Push ups στην αποκλινουσα νοηση

Μια άκρως ενδιαφέρουσα, διανθισμένη με δείγματα βιωματικής εφαρμογής και οπτικοακουστικό υλικό, ομιλία έκανε την Παρασκευή που μας πέρασε, η Επίκουρος Καθηγήτρια στο Τμήμα Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Αθηνών, Δρ. Νίτσα Μπουρνέλη, καλεσμένη του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης & Παράδοσης και της Σχολής Χορού της Μαρίας Λάμπρου στην Ξάνθη, για ένα διήμερο σεμιναριακού περιεχομένου με θέμα την ανάπτυξη της κινητικής δημιουργικότητας στα παιδιά. Η εκδήλωση απευθυνόταν σε εκπαιδευτικούς και ειδικότερα δασκάλους χορού και γυμναστές.

Η κ. Μπουρνέλη ανέλυσε στην ομιλία της πώς επιτυγχάνεται μέσω της κίνησης, του χορού, η ανάπτυξη της δημιουργικότητας στα παιδιά, της οποίας η σημασία στη συγκρότηση της ανθρώπινης προσωπικότητας αναγνωρίζεται πλέον και επιχειρείται να εισαχθεί ως μέθοδος διδασκαλίας και στα ελληνικά σχολεία.

Ποιος δείκτης νοημοσύνης!

«Στόχος της εκπαίδευσης είναι να συμβάλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν»: του αξιώματος αυτού ακολούθησε παρουσίαση της διαδικασίας μέσω της οποίας «κατακτάται» η δημιουργικότητα από ένα άτομο και δη μικρής ηλικίας. Δεδομένου ότι πηγή της δημιουργικότητας είναι ο ανθρώπινος εγκέφαλος που διαμορφώνεται από τους παράγοντες της κληρονομικότητας (η οποία προσδιορίζει τις δυνατότητες ανάπτυξής του) και του περιβάλλοντος (το οποίο καθορίζει αν οι δυνατότητες αυτές θα αναπτυχθούν ή όχι), η εκπαίδευση των παιδιών πρέπει να γίνεται με τρόπο ώστε να επιτρέπεται και να ενθαρρύνεται η ολόπλευρη ανάπτυξη του ανθρώπου σ’ όλους τους τομείς (γνωστικό, συναισθηματικό και ψυχοκινητικό) έτσι που να διαμορφώνονται όροι «άνθισης» της δημιουργικότητάς του.

Όπως σημείωσε στην ομιλία της η κ. Μπουρνέλη, «η δημιουργικότητα είναι σύμφυτη με την ανθρώπινη φύση και εδώ και κάποιες δεκαετίες έπαψε να ταυτίζεται με το δείκτη νοημοσύνης του ατόμου. Είναι η ικανότητα να φέρνεις στο φως κάτι νέο, πρωτότυπο, κάτι που δεν έχει παρουσιασθεί ποτέ. Στηρίζεται δε στην προηγούμενη εμπειρία του ατόμου».

Οι εχθροί της δημιουργικότητας

Σημαντικοί ανασχετικοί παράγοντες για την ανάπτυξη δημιουργικότητας από κάποιο άτομο και δη παιδικής ηλικίας, είναι η έλλειψη αγάπης και ψυχικής ασφάλειας που μπορεί να βιώνει, ο αυταρχισμός, η έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό του και στις δημιουργικές του δυνάμεις, η απόλυτη εμπιστοσύνη στη λογική, η επιδίωξη μόνο του τέλειου, η τυφλή παραδοχή του αλάθητου των ανωτέρων, ο φόβος της αποτυχίας, η επιφυλακτικότητα και ο φόβος της γελοιοποίησης.

Για να «στροφάρουν» τα μυαλά…

Στόχος της δημιουργικής μεθόδου διδασκαλίας, σημείωσε η κ. Μπουρνέλη, είναι η ανάπτυξη της αποκλίνουσας νόησης. Της ικανότητας, δηλαδή, που αναπτύσσει ο άνθρωπος να προσαρμόζεται στα προβλήματα (π.χ. της καθημερινότητας), να αναζητά και να βρίσκει λύσεις στην αντιμετώπισή τους. Από απλές έως ευφάνταστες. Να μην εγκλωβίζεται στις δοσμένες λύσεις. Να μην κολλάει… Αυτό είναι σημαντικό αλλά και δύσκολο για έναν ενήλικο αλλά πολύ πιο εύκολο για ένα παιδί που

δεν έχει ενσωματώσει ακόμη τα κοινωνικά κλισέ.

Για να διδάξει ο εκπαιδευτικός με αυτή τη μέθοδο, θα πρέπει πρώτα να είναι ο ίδιος κατάλληλα εκπαιδευμένος να την εφαρμόσει:

«Το στόμα έχει μάθει και λέει ψέματα, το σώμα όμως δε λέει ποτέ», υπογράμμισε η κ. Μπουρνέλη για να προτρέψει το ακροατήριο των δασκάλων και γυμναστών που την παρακολουθούσαν, να προσαρμόζει κάθε φορά τη γλωσσική επικοινωνία του με τα παιδιά στους τρόπους εκείνους που δεν θα τους διαψεύδουν στα μάτια και την ψυχή των μαθητών… Αν, λ.χ. πεις σε ένα παιδί «δεν πειράζει» αλλά η έκφρασή σου στο πρόσωπο, η κίνηση στο σώμα σου δεν υποστηρίζει τα λόγια σου, αυτό θα το καταλάβει το παιδί και δεν θα σε πιστέψει ούτε θα μπορέσει να σε εμπιστευθεί.

…οι δάσκαλοι πρέπει να «τη ψάχνουν»…

Απαντώντας σε ερωτήσεις και παρατηρήσεις του ακροατηρίου, η κ. Μπουρνέλη, διευκρίνισε:

«Στη δημιουργική μέθοδο διδασκαλίας, και δη της κινητικής δημιουργικότητας δεν υπάρχει «όμορφο» και «άσχημο» γιατί απλά η κίνηση ισοδυναμεί με την ίδια τη ζωή. Με ποια κριτήρια θα χαρακτηρίσεις την κίνηση ενός παιδιού, λοιπόν, άσχημη ή όμορφη; Αφού είναι η δική του ιδιαίτερη έκφραση που απελευθερώνει την ψυχή του! Είναι ο προσωπικός του τρόπος. Στην κινητική δημιουργικότητα, το ζητούμενο είναι να ξέρει ο δάσκαλος να «διαβάζει» το σώμα των παιδιών. Να αποκρυπτογραφεί τις κινήσεις τους. Κάτω και πίσω από κάθε μία, βρίσκεται ο ψυχικός τους κόσμος, ελεύθερος ή καταπιεσμένος, ανοιχτός ή ταμπουρωμένος. Αν κατορθώσεις εσύ ο δάσκαλος, να τον καταλάβεις και να τον βοηθήσεις να απελευθερωθεί, έχεις πετύχει το στόχο. Πετυχαίνοντας το στόχο έχεις βοηθήσει να αναπτύξει το παιδί την αποκλίνουσα νόηση.

Στις περιπτώσεις, τώρα, που το παιδί διδάσκεται ένα συγκεκριμένο χορό π.χ., τότε μπορείς να πεις από τη θέση τού δασκάλου ότι μια κίνηση είναι «σωστή» ή «λάθος» σε σχέση με τον τύπο του χορού. Αλλά και εδώ δεν δείχνεις με το δάκτυλο τον μαθητή που έχει κάνει τη λάθος κίνηση, δεν τον ξεχωρίζεις από την ομάδα… Επαναλαμβάνεις τις οδηγίες απευθυνόμενος σε όλους… Να μην νιώσει την αποδοκιμασία προσωπικά επάνω του. Ούτε επιβάλλεις πρότυπα «καλών» ονομαστικά συμμαθητών του. Η επιβολή μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά για το παιδί που δεν εμπιστεύεται τις δυνατότητές του και για το πνεύμα της ομάδας. Σαφώς, αναδεικνύεις το «σωστό» με έμμεσο, σαφή και αποδεκτό όμως από όλα τα παιδιά, τρόπο. Και φυσικά, δεν ξεχνούμε ότι η διαρκής και ενθουσιώδης επιβράβευση, είναι για τα παιδιά και την υγιή ανάπτυξή τους, όπως το οξυγόνο για την αναπνοή μας…»

Στο μαγνητοφωνάκι του ΠτΘ

Μετά το πέρας της εμπλουτισμένης με ήχο, εικόνα και κίνηση, ομιλίας, η κ. Μπουρνέλη μίλησε στον ΠτΘ για τα υπέρ και τα κατά της κινητικής δημιουργικότητας και της ισχύουσας εν Ελλάδι κατάστασης αντίστοιχα. Μας μίλησε για τη σημασία της δημιουργικής κινητικότητας στην ανάπτυξη ενός παιδιού και την προσπάθεια του Υπουργείου Παιδείας να την εισάγει αγάλι αγάλι στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Μας περιέγραψε το πρώτο πείραμα κινητικής δημιουργικότητας που έκανε στην Αθήνα και τα ενθαρρυντικά αποτελέσματά του στα παιδιά, εννέα χρόνια μετά. Με την τελευταία της, δε, απάντηση, μας γνώρισε την καθυστέρηση και υστέρηση που παρουσιάζει η χώρα μας στην ενσωμάτωση «σύγχρονων» («πεπαλαιωμένων» για την υπόλοιπη Ευρώπη) εκπαιδευτικών μεθόδων …

(ΠτΘ:) Δημιουργική διδασκαλία άνευ …διδασκάλων στο ολοήμερο σχολείο;

«Θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά από φέτος το Γενάρη ο δημιουργικός χορός στα σχολεία και οι λαϊκοί χοροί. Μια θεσμοθέτηση δεν μπορεί να φέρει το αναμενόμενο αποτέλεσμα εάν δεν έχει σωστά εκπαιδευμένους δασκάλους. Και η δημιουργικότητα, απ’ ό,τι παρακολουθήσατε, το να την αναπτύξεις στον άνθρωπο δεν είναι μια αμετάβλητη οντότητα. Είναι μια διαδικασία. Χρειάζονται πολλοί παράγοντες για να λειτουργήσει. Οπότε ο δάσκαλος πρέπει να έχει ειδικά εκπαιδευτεί, πρέπει ο ίδιος να έχει κατανοήσει τι είναι δημιουργικότητα και πώς θα μπορέσει ν’ ανοίξει την ψυχή και το μυαλό τού παιδιού για να μπορέσει να εκφραστεί με το σώμα του και να βγει λυτρωτικά μέσ’ απ’ αυτό. Γιατί αυτό είναι «δημιουργικός χορός». Εγώ διδάσκω στα ΤΕΦΑΑ εδώ και είκοσι χρόνια δημιουργικό χορό. Με το να μην είναι όμως θεσμοθετημένος, οι φοιτητές έλεγαν «ωραία περνάμε αλλά τι θα τα κάνουμε αυτά;» Και με τα χρόνια, με το να μην τα δουλεύουν, είναι φυσικό να τα έχουν ξεχάσει. Από δω και στο εξής, θα πρέπει όλοι να εκπαιδεύονται στις δημιουργικές μεθόδους διδασκαλίας, με ειδικούς κύκλους σπουδών στα Πανεπιστήμια, αλλά και με σεμινάρια να επιμορφώνονται όσοι έχουν μπει στις μαθητικές τάξεις των ολοήμερων σχολείων. Γιατί πολλές φορές αποτυγχάνει ένας θεσμός σωστός και καλός επειδή δεν έχει εξειδικευτεί το προσωπικό που πάει να τον υλοποιήσει.

Το Υπουργείο είναι αλήθεια ότι φτιάχνει προγράμματα – και σ’ αυτά θα βοηθήσουμε και εμείς, μας έχει ζητηθεί να εκφράσουμε τις απόψεις μας για το πώς μπορεί αυτό να προχωρήσει – για να εξειδικεύσει αυτούς τους ανθρώπους. Θα οργανώσουμε σεμινάρια σ’ όλη την Ελλάδα και ήδη έχουν προκηρυχθεί και βιβλία φυσικής αγωγής που θα περιλαμβάνουν μαθήματα μουσικοκινητικής και ψυχοκινητικής, θα γραφτούν και για τον δημιουργικό χορό και τους λαϊκούς χορούς απ’ όλο τον κόσμο… Οπότε πιστεύω ότι σιγά σιγά, με σωστό τρόπο, θα μπορέσει να υλοποιηθεί ο θεσμός. Ξαφνικά, δεν μπορεί να γίνει. Γιατί ο δημιουργικός χορός απευθύνεται σε μικρές ηλικίες, ευαίσθητες. Σταδιακά, πιστεύω ότι θα βρει το χώρο του και στο ελληνικό σχολείο αυτό το είδος χορού και η μέθοδος διδασκαλίας».

(ΠτΘ:) «Νους υγιής εν σώματι υγιεί»: αφού το ανακαλύψαμε, το ξεχάσαμε…

«Η σημαντικότητα της ανάπτυξης των δημιουργικών ικανοτήτων γενικά, στο παιδί, έγκειται στο ότι το βοηθούν να αναπτύξει την αποκλίνουσα νόηση. Την ικανότητα, δηλαδή, του ανθρώπου να βρίσκει μόνος του πολλές λύσεις για ένα πρόβλημα. Όχι δοσμένες λύσεις αλλά να μπορεί να είναι ανοιχτός, να μπορεί να ανακαλύπτει πράγματα, να τολμάει… Η κινητική δημιουργικότητα είναι ένας τέτοιος τρόπος έκφρασης. Δεν απευθυνόμαστε όμως μόνον εκεί. Μέσα απ’ αυτή, αναπτύσσει το παιδί και άλλες δεξιότητες… Όταν δηλαδή, το παιδί κατανοήσει και συμφιλιωθεί με το σώμα του και απελευθερωθεί εκφραστικά, απελευθερώνεται και ο νους. Αυτά έχουν μία σχέση αλληλεπίδρασης πολύ δυνατή μεταξύ τους. Η σχέση ενός ανθρώπου με το σώμα του επηρεάζει τη διάθεσή του, την ψυχική του κατάσταση, τον τρόπο σκέψης του, τις αντιδράσεις του και το πώς βλέπει γενικά τη ζωή».

(ΠτΘ:) Το πείραμα στην Αθήνα

«Πριν από περίπου εννιά χρόνια, έκανα μία έρευνα σε ένα δημοτικό σχολείο, κατά πόσο μπορεί να αναπτυχθεί η δημιουργική ικανότητα των παιδιών στην ηλικία των εννέα χρόνων που είναι η χρονική στιγμή αναστολής των δημιουργικών ικανοτήτων τους. Με το σκεπτικό να απαντηθεί το ερώτημα «αν τους δοθούν τα κατάλληλα ποσοτικά και ποιοτικά ερεθίσματα, θα μπορέσουν αυτά τα παιδιά να μην αναστείλουν τις δημιουργικές τους ικανότητες αλλά να τις αναπτύξουν;»

Δουλέψαμε με δύο τμήματα εννέα χρόνων σε ένα δημόσιο δημοτικό (έχοντας άλλα δύο «τμήματα ελέγχου» για σύγκριση) και μετρήσαμε με ειδικά τεστ την κινητική δημιουργικότητα – πριν και μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος. Η πρώτη μέτρηση έδειξε ότι οι δύο ομάδες δεν είχαν καμία διαφορά, στατιστικά σημαντική μεταξύ τους. Τα δύο πειραματικά τμήματα παρακολούθησαν ένα 30ωρο ειδικό πρόγραμμα ανάπτυξης της δημιουργικότητας, ενώ τα τμήματα ελέγχου παρακολουθούσαν το αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου. Όταν λοιπόν κάναμε εκ νέου μετρήσεις, βρήκαμε στατιστικά πολύ σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων. Τα παιδιά του ειδικού προγράμματος είχαν αναπτύξει την κινητική δημιουργικότητα συγκριτικά με τα παιδιά του αναλυτικού προγράμματος. Εν συνεχεία, όλα τα παιδιά ακολουθούσαν το αναλυτικό πρόγραμμα. Όμως, αυτά των πειραματικών τμημάτων είχαν ήδη αναπτύξει την αποκλίνουσα νόηση. Δεν γνωρίζαμε ωστόσο αν αυτό είναι κάτι που παραμένει ή χάνεται. Παρακολουθούσαμε, λοιπόν, αυτά τα παιδιά στην πορεία τους και την εξέλιξή τους κρατώντας κάποια επαφή μαζί τους, και μετά από εννιά χρόνια, όταν ήταν στην Γ’ Λυκείου, ξαναμετρήσαμε την κινητική τους δημιουργικότητα. Βρήκαμε, τότε, ότι τα παιδιά της πειραματικής ομάδας είχαν αναπτύξει ακόμη περισσότερο την ικανότητά τους να δημιουργούν με κίνηση σε σύγκριση με τα παιδιά της ομάδας ελέγχου που παρουσίασαν συγκρατημένη πρόοδο. Αυτό συνέβη γιατί τα πρώτα παιδιά είχαν ήδη αναπτύξει την αποκλίνουσα νόηση η οποία, διαπιστώσαμε ότι παραμένει, δεν χάνεται. Βεβαίως, για πειράματα μιλώντας, θα πρέπει να συνεχίσουμε, για να επιβεβαιώσουμε και τεκμηριώσουμε το συμπέρασμα με περισσότερο εκτεταμένες μετρήσεις».

(ΠτΘ:) Η Ελλάδα στην Ευρώπη των Θαυμάτων…

«Αυτό που κάνω με τη δημιουργική κινητικότητα, το σπούδασα στο μεταπτυχιακό μου στην Κολωνία πριν από 20 χρόνια. Δηλαδή, είμαστε μία εικοσαετία πίσω…

Σημασία όμως έχει ότι κάπως ξεκινήσαμε και εδώ και πιστεύω ότι θα προχωρήσουμε… Υπάρχει μία προκατάληψη ως προς το χορό, στη χώρα μας. Είναι που δεν ξέρουμε κάποια πράγματα… Αν όμως τα ζήσεις και τα βιώσεις τότε θέλεις να τα κάνεις και εσύ, να τα κάνει και το παιδί σου. Όπου έχω δουλέψει, οι συνάδελφοί μου τα έχουν δεχθεί όλα αυτά πάρα πολύ θετικά και τα ζητούν για να τα χρησιμοποιήσουν στην εκπαιδευτική διαδικασία… Αυτό είναι το αισιόδοξο μήνυμα για το αύριο…»

Μαρία Β.Μπόντη

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.