Σταυρος Τζιμας «Το μεγαλο λαθος της ελληνικης εξωτερικης πολιτικης, ηταν οτι δεν αντεξε στην πιεση και ταχτηκε εξ ολοκληρου με τη σερβικη πλευρα»

Το βιβλίο του δημοσιογράφου και συγγραφέα Σταύρου Τζίμα «Η Κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας και οι ελληνικές φαντασιώσεις: Ελλάς – Σερβία – Ορθοδοξία» παρουσιάζεται σήμερα στην Κομοτηνή, σε συνδιοργάνωση του «ΠτΘ» και των εκδόσεων «Επίκεντρο».
 
Ένα βιβλίο, που εμπεριέχει τις προσωπικές μαρτυρίες του πολύπειρου δημοσιογράφου – ως απεσταλμένου στις εμπόλεμες περιοχές κατά τη δεκαετία του ’90 – από τα γεγονότα της πρώην Γιουγκοσλαβίας, εκκινώντας από τον θάνατο του ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας Γιόζιπ Μπροζ Τίτο, το 1980, ακολουθώντας τα έργα και τις ημέρες του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς και φτάνοντας έως και το 2009. Καταγράφοντας ωστόσο γεγονότα και μαρτυρίες που περιγράφουν την «έκρηξη» του εθνικισμού, τους ενδοεθνοτικούς πολέμους, την γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα και την ελληνική «εμπλοκή».
 
Ο Σταύρος Τζίμας καταγράφει τα γεγονότα ως έγιναν ρίχνοντας φως σε γεγονότα και καταστάσεις, σε πολλά εκ των οποίων για πρώτη φορά. Με αφορμή την παρουσίαση αυτή, ο κ. Τζίμας μίλησε στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» και στη Νατάσσα Βαφειάδου, περιγράφοντας τα όσα έζησε και την «μεταφορά» τους επί χάρτου,  μιλώντας επίσης για τα Βαλκάνια σήμερα αλλά τα Βαλκάνια του μέλλοντος.
 
Σταύρος Τζίμας όμως…
 
ΠτΘ: Γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με τη Γιουγκοσλαβία και μάλιστα τη δεδομένη χρονική στιγμή;
Σ.Τ.: Γιατί βρέθηκα σε εκείνη την περιοχή. Τότε εργαζόμουν στα ΝΕΑ με διευθυντή τον Λέοντα Καραπαναγιώτη, ο οποίος «μυρίστηκε» ότι έρχεται μεγάλο δημοσιογραφικό καράβι σε όλη την περιοχή, στις αρχές της δεκαετίας του '90 και επειδή εγώ είχα έδρα τη Θεσσαλονίκη, και προφανώς εκτιμούσε και κάποιες ικανότητες που διέβλεπε ότι είχα, τότε μου έδωσε εντολή να ασχοληθώ με τις εξελίξεις στην περιοχή.
 
Αυτό το βιβλίο περιέχει τη δική μου εμπειρία. Τι είδα και τι έζησα εγώ στην περιοχή από το 1990 μέχρι και το 2009 που υπογράφτηκε η συμφωνία της Αχρίδας στα Σκόπια και έκλεισε ο κύκλος των ένοπλων συγκρούσεων. Είναι λοιπόν η δική μου μαρτυρία, πάνω στην αρχή που διακήρυσσε πάντα μια μεγάλη μορφή της δημοσιογραφίας στις ΗΠΑ που έλεγε ότι εμείς οι δημοσιογράφοι δεν γράφουμε την αλήθεια, γράφουμε αυτά που βλέπουμε και αυτά που ξέρουμε. Εγώ λοιπόν θεώρησα ότι η δική μου κατάθεση σε όλη αυτή την τραγωδία στη Βαλκανική θα ήταν να μαζέψω τα όσα είδα, τα όσα έζησα, τα όσα μου είπανε, και πάρα πολλά, ακόμα περισσότερα παρασκήνια, για το πώς εξελίχθηκε αυτό το φοβερό λουτρό αίματος στη Γιουγκοσλαβία, πώς επηρέασε την Ελλάδα, ποια ήταν η στάση της Ελλάδας και να τα βάλω σε ένα βιβλίο. Μια πολύ μικρή συνεισφορά στο διάλογο που γίνεται, αλλά και στην ιστορία, αργότερα για τους ιστορικούς, τουλάχιστον εδώ στην Ελλάδα. Για να ξέρουμε τι έγινε και κυρίως γιατί έγινε σε αυτή την περιοχή.
 
ΠτΘ: Πώς μπορεί να σταθεί ένας δημοσιογράφος απέναντι σε τέτοια γεγονότα; Γεγονότα πολλά εκ των οποίων τραγικά, όπως η γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα;
Σ.Τ.: Εγώ προσωπικά, αλλά και πολλοί άλλοι συνάδελφοι, προσπαθήσαμε να ισορροπήσουμε πάνω σε ένα τεντωμένο σκοινί που είναι η αντικειμενική παρουσίαση των γεγονότων και η δική μας πεποίθηση. Είναι πάρα πολύ δύσκολο αυτό. Εγώ εκείνο που κοίταζα πάντα ήταν να μεταφέρω αυτό που βλέπω, αυτό που μου λένε, και τι κρύβεται στο παρασκήνιο, χωρίς να παίρνω τη θέση του ενός ή του άλλου. Αυτό μπορεί να το έκανα σε κάποια σχόλια στην εφημερίδα, ακολουθώντας πάντα την αρχή που λέει ότι η είδηση και το ρεπορτάζ είναι ιερή, αλλά το σχόλιο είναι ελεύθερο. Ειδικά για την Σρεμπρένιτσα έχω γράψει κάποια άρθρα μετέπειτα που εμπεριέχουν την προσωπική μου γνώμη γι' αυτό το  έγκλημα, αλλά όχι δεν παραβίασα τους κανόνες στο τι ακριβώς έγινε στην περιοχή και τι μου είπαν οι συγκεκριμένοι άνθρωποι. Πάντως είναι μια δύσκολη στιγμή για έναν δημοσιογράφο να βρίσκεται σε τέτοιες δυσάρεστες καταστάσεις, και να χρειαστεί να έρθει κόντρα με την επαγγελματική του συνείδηση – που του επιβάλει, εκείνη τη στιγμή, να κάνει το δημοσιογραφικό του καθήκον –  και την ανθρώπινη πλευρά του. Είναι πολύ δύσκολο.   

«Η ελληνική εξωτερική πολιτική ακολούθησε μια πολιτική φοβισμένη, μια πολιτική που την έβαλε αποκλειστικά και μόνο στο πλευρό των Σέρβων» 

ΠτΘ: Το βιβλίο ξεκινάει από το θάνατο του Τίτο και το μεγαλύτερο μέρος του αφορά στην ανάληψη της ηγεσίας και στην έναρξη της διάλυσης της χώρας από τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, φτάνοντας έως και στα δικαστήρια τα οποία αργότερα ο ίδιος αντιμετώπισε. Ποια ήταν η «ανάμιξη» ή η αντιμετώπιση από πλευράς της Ελλάδας;
Σ.Τ.: Όσον αφορά τη στάση της Ελλάδας απέναντι στη Γιουγκοσλαβική κρίση, πρέπει να τη δούμε σε διάφορα επίπεδα. Στο επίπεδο της εξωτερικής πολιτική, και της πολιτικής ηγεσίας. Υπήρχε η πνευματική ελίτ, υπήρχε η επιχειρηματική ελίτ, και βεβαίως υπήρχε η εκκλησία. Το μεγάλο λάθος της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, ήταν ότι δεν άντεξε στην πίεση και της εκκλησίας, αλλά και μερίδας της κοινωνίας, και τάχτηκε ολόκληρη με τη σερβική πλευρά. Ήταν μεγάλο λάθος, κατά τη δική μου άποψη, και εκ των υστέρων βέβαια, αναγνωρίστηκε, ότι η Ελλάδα δεν έπρεπε να ταυτιστεί με τις πολιτικές του Μιλόσεβιτς, οι οποίες κατέληξαν και εις βάρος του ίδιου του σερβικού λαού. Ήταν σημαντικό λάθος αυτό, καθώς ήταν μεγάλη δύναμη στην περιοχή. Η Ελλάδα ήταν η ευρωπαϊκή χώρα η οποία έχαιρε μεγάλης εκτίμησης και η οποία θα μπορούσε να παίξει το ρυθμιστικό, τον ειρηνευτικό ρόλο σε πολύ υψηλότερα επίπεδα και όχι να ταυτιστεί με τη μία πλευρά η οποία την κατέστησε αμέσως εχθρό απέναντι σε όλες τις άλλες. Για παράδειγμα εμείς δεν είχαμε να χωρίσουμε τίποτα με τους Κροάτες, ούτε με τους Βόσνιους. Θα μπορούσε η ανθρωπιστική βοήθεια να μην φεύγει αποκλειστικά για τα ορφανά των Σέρβων, αλλά να πηγαίνει και στην Κροατία, να πηγαίνει και στα παιδιά των Βόσνιων μουσουλμάνων που κι αυτά είχαν χάσει τους γονείς τους στο πόλεμο. Βέβαια, επιχειρήθηκε να αποκατασταθεί αυτή η ανισορροπία μετά από ένα διάστημα, αλλά το παιχνίδι των εντυπώσεων το είχαμε χάσει ήδη ως Ελλάδα.
 
Αυτό ήταν πολύ βασικό λάθος της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία δεν άντεξε την πίεση από κάτω, μιας μερίδας της κοινωνίας, αλλά και της εκκλησίας που άσκησε φοβερή επιρροή, κυρίως στη βάση ότι ο πόλεμος αυτός γίνεται για να αποτραπεί το ισλαμικό τόξο στα Βαλκάνια.  Φυσικά δεν υπήρχε κανένα τέτοιο ζήτημα. Η ελληνική εξωτερική πολιτική τότε, δεν μπόρεσε να αποστασιοποιηθεί από αυτό το μερίδιο και ακολούθησε μια πολιτική φοβισμένη, μια πολιτική που την έβαλε αποκλειστικά και μόνο στο πλευρό των Σέρβων. Όταν όμως θέλεις να εμφανίζεσαι ως ειρηνευτική δύναμη σε μια σπαρασσόμενη περιοχή θα πρέπει να έχει τους διαύλους επικοινωνίας και να είσαι αξιόπιστος απ' όλες τις πλευρές για να μπορέσεις να βοηθήσεις. Για να είμαστε δίκαιοι, το επιχείρησε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης για ένα διάστημα, πλην όμως δεν άντεξε και αυτός στο τέλος τις εσωκομματικές πιέσεις, δεν άντεξε την πίεση της εκκλησίας και έπεσε η κυβέρνηση. Σε καμία περίπτωση ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία δεν ήταν θρησκευτικός, έτσι ώστε να δικαιολογείται αυτή η υπέρμετρη στάση υπέρ μόνο των Σέρβων. Η πολιτική ηγεσία ελέγχεται στο ότι δεν άντεξε πολιτικά σ' αυτό το ποτάμι μέσα στην κοινωνία και ακολούθησε κι αυτή το ρεύμα της εποχής, ενώ απ' όσο ξέρουμε οι πολιτικοί ηγέτες είναι αυτοί οι οποίοι χαράζουν την εξωτερική πολιτική και την υλοποιούν με βάση το συμφέρον του έθνους και όχι κάποιων τμημάτων της κοινωνίας. 

«Μεγάλος νικητής του εμφυλίου στην Γιουγκοσλαβία ο εθνικισμός» 

ΠτΘ: Τελικά νικητές και ηττημένοι υπήρξαν σε όλη αυτή την εμφύλια σύρραξη; Σίγουρα νικητής ήταν ο εθνικισμός…
Σ.Τ.: Βέβαια ο μεγάλος νικητής ήταν οι εθνικισμοί, διότι δημιουργήθηκαν τα πρώτα εθνικά κράτη στη Γιουγκοσλαβία της οποία τα έθνη δεν είχαν χειραφετηθεί, δεν είχαν αποκτήσει το δικό τους κράτος ποτέ. Πρώτα ήταν όλοι οι λαοί κάτω από τον Οθωμανικό ζυγό και μετά ήρθε το σοβιετικό μοντέλο, με αποτέλεσμα να μην φτιάξουν ποτέ τα δικά τους κράτη. Από την άποψη αυτή, οι Σλοβένοι απέκτησαν το δικό τους κράτος, οι Κροάτες το ίδιο, οι Σέρβοι το ίδιο. Υπήρξε όμως και ηττημένος εθνικισμός που στην προκειμένη περίπτωση ήταν ο σέρβικος εθνικισμός ο οποίος ήταν ο πιο ισχυρός και αυτός που κανόνισε τους όρους του παιχνιδιού από την αρχή. Μην ξεχνάμε τη γραμμή του Μιλόσεβιτς τότε, όλοι οι Σέρβοι σε μια Σερβία. Τελικά η Σερβία αντί να γίνει μεγάλη έγινε πάρα πολύ μικρή.

«Τα Βαλκάνια σήμερα μοιάζουν με μια χύτρα που μέσα βράζει» 

ΠτΘ: Πώς κρίνετε την υφιστάμενη κατάσταση στα Βαλκάνια; Θα πρέπει να ανησυχούμε;
Σ.Τ.: Τα Βαλκάνια σήμερα μοιάζουν με μια χύτρα που μέσα βράζει. Κατά καιρούς σηκώνεται το καπάκι, έρχεται ο ξένος παράγοντας – κυρίως ο Αμερικάνικος παράγοντας  –  και κλείνει το καπάκι, αλλά μέσα σιγοβράζουν. Μην ξεχνάμε ότι έχουμε πολλές εστίες έντασης ακόμη και εθνικιστικές φωτιές που σιγοκαίνε. Ξεχνάμε τη διένεξη που υπάρχει μεταξύ Σερβίας και Κοσσόβου.  Δεν πρέπει να ξεχνάμε το γεγονός ότι η Βοσνία είναι ένα κράτος παράλυτο με τη σερβική οντότητα έτοιμη να αποσχιστεί με κάθε ευκαιρία και να προσαρτηθεί στη Σερβία. Μην ξεχνάμε τη ρητορική κάποιων Αλβανών ηγετών για τη «Μεγάλη Αλβανία». Έχει ξεσπάσει μεγάλη διαμάχη ανάμεσα στη Σερβία και την Ρουμανία για τη βλάχικη μειονότητα μέσα στη Σερβία. Όλα αυτά είναι μικροεστίες έντασης που με το παραμικρό μπορεί να αναφλεγούν και να μας βάλουν σε μεγάλες περιπέτειες.
 
Εν κατακλείδι, η προσωπική μου άποψη είναι ότι μόνο η ένταξη και των υπόλοιπων χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα λειτουργήσει ως βαλβίδα εκτόνωσης σε αυτή την εσωστρέφεια που εξακολουθεί να υπάρχει σήμερα στα Βαλκάνια. Αν μπει η Σερβία, μπει το Κόσσοβο, μπει η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατική της Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα σύνορα θα πέσουν, οπότε δεν θα έχουμε αυτές τις εθνοτικές τριβές. Η Ελλάδα και η Βουλγαρία είχαν πολεμήσει μεταξύ τους, τις χώριζαν ποτάμια αίματος και ξαφνικά το 2007 έπεσαν τα σύνορα γιατί μπήκαμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σήμερα έχουμε άριστες σχέσεις. Αυτά έμειναν όλα στο παρελθόν. Άρα νομίζω ότι η ευρωπαϊκή προοπτική είναι η μόνη διέξοδος σήμερα για να εξαλειφθούν αυτές οι βαλκανικές εκκρεμότητες. Το πόσο εύκολη θα είναι η πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση αυτών των χωρών, είναι μια άλλη ιστορία.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.