Τα Οικοδικτυα ως μεσο προστασιας των ειδων και οικοτοπων

Το μοντέλο των Οικοδικτύων εμφανίστηκε πριν είκοσι χρόνια περίπου έχοντας στόχο τη διατήρηση της ακεραιότητας των περιβαλλοντικών λειτουργιών έναντι πιέσεων από ανθρώπινες δραστηριότητες. Στόχος του η διατήρηση των περιβαλλοντικών λειτουργιών ως μέσο προστασίας των ειδών και των οικοτόπων, καθώς και η προώθηση της βιώσιμης χρήσης των φυσικών πόρων, ώστε να περιοριστεί ο αντίκτυπος των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στη βιολογική ποικιλότητα.

Η δημιουργία οικοδικτύων και η από κοινού διαχείρισή τους με τη Βουλγαρική πλευρά προσφέρει ευκαιρίες για την προστασία των τύπων οικοτόπων και των ειδών που προστατεύονται από αυτή. Επιπλέον, δίνει διεθνή διάσταση στις δράσεις διαχείρισης και επιστημονικής παρακολούθησης αυτών που προστατεύονται και ασφαλώς νέες προοπτικές στην ανάδειξη και προστασία υψηλής φυσικής αξίας.

Για το θέμα των Οικοδικτύων ο ΠτΘ συζητά σήμερα με τον Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου της Περιβαλλοντικής Οργάνωσης «Καλλιστώ» κ. Σπύρο Ψαρούδα. Να σημειωθεί ότι η Περιβαλλοντική Οργάνωση «Καλλιστώ» δημιουργήθηκε το 2004. Οι άνθρωποι που τη δημιούργησαν έχουν τουλάχιστον μια δεκαετή εμπειρία πάνω σε ζητήματα που αφορούν κυρίως ορεινά οικοσυστήματα, προστατευόμενες περιοχές στην Ελλάδα και μεγάλα σαρκοφάγα. Μια από τις περιοχές που δραστηριοποιείται είναι η Οροσειρά της Ροδόπης, ενώ εκπροσωπεί τις περιβαλλοντικές οργανώσεις στον φορέα διαχείρισης της Οροσειράς της Ροδόπης και έχει μια δραστηριότητα, η οποία προσδιορίζεται και από προγράμματα που υλοποιεί στη συγκεκριμένη περιοχή.

ΠτΘ: κ. Ψαρούδα, τι είναι τα Οικοδίκτυα;

Σ.Ψ.: Πρόκειται για μια έννοια που αναπτύχθηκε τα τελευταία περίπου είκοσι χρόνια με πρωτοβουλία του Συμβουλίου της Ευρώπης και στη συνέχεια έχει υιοθετηθεί και από άλλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Δίνοντας έναν απλό ορισμό θα έλεγα ότι πρόκειται ουσιαστικά για το σύστημα προστατευόμενων περιοχών και «διαδρόμων επικοινωνίας» μεταξύ τους. Δηλαδή δεν αρκούμαστε να έχουμε αποκομμένη μια προστατευόμενη περιοχή σε ένα σημείο και μια άλλη μετά από χιλιάδες χιλιόμετρα, αλλά επιπλέον φροντίζουμε ώστε μεταξύ των δύο αυτών περιοχών να υπάρχουν περιφερειακές θα έλεγα ζώνες καθώς επίσης και «διάδρομοι επικοινωνίας», οι οποίοι μπορούν να είναι διαφόρων ειδών. Για παράδειγμα για να χαρτογραφήσουμε αυτούς τους διαδρόμους επικοινωνίας χρησιμοποιούμε ακριβώς διαδρόμους που χρησιμοποιούνται από είδη της άγριας ζωής.

ΠτΘ: Ποιος είναι ο στόχος και πώς πραγματώνεται;

Σ.Μ.: Ο στόχος αφορά σε προστατευόμενες περιοχές που βρίσκονται σε μία χώρα, αλλά και σε προστατευόμενες περιοχές που βρίσκονται σε περισσότερες της μίας χώρας, όπως για παράδειγμα οι προστατευόμενες περιοχές του δικτύου NATURA 2000 στην Ελλάδα και των νέων περιοχών που εντάσσονται ή πρόκειται να ενταχθούν στο δίκτυο NATURA της Βουλγαρίας, εφόσον η χώρα μπήκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εδώ λοιπόν είναι σημαντικό να υπάρχουν τέτοιου είδους «διάδρομοι επικοινωνίας» και βεβαίως διαχείριση αυτών. Αυτό σημαίνει ότι στην περίπτωση των περιοχών που βρίσκονται σε μία χώρα θα πρέπει οι διαχειριστικές αρχές των προστατευόμενων περιοχών να συνεννοούνται μεταξύ τους και να κάνουν κοινά προγράμματα. Το ίδιο ισχύει και μεταξύ των δύο χωρών. Αυτό δε σε περιπτώσεις που είναι χώρες, όπως η Ελλάδα και η Βουλγαρία, είναι πολύ σημαντικό, γιατί τέτοιου είδους προσπάθειες μπορούν να δεχθούν και υποστήριξη διεθνή. Εξυπηρετούνται οι προϋποθέσεις για να χρηματοδοτηθούν κατά προτεραιότητα, διότι διεθνείς οργανισμοί, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, δίνουν σημασία στη διασυνοριακή διάσταση που έχουν κάποιες δράσεις προστασίας ή διαχείρισης μιας περιοχής.

ΠτΘ: Η διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ Ελλάδας Βουλγαρίας είναι σε καλά επίπεδα;

Σ.Μ.: Τυχαίνει να με ρωτάτε κάτι το οποίο συζήτησα χθες το πρωί με τη δήμαρχο Σμόλιαν. Η δήμαρχος ήθελε κατά κάποιον τρόπο να πιέσει να δεχθούν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις τη δημιουργία ενός νέου διασυνοριακού περάσματος ενός νέου δρόμου. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις βεβαίως και καλοδέχονται οποιαδήποτε προσπάθεια επικοινωνίας, ακόμη κι αν πρόκειται για έναν δρόμο, αλλά βεβαίως θέτουν και πάντα τη διάσταση την περιβαλλοντική, γιατί φοβούνται μήπως ο δρόμος δημιουργήσει προβλήματα. Έχουμε δει πολλές φορές να γίνεται κακή κατασκευή και κακοδιαχείριση του δρόμου, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα. Της έθιξα, λοιπόν, το ζήτημα ότι για να προχωρήσουν τέτοια αναπτυξιακά θέματα προϋπόθεση που θέτουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις είναι να φτιαχτούν τέτοια οικοδίκτυα, κοινές διασυνοριακές επιτροπές ή κοινοί φορείς διαχείρισης, οι οποίοι θα είναι σε θέση να συντονίζουν τις προσπάθειες και να παρακολουθούν και τις επιπτώσεις, όπου υπάρχουν τέτοιες. Εάν δεν υπάρχει αυτό είναι αναποτελεσματικά τα μεγαλεπήβολα πλάνα στο βαθμό που δεν είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε σωστά τις συνέπειες είτε θετικές είτε αρνητικές που προκύπτουν από αυτά τα σχέδια. Η απάντησή της ήταν ότι ο κόσμος δυστυχώς είναι επιφυλακτικός στη Βουλγαρία, γιατί τέτοιου είδους διασυνοριακές επιτροπές και φορείς φοβούνται ότι θα προσθέσουν γραφειοκρατία και πρόσθετους ελέγχους. Φοβούνται ότι έτσι δεν θα κάνουν τη διαχείριση και τις επενδύσεις που θέλουν. Αυτό είναι μια πραγματικότητα την οποία οφείλω να παραδεχθώ. Δεν πρέπει να προσθέτουμε με τέτοιου είδους προσπάθειες πρόσθετη γραφειοκρατία και προβλήματα.

Από την άλλη, αν δεν υπάρχει μια συνεννόηση ή αν δεν υπάρχει κάποιος που θα μπορεί να παρακολουθεί τις επιπτώσεις, δυστυχώς πολύ καλές προθέσεις καταλήγουν στο αντίθετό τους. Λέμε συχνά ότι ο δρόμος για την κόλαση πολλές φορές είναι στρωμένος με καλές προθέσεις.

ΠτΘ: Τα οικοδίκτυα συνδέονται και με την ανθρώπινη δραστηριότητα;

Σ.Ψ.: Βέβαια, δεν είναι απλά ένα σημείο στο χάρτη ή είναι κάτι που έχει χρονική διάσταση. Έχει και μία διαχειριστική διάσταση το Οικοδίκτυο.

ΠτΘ: Υπάρχουν περιοχές οικολογικού ενδιαφέροντος όπου θα μπορούσαν να αναπτυχθούν οικοδίκτυα στη διασυνοριακή γραμμή Ελλάδας Βουλγαρίας;

Σ.Ψ.: Πέρσι το Νοέμβριο ολοκληρώθηκε σχετικό πρόγραμμα που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη Βουλγαρία, η οποία ανέλαβε να κάνει ένα τέτοιο σχέδιο. Έπρεπε να εντοπίσει πού υπάρχει δυνατότητα και ανάγκη δημιουργίας τέτοιων οικοδικτύων κατά μήκος των Ελληνοβουλγαρικών συνόρων. Αυτό ολοκληρώθηκε και έχουν προκύψει κάποιες συγκεκριμένες προτάσεις από την επιστημονική και τεχνική ομάδα που ετοίμασε το σχέδιο. Οι προτάσεις βρίσκονται σε μια ιστοσελίδα ekonetworks.org όπου κάποιος μπορεί να την επισκεφθεί και να ενημερωθεί για τις προτάσεις, τους χάρτες των περιοχών, τόσο όσον αφορά στα έργα προστασίας, αλλά και έργων ανάδειξης και προώθησης κάποιων καλώς εννοούμενων αναπτυξιακών πρωτοβουλιών και από τις δύο πλευρές των συνόρων. Τα συμπεράσματα που βγήκαν από το πρόγραμμα, όπου ως «Καλλιστώ» παίξαμε ένα ρόλο συμβούλου και είχαμε την ευκαιρία να καταθέσουμε τις προτάσεις μας, κατέληξαν σε ένα σχέδιο συμφωνίας μεταξύ ελληνικών και βουλγαρικών αρχών και μάλιστα σε επίπεδο κυβερνητικό, γιατί δυστυχώς, αν το θέμα μείνει σε επίπεδο νομαρχιών και περιφερειών, θα κολλήσει. Αυτό έχει αποδείξει η παρελθούσα εμπειρία πρέπει πρώτα να γίνει μια διακρατική συμφωνία για να προχωρήσουμε σε περιφερειακό επίπεδο.

ΠτΘ: Έχει ανταποκριθεί η Ελλάδα;

Σ.Ψ.: Δυστυχώς από ελληνικής πλευράς δεν έχει επιδειχθεί το ανάλογο ενδιαφέρον. Έγιναν οι προσκλήσεις, προγραμματίσθηκαν συναντήσεις πέρσι το καλοκαίρι, εν τω μέσω πυρκαγιών στην Ελλάδα, έτσι το Υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ καθώς και το Υπουργείο Γεωργίας, που είχαν προσκληθεί, δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν. Εν πάση περιπτώσει, σε αυτόν τον τομέα έχουμε μία καθυστέρηση που μας βάζει σε ανησυχίες μήπως ως έναν βαθμό η καθυστέρηση είναι ηθελημένη για να προχωρήσουν κάποια πράγματα χωρίς το σωστό έλεγχο.

ΠτΘ: Μιλάμε για περιοχές που βρίσκονται κοντά στα σύνορα. Υπάρχουν όμως και περιοχές που απέχουν αρκετά από τα σύνορα. Αυτές θα μπορούσαν να ενταχθούν μέσα στα οικοδίκτυα;

Σ.Ψ.: Βεβαίως. Η μεγάλη σημασία των οικοδικτύων είναι όχι τόσο στο να συνδέσουν δύο προστατευόμενες περιοχές μεταξύ τους, όσο να συνδέουν τις διάφορες προστατευόμενες περιοχές σε μια ευρύτερη χορική ενότητα και να δημιουργήσουν αυτό το δίκτυο. Για παράδειγμα, υπάρχουν περιφερειακά δίκτυα, όπως το Δίκτυο των προστατευόμενων περιοχών στην Πελοπόννησο, το οποίο θα μπορούσε, αν υπάρχει μία κοινή επιτροπή διαχείρισης και υπάρχουν ανάλογα σχέδια για τη διαχείριση αυτών των περιοχών με έναν ενιαίο τρόπο, να αποτελεί το Οικοδίκτυο της Πελοποννήσου. Η ουσία είναι αυτό το οικοδίκτυο που σε αυτή την περίπτωση δεν είναι κοντά στα σύνορα, να συνδέεται με το Δίκτυο της Δυτικής Ελλάδας και αυτό με τη σειρά του με της Ανατολικής και Κεντρικής Στερεάς σε ένα ευρύτερο δίκτυο ευρωπαϊκού χαρακτήρα. Εκεί αποκτά και πραγματική διάσταση η έννοια του δικτύου NATURA 2000 που είναι και αυτό σε αυτή τη λογική.

ΠτΘ: Είπατε ότι τα Οικοδίκτυα εμφανίστηκαν πριν είκοσι χρόνια περίπου. Υπάρχει προηγούμενη εμπειρία για το πώς λειτουργούν;

Σ.Ψ.: Στη Δυτική Ευρώπη έχουμε ήδη τέτοιες περιπτώσεις και λειτουργούν. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ένα οικοδίκτυο περιοχών που έχουν σπηλαιολογικό ενδιαφέρον μεταξύ Γαλλίας, Γερμανίας και Βελγίου. Έχουν επωφεληθεί αρκετά από τη λειτουργία αυτών των δικτύων, γιατί σε αυτές τις χώρες είναι σημαντικό να υπάρχει και μια συνεργασία μεταξύ τους, έχουν προσελκύσει επενδύσεις και ευρωπαϊκά χρήματα και έχουν επίσης αξιοποιήσει τις δυνατότητες που δημιουργούνται και για άλλους στόχους, όπως την ανάδειξη της περιοχής. Θα επαναλάβω ότι δεν είναι διασυνοριακού χαρακτήρα τα οικοδίκτυα έχουν αξία έτσι και αλλιώς ακόμη και πέραν της διασυνοριακής διάστασής τους.

Διασυνοριακό Πάρκο Ροδόπης

ΠτΘ: κ. Ψαρούδα, σε ποιο σημείο βρίσκεται η δημιουργία του Διασυνοριακού Πάρκου Ροδόπης;

Σ.Ψ.: Η δημιουργία του πάρκου είναι μια πρόταση που έχει κατατεθεί από πολλούς και διαφορετικούς μεταξύ τους φορείς, για παράδειγμα από τα Ηνωμένα Έθνη, ακόμη από τη δεκαετία του 1980, όταν τα πολιτικά πράγματα στην περιοχή μας ήταν τελείως διαφορετικά μέχρι και πρόσφατα που κατατέθηκαν αντίστοιχες προτάσεις και από τη δική μας πλευρά, τις περιβαλλοντικές εννοώ οργανώσεις της περιοχής. Ενώ υπάρχουν αυτές οι προτάσεις, ενώ αναζητούμε νέες προοπτικές και δυνατότητες για το διασυνοριακό αυτό πάρκο στο βαθμό τόσο από πλευράς Βουλγαρίας όσο και από πλευράς Ελλάδας, όπου υπάρχουν φορείς διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών, το επόμενο βήμα καθυστερεί να γίνει λόγω αυτών των επιφυλάξεων, λογικών ή μη, που υπάρχουν και από τις δύο πλευρές. Η κάθε πλευρά το βλέπει ανταγωνιστικά. Θεωρεί ότι αν δεν έχει να δώσει λογαριασμό σε κανέναν από την άλλη πλευρά θα επωφεληθεί τώρα που υπάρχει και ένας ανταγωνισμός για κονδύλια ευρωπαϊκά και θα επωφεληθεί μάλιστα περισσότερο. Αυτό είναι τελείως εσφαλμένο. Η ύπαρξη ενός διασυνοριακού πάρκου θα έχει πολλαπλασιαστικές επιδράσεις που θα αφορούν στην αποτελεσματικότητα των μέτρων που μπορεί να ληφθούν. Για παράδειγμα, είναι αδύνατον να προστατεύσεις σωστά έναν πληθυσμό πουλιών που έχει τη φωλιά του στη Βουλγαρική πλευρά και έρχεται και τρέφεται στην ελληνική, θα έχει όμως και οφέλη πολλαπλασιαστικά από πολλές πλευρές. Με άλλον τρόπο θα μπορούσε να αναπτυχθεί η ορεινή Ροδόπη, αν υπήρχε μια κοινή προσπάθεια και από την ελληνική και από την βουλγαρική πλευρά, καθώς επίσης με άλλο τρόπο θα μπορούσε να γίνει ο σχεδιασμός ώστε να έχουμε πολλαπλάσιες δυνατότητες προσέλκυσης τόσο επισκεπτών όσο και κονδυλίων ευρωπαϊκών για την αγροτική ανάπτυξη της περιοχής.

ΠτΘ: Αυτό βέβαια απαιτεί συνείδηση όχι μόνο περιφερειακή, αλλά και διεθνιστική για την προστασία του περιβάλλοντος…

Σ.Ψ.: Έχετε δίκιο. Πρέπει κάποια στιγμή να σκεφτόμαστε και με τέτοιους όρους. Είναι λογικό βέβαια να μη σκέφτεται έτσι ο πολύς κόσμος. Η Ελλάδα, για παράδειγμα, ποτέ δεν είχε χερσαία σύνορα με άλλη χώρα της ΕΕ έως και την ένταξη της Βουλγαρίας και Ρουμανίας, οπότε πλέον και οδικώς συνδέεται με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα δεδομένα έχουν αλλάξει εδώ και ενάμισι χρόνο. Επόμενο είναι, λοιπόν, να μην το σκεφτόμαστε έτσι, αλλά πρέπει το συντομότερο δυνατόν για το καλό όλων να αρχίζουμε να βάζουμε αυτή τη διεθνιστική, όπως είπατε διάσταση, στον τρόπο που σκεφτόμαστε και ενεργούμε. Και αυτό οφείλω να σας πω όχι μόνο για την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και για την αγροτική ανάπτυξη.

ΠτΘ: κ. Ψαρούδα, σας ευχαριστώ πολύ.

Σ.Ψ.: Κι εγώ σας ευχαριστώ.

Α.Π.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.