνικές ομπρέλες και κατασκευάζοντας πυρηνικά όπλα;

Το ένα τρίτο του πλανήτη δυστυχεί. Τι θα γίνει όταν αυτοί οι άνθρωποι ζητήσουν τα δικαιώματά τους; Θα τους βομβαρδίσουμε με έξυπνα όπλα για να διαφυλάξουμε τη δική μας ευμάρεια;

Μήπως η σοφία του πλανητάρχη λαού θα πρέπει να είναι τέτοια που να καταλάβει ότι έχει την ευθύνη της υπόθεσης της ζωής και αυτός είναι ο πρώτος στόχος προς επιδίωξη;

ΠτΘ: Υπάρχουν σενάρια που συνδέουν τα γεγονότα της Τρίτης με το πετρέλαιο. Ακούστηκε ότι έμμεσα η Αμερική επιδιώκει να κατοχυρώσει την κυριαρχία της στην Κασπία και γιατί όχι να αναπτυχθεί και στο Αιγαίο.

Γ.Χ.: Θα επιθυμούσα μια πλανητική δύναμη σαν την Αμερική να αποφασίσει να ελέγχει όχι τα πετρέλαια, το χρήμα, τους εξοπλισμούς και τα πυρηνικά αλλά να ελέγξει την υπόθεση της παγκόσμιας ευτυχίας, να προσπαθήσει να επιβάλει τους κανόνες μιας ειρηνικής συνύπαρξης όλων των λαών, οι οποίοι θα μπορέσουν να επιβιώσουν σε μια ισότητα ευκαιριών, με τη δυνατότητα να απολαύσουν το αγαθό της ζωής, για το οποίο είμαστε υπεύθυνοι όλοι, άλλα πολύ περισσότερο εκείνοι που διαθέτουν την εξουσία και τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων.

Οι λαοί που θα ονομαστούν leader του πολιτισμού είναι εκείνοι που θα επιβάλλουν το σεβασμό της λεπτής ισορροπίας του πλανήτη που λέγεται ανθρώπινη ζωή, ανθρώπινη ύπαρξη, ανθρώπινη ευτυχία κι ευημερία.

Δεν μπορεί να ευημερούν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι εις βάρος πέντε δισεκατομμυρίων. Αυτό θα επιφέρει πιθανώς μια πλανητική κοινωνική σύγκρουση, έναν πόλεμο που θα είναι ο δυστυχέστερος των πολέμων.

Θυσιάζουμε τα πάντα στη βραχυχρόνια αποτελεσματικότητα και στο βραχυχρόνιο όραμα ξεχνώντας ότι η υπόθεση της ζωής είναι 6-7 δισεκατομμυρίων ετών.

Να βρουν και να χτυπήσουν τους τρομοκράτες ανηλεώς. Αν όμως εξακολουθήσουν την πολιτική ανισότητας και αλαζονείας θα γεννηθούν νέοι τρομοκράτες και θα υπάρξει νέα βία και δίπλα στην κρατική βία θα υπάρχει αυτή των ιδιωτών και των οργανώσεων, με αποτέλεσμα να θρηνούμε συνεχώς ανθρώπινα θύματα που δεν έχουν καμία ευθύνη για ό,τι γίνεται.

Το κάθε τι που λέγεται από τον άνθρωπο που αναλαμβάνει την ευθύνη να το μεταφέρει είναι λεπτό ζήτημα. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι ενάντια στην υπόθεση της οποιασδήποτε μορφής τρομοκρατίας ο κάθε εχέφρων νους τίθεται θετικά. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η κάθε ανθρώπινη ζωή έχει σημασία.

Πρέπει να υπάρξουν θεσμοί που να κατοχυρώνουν την ελευθερία, τη δημοκρατία και τα δικαιώματα των απλών, μικρών ανθρώπων της καθημερινότητας, οι οποίοι δεν πρέπει να συσσωρεύουν μέσα τους μίσος, γιατί το μίσος θα έχει την επόμενη μέρα του, της βίας.

ΠτΘ: Κύριε Χατζηκωνσταντίνου σας ευχαριστώ πολύ.

Γ.Χ.: Κι εγώ σας ευχαριστώ.

Μαρία Αμπατζή

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.