Ποσο θα αλλαξουν οι ανθρωπινες σχεσεις στη μετα κορωνοιου εποχη;

«Το “τηλε” έρχεται να εδραιωθεί στις ανθρώπινες σχέσεις ως μέσο και όχι ως προς την ουσία τους»

Για την «μεταβολή» των ανθρωπίνων σχέσεων κατά την διάρκεια του lockdown, αλλά κυρίως στη μετά κορωνοϊού εποχή, συζήτησαν στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» η Νατάσσα Βαφειάδου και ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης κ. Ευθύμιος Λαμπρίδης.

Ο κ. Λαμπρίδης εξήγησε πως η ανθρώπινη επικοινωνία ζει απλά μία «φάση μετάβασης», για να επισημάνει πως ηεπικοινωνία εξ αποστάσεως δια των νέων τεχνολογιών αλλάζει ως προς το μέσο όχι όμως ως προς την ουσία της. Ο ίδιος αναφέρθηκε ευρύτερα στο πώς η πανδημία του κορωνοϊού άλλαξε τις ανθρώπινες σχέσεις, επισημαίνοντας πως γενικότερα οι κρίσεις, όπως και η οικονομική που προηγήθηκε, στρέφει τους πολίτες προς τον ατομικισμό, υπογραμμίζοντας την ανάγκη όχι μόνο να κρατήσουμε ζωντανή την κοινωνική συνοχή, αλλά και να παραδώσουμε, μετά το τέλος της πανδημίας, μία κοινωνία καλύτερη από την υφιστάμενη.

Ο λόγος στο ίδιο…

ΠτΘ: κ. Λαμπρίδη, μπορούμε να μιλάμε για ανθρώπινες σχέσεις εν μέσω ενός καθεστώτος απομόνωσης, όπως αυτό που ζούμε, λόγω κορωνοϊού;
Ε.Λ.: Ανθρώπινες σχέσεις υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Δεν νομίζω πως οι ανθρώπινες σχέσεις θα πάψουν να υπάρχουν επειδή ζούμε στην περίοδο της πανδημίας και πια πολλά κομμάτια της ζωής μας περνούν μέσα από τα ψηφιακά μέσα. Νομίζω όμως πως σε ό,τι αφορά την ανθρώπινη επικοινωνία ζούμε μία περίοδο μετάβασης. Αυτό που ως Κοινωνικοί Επιστήμονες παρατηρούμε είναι πως υπάρχει μεγάλη προσαρμογή στην επαφή με τις νέες τεχνολογίες, που δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν είναι κάτι καινούργιο. Ειδικά τα τελευταία 10 και πλέον χρόνια ζούμε μέσα από το κινητό και τον υπολογιστή μας και άρα είμαστε εξοικειωμένοι. Το «τηλέ» έρχεται να εδραιωθεί ως μέσο και όχι ως ουσία του πράγματος. Αυτό είναι και το κρίσιμο σημείο που θα πρέπει όλοι να προσέξουμε στον τρόπο που θα διαχειριστούμε την επικοινωνία με τους ανθρώπους.

ΠτΘ: Ποια είναι αυτή η ουσία που θα πρέπει να επικεντρωθούμε;
Ε.Λ.: Η σχέση παραμένει η ίδια. Την περίοδο της πανδημίας μπορεί να είμαστε αναγκασμένοι να περιορίσουμε την κίνηση μας, αυτό όμως δεν μειώνει την ανάγκη για επικοινωνία.Αντιθέτως την αυξάνει. Ζούμε σε περίοδο κρίσης, που στην ψυχολογία νοηματοδοτείται ως μία κατάσταση, η οποία προκύπτει αναπάντεχα στη ζωή των ανθρώπων και έρχεται να αλλάξει τις συνθήκες της ζωής τους, φέρνοντας πολλές μεταβολές και στις σκέψεις και στα συναισθήματα αλλά και στη συμπεριφορά τους. Οι άνθρωποι ζούμε σήμερα με μία αγωνία και έναν φόβο για το αύριο, όχι μόνο της υγείας μας αλλά και σε οικονομικούς και κοινωνικούς όρους. Όλο αυτό το συναίσθημα επιζητούμε να το επικοινωνήσουμε με τους ανθρώπους που υπάρχουν στον κοινωνικό μας περίγυρο και τα ψηφιακά μέσα μας δίνουν τη δυνατότητα αυτή. Σήμερα χρησιμοποιούμε αυτές τις πλατφόρμες για να εκπαιδευτούμε, για να μιλήσουμε με αγαπημένα πρόσωπα και να μειώσουμε την απόσταση ελπίζοντας πως σε λίγο καιρό από τώρα θα επανέλθουμε στους κανονικούς μας ρυθμούς και θα έχουμε τη δια ζώσης επαφή και επικοινωνία, που είναι για τους περισσότερους από εμάς πάρα πολύ σημαντική.

ΠτΘ: Τίθενται όμως και άλλα ζητήματα, όπως για παράδειγμα στη Μεγάλη Βρετανία όπου υπάρχει και σχετικός περιορισμός για τον συνωστισμό μεταξύ νοικοκυριών, που έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα σε ζευγάρια που δεν μένουν μαζί ή ακόμα και σε διαζευγμένους γονείςπου δεν μπορούν για παράδειγμα να δουν τα παιδιά τους. Και φυσικά ότι συνεπάγονται οι περιορισμοί για διάφορες κοινωνικές ομάδες. Ανησυχείτε για την «ποιότητα» των ανθρώπινων σχέσεων την μετά κορωνοϊού εποχή;
Ε.Λ.:  Βεβαίως και ανησυχούμε ως ψυχολόγοι. Πρόσφατες μελέτες, του 2020, που δημοσιεύονται διεθνώς σε επιστημονικά περιοδικά μάς δείχνουν ότι αυξάνεται σημαντικά η οικογενειακή βία. Οι άνθρωποι είναι εγκλωβισμένοι σε λίγα τετραγωνικά και προσπαθούν να διαχειριστούν την αγωνία και την ανησυχία για το αύριο και το πώς θα φέρουν εις πέρας την ζωή τους. Επειδή υπάρχουν όλα αυτά τα δυσφορικά συναισθήματα διοχετεύεται όλη αυτή η κρίση στην οικογένεια. Τα ζευγάρια θα μαλώσουν, οι γονείς θα είναι πιο επιθετικοί με τα παιδιά τους, τα ίδια τα παιδιά ασφυκτιούν σε ένα διαμέρισμα και δεν μπορούν να βγουν έξω να δουν τους φίλους τους. Όλο αυτό δημιουργεί πολύ μεγάλη ένταση.
Επίσης σε ό,τι αφορά το εκπαιδευτικό κομμάτι, τα παιδιά εξοικειώνονται και κάνουν βήματα προχωρώντας με την τηλεκπαίδευση. Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να πάρει τη θέση της δια ζώσης διδασκαλίας, της διδακτικής διδασκαλίας που λαμβάνει χώρα στη σχολική τάξη. Αυτό είναι κάτι που ελπίζουμε πως θα αντιμετωπιστεί το συντομότερο δυνατό,με την έλευση του εμβολίου. Αυτό που πρέπει να δούμε είναι οι ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, αυτούς που ζουν στον ίδιο κοινωνικό ιστό με εμάς και αυτόν τον καιρό δοκιμάζονται σκληρότερα ίσως από κάποιους άλλους γιατί δεν μπορούν να έχουν ούτε τα στοιχειώδη για τη ζωή τους. Αυτές τις ημέρες έτυχε να απαντήσω σε ένα τέτοιο ερώτημα, τονίζοντας πως δεν μπορούμε να ζητάμε από ανθρώπους που είναι κάτω από το όριο της φτώχιας να βάλουν τα παιδιά τους στη διαδικασία της τηλεκπαίδευσης.

«Η ομάδα των Ρομά κινείται διαχρονικά στην εξώτερη κοινωνική στοιβάδα∙ αυτοί οι άνθρωποι χρειάζονται υποστήριξη»

ΠτΘ: Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που ήρθε σήμερα στην επικαιρότητα με αφορμή την μηνυτήρια αναφορά προς την Υπουργό Παιδείας από το Παρατηρητήριο του Ελσίνκι αφορά στα Ρομά παιδιά που δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, έχουν δηλαδή απωλέσει, σε μεγάλο βαθμό, ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμά τους…
Ε.Λ.: Πράγματι η ομάδα των Ρομά είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, μίας κοινωνικά αποκλεισμένης ομάδας. Εδώ στη Θράκη υπάρχουν Ρομά και στους 3 νομούς που ζουν σε πάρα πολύ δύσκολες συνθήκες. Από την δυσκολία – αδυναμία που αντιμετωπίζουν να έχουν πρόσβαση σε βασικά για τη διαβίωσή τους αγαθά και φυσικά στο κομμάτι της εκπαίδευσης που αναφέρατε, την αδυναμία να συμμετάσχουν λόγω έλλειψης ψηφιακών μέσων κ.ο.κ. Αυτό σημαίνει πως αυτά τα παιδιά μένουν έξω από την εκπαιδευτική διαδικασία, άρα αυξάνονται οι πιθανότητες να απομακρυνθούν και να γίνει χειρότερη η σχέση τους με το σχολείο, να αυξηθεί  με λίγα λόγια η πιθανότητα για σχολική διαρροή και εγκατάλειψη και μετά τον κορωνοϊό. Είναι κάτι, το οποίο η Πολιτεία πρέπει να αντιμετωπίσει άμεσα. Εδώ θα πρέπει να τονίσω και το θέμα της προκατάληψης. Ας υποθέσουμε πως το κράτος δίνει τα μέσα που απαιτούνται σε αυτά τα παιδιά. Είναι πολύ πιθανόν άλλοι άνθρωποι, που ανήκουν σε άλλες κοινωνικές ομάδες, να στραφούν εναντίον τους παραπονούμενοι πως «δίνει το κράτος σε αυτούς και όχι σε εμάς».

Η περίοδος κρίσης είναι μία περίοδος που δοκιμάζονται οι ανθρώπινες σχέσεις αλλά και η στάση μας προς τη συλλογικότητα, την αλληλεγγύη και το αίσθημα του πολίτη και κατ’ επέκταση του μέλους μίας κοινωνίας. Αυτήν την στιγμή πρέπει όλοι μας να αφήσουμε στην άκρη τους βιωματικούς ανταγωνισμούς και να σκεφτούμε πως υπάρχουν άνθρωποι με μεγαλύτερες ανάγκες από εμάς.Να κοιτάξουμε το κοινό καλό και συμφέρον. Η ομάδα των Ρομά κινείται διαχρονικά στην εξώτερη κοινωνική στοιβάδα. Αυτοί οι άνθρωποι χρειάζονται υποστήριξη, ενημέρωση και τα μέσα για να μπορέσουν να προσφέρουν στα παιδιά τους τις συνθήκες εκείνες που θα τους επιτρέψουν να έχουν ίσες ευκαιρίες στην μάθηση και εκπαίδευση με τα υπόλοιπα παιδιά για να μπορέσουν να σηκώσουν κάποτε το βλέμμα στον ουρανό και να μπορέσουν να φτιάξουν τη ζωή τους.

«Στην Ελλάδα έχουμε κουλτούρα συλλογικότητας ωστόσο μεταβαίνουμε προς τον ατομικισμό»

ΠτΘ: Είστε πεπεισμένος για το αν στη νέα πραγματικότητα όπως αυτή θα διαμορφωθεί ανάμεσα στις ανθρώπινες κοινότητες, θα είμαστε έτοιμοι να δράσουμε για το κοινό συμφέρον;
Ε.Λ.:  Γι’ αυτό δεν μπορούμε να μιλήσουμε με βεβαιότητα. Επειδή τυχαίνει να έχω κάνει έρευνα επάνω στο ζήτημα του προσανατολισμού της ελληνικής κοινωνίας ως προς τον ατομικισμό και τη συλλογικότητα, πρέπει να σας πω πως στην χώρα μας αυτό που συμβαίνει είναι πως έχουμε έναν υβριδικό τύπο. Έχουμε μία κουλτούρα συλλογικότητας, καθώς όμως ζούμε στον δυτικό κόσμο και ακολουθούμε τα συγκεκριμένα πρότυπα ζωής, μεταβαίνουμε προς τον ατομικισμό. Αυτό λοιπόν το βλέπουμε πολύ στην ελληνική κοινωνία την τελευταία δεκαετία, μία πολύ δύσκολη περίοδο για την χώρα μας. Η οικονομική κρίση έφερε και μία βαθύτατη κοινωνική κρίση. Υπάρχει η διάθεση για βοήθεια και προσφορά αλλά από την άλλη υπάρχει η συζήτηση με τον εαυτό μου ώστε να βάλω μπροστά τα συμφέροντα μου και των οικείων μου. Είναι μία συζήτηση στο μυαλό των περισσοτέρων πολιτών της χώρας. Αυτά είναι ζητήματα, τα οποία ενδεχομένως θα αλλάξουν τις σχέσεις ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες και είναι πράγματα, τα οποία θα δούμε το αμέσως επόμενο διάστημα, στην μετά lockdown και κορωνοϊού εποχή. Μένει να τα δούμε, να τα μελετήσουμε και να τα αξιολογήσουμε.

«Να κρατήσουμε την κοινωνική συνοχή»

ΠτΘ: Με βάση ποια συλλογιστική θα πρέπει λοιπόν να αναρωτηθούμε σχετικά με το πώς θα διαμορφωθούν οι μελλοντικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων;
Ε.Λ.: Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα βρίσκεται στο σημείο που η ατομική ευθύνη συναντάται με την κοινωνική. Η ατομική ευθύνη για το καλό το δικό μας και των άλλων είναι στο προσκήνιο. Αυτό νομίζω πως θα χαρακτηρίσει τις σχέσεις μας με τους άλλους και στο μέλλον. Έχω ατομική ευθύνη να προστατεύσω την υγεία μου και των άλλων αλλά έχω επίσης την ευθύνη να κρατήσω την συνοχή, τον κοινωνικό ιστό και να φέρω την κοινωνία σε ένα καλύτερο σημείο από αυτό που είναι σήμερα. Αυτό είναι ένα ατομικό στοίχημα που ο καθένας μας πρέπει να προσπαθήσει να κερδίσει. Αν αυτό συμβεί τότε στην κοινωνία θα έχουμε μία αλλαγή που θα ωφεληθούμε όλοι. Αυτό όμως εξαρτάται από εμάς τους ίδιους στο μέτρο της ευθύνης του καθενός, στο μέτρο του δυνατού.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.