Παρουσιαστηκε το βιβλιο «Τα παιδια της Καλκαντζας» του Γ. Μαυροματη

Στην αίθουσα συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου Κομοτηνής έγινε η παρουσίαση του βιβλίου του εκπαιδευτικού – ερευνητή Γιώργου Μαυρομάτη «Τα παιδιά της Καλκάντζας» με ομιλητές την καθηγήτρια στο Διαπολιτισμικό Σχολείο Σαπών Εύα Παυλίδου, τον λέκτορα της Νομικής του ΔΠΘ, Κώστα Τσιτσελίκη, τον αναπληρωτή καθηγητή στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Χαράλαμπο Σακονίδη και τον πρώην βουλευτή του ΣΥΝ Μουσταφά Μουσταφά. Ο δημοσιογράφος Σταμάτης Σακελλίων συντόνισε τη συζήτηση. Ο συγγραφές μετρά τις πρώτες του μνήμες από την Καλκάντζα στις αρχές της δεκαετίας του ’70 οπότε σαν παιδί παρατηρούσε τον οικισμό μέσα από το τζάμι του λεωφορείου σε οικογενειακές εκδρομές. Η πρώτη του επαφή με τους ανθρώπους της Καλκάντζας ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ’80 όπου πήρε τα εφόδια μιας διαφορετικής έκφρασης πολιτισμού πριν ακόμη έρθει σε επαφή με την επιστήμη.

Η κ. Παυλίδου μίλησε για τους τσιγγανολόγους και τις παρατηρήσεις που κάνουν ερευνώντας τη ζωή των τσιγγάνων. «Ο συγγραφέας είναι από τους ελάχιστους που γράφει για μια ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι ετεροπροσδιορίζονται ως τσιγγάνοι, σεβόμενος τις ταυτότητες που αποδίδουν στους εαυτούς τους και τις ερμηνείες που δίνουν για τη ζωή τους τα ίδια τα υποκείμενα της έρευνας. Μπαίνει στην καρδιά του προβλήματος αποφεύγοντας τον κίνδυνο να ερμηνεύσει τη ζωή ανθρώπων που υπόκεινται σε αντικειμενικές ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, βάση ηθών κι εθίμων. Ο Γ. Μαυρομάτης γράφει για παιδιά που ζουν στον Ήφαιστο κι εξετάζει τη δυναμική του κοινωνικού αποκλεισμού που παράγεται και αναπαράγεται εντός αυτού του πολύ πραγματικού χώρου. Το θεωρητικό πλαίσιο που επιλέγει για να διαπραγματευτεί το πρόβλημα είναι η πραγματικότητα της φτώχιας».

Η κ. Παυλίδου σχολίασε ότι πρόκειται για ένα από τα λίγα βιβλία στην Ελλάδα που παρέχουν επιστημονικά συγκροτημένες πληροφορίες για έναν από τους οικισμούς.

Ο κ. Τσιτσελίκης προσέγγισε ως νομικός το δικαίωμα στην εκπαίδευση, παραπέμποντας στις μεγάλες επαναστάσεις που απελευθέρωσαν την παιδεία από τη θρησκεία, όπως είναι αυτές του Μεξικού και της Σοβιετικής Ένωσης. Για το κατά πόσο είναι ίση η πρόσβαση στην παιδεία και μπορούν οι πολίτες να την αξιώσουν από το κράτος νομικά ο κ. Τσιτσελίκης μετέφερε. «Υπάρχει μια νομική κατασκευή που λεει ότι τα κοινωνικά δικαιώματα δεν είναι αγώγιμα, δηλαδή δε μπορούμε να ζητήσουμε μέσω του δικαστηρίου να μας αποζημιώσει επειδή το παιδί μας δεν έχει πρόσβαση στην παιδεία. Τα παιδιά αυτά της Καλκάντζας έχουν ίση πρόσβαση στην παιδεία όπως τα παιδιά στο Κολωνάκι, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης ή έστω στο 1ο Μειονοτικό;»

Ο κ. Τσιτσελίκης έκανε λόγο για αόρατα φαινόμενα από πλευράς δικαίου. «Το δικαίωμα στην εκπαίδευση για πολλούς είναι αόρατο. Το ζήτημα για το οποίο μιλάει το βιβλίο πρέπει να το συνδέσουμε με την έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού. Το δικαίωμα είναι τόσο σύμπτωμα όσο προϊόν κι αιτία της κατάστασης που επικρατεί σε ορισμένες κοινωνικές ομάδες. Στην περίπτωση της Καλκάντζας έχουμε τρία επάλληλα φαινόμενα. Μία μονάδα μειονοτική με δύο βασικά χαρακτηριστικά της, ότι είναι τουρκόφωνοι και μουσουλμάνοι. Έχουμε ένα μαθητικό πληθυσμό φτωχό κοινωνικά και είναι αυτό που λένε ότι είναι τσιγγάνοι, δηλαδή ετεροπροσδιορίζονται. Αυτά τα φαινόμενα είναι αόρατα για το βιβλίο.

Το θέμα είναι ποιο θα είναι εκείνο το εκπαιδευτικό μοντέλο το οποίο θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για να μην έχουμε κοινωνικό αποκλεισμό, να έχουμε ένα σχολείο που θα μορφώσει κι όχι θα αποκλείσει. Ένα σχολείο που θα μορφώσει σε γλωσσικό επίπεδο, δηλαδή να μάθουν τα παιδιά τη μητρική τους γλώσσα, τα τουρκικά, να μάθουν τα ελληνικά και να μπορέσουν να προκόψουν, ενδεχομένως σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι είχαν προκόψει οι γονείς τους».

Ο κ. Τσιτσελίκης σχολίασε ότι για το πραγματικό διαπολιτισμικό σχολείο δεν συζητάει κανείς στην Ελλάδα γιατί δεν μαθαίνει ο ένας την κουλτούρα του άλλου κι ο δεύτερος του πρώτου, η σχέση επομένως είναι μονόπλευρη.

Ο κ. Σακονίδης ασχολείται με την εκμάθηση των μαθηματικών και τόνισε ότι πρόκειται για ένα από τα βασικά μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος ανά τον κόσμο. Ο ίδιος στάθηκε στο ρόλο που παίζουν οι καθημερινές μαθηματικές δραστηριότητες της κοινότητας της Καλκάντζας. «Ένα παιδί που είναι κοντά στους γονείς του οι οποίοι ασχολούνται με αγροτικές εργασίες ή εμπόριο σαφώς έχει διαμορφώσει μια αντίληψη για τις μαθηματικές έννοιες».

Ο ομιλητής στάθηκε με τη σειρά του στις έννοιες κοινωνικός αποκλεισμός και φτώχια που πραγματεύεται το βιβλίο. «Η φτώχια είναι και κατάσταση και διαδικασία» σημείωσε, προσθέτοντας ότι το σχολείο έχει τη δυνατότητα να παρέμβει έως σε κάποιο σημείο. «Ο συγγραφέας καταγράφει τη δική του ανάλυση σηματοδοτώντας τις πηγές του και την βάζει δίπλα στις άλλες αναλύσεις, δίνοντας τη δυνατότητα σ’ αυτόν που θέλει να δει αυτό το πλαίσιο πού ακριβώς υπάρχει η πραγματικότητα. Θέλει να καταγράψει το ανθρώπινο και φυσικό περιβάλλον της Καλκάντζας». Ο κ. Σακονίδης στάθηκε στην καταγραφή που κάνει ο συγγραφέας στις συνθήκες ζωής, σημειώνοντας ότι κάνει ακτινογραφική δουλειά. «Ο Γιώργος προσπαθεί να δει τη ροή μέσα από τη λογική των γενεών που πέρασαν, την εικόνα που έχει καταγραφεί και στη συνέχεια μπαίνει μέσα στην τάξη, καταγράφει πώς αισθάνονται τα παιδιά, πώς λειτουργεί το περιβάλλον του σχολείου. Στην ουσία είναι μια μειονότητα μέσα στη μειονότητα. Είναι δύσκολο να παρακολουθήσει κάποιος που δεν είναι εξοικειωμένος μ’ αυτήν την πραγματικότητα πώς οι δυναμικές, οι αποκλεισμοί λειτουργούν μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον».

Στη συνέχεια μίλησε με ενδιαφέρον για τις διαρροές στην εκπαίδευση και στο ρόλο του φύλου. «Εστιάζοντας στο σχολείο της Καλκάντζας βλέπει το θέμα όχι μόνο μέσα από τις γενιές αλλά και σε σχέση με το ευρύτερο σκηνικό».

Ο Σταμάτης Σακελλίων σχολίασε αμέσως μετά τη σχέση κοινωνίας – εκπαιδευτικού συστήματος. «Καμία σχέση δεν έχει το σχολείο με την πραγματική ζωή, μ’ αυτό που γίνεται στην κοινωνία. Δεν παίρνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που θα έπρεπε να πάρει για να τροφοδοτηθεί και να ζήσει».

Η έρευνα στο μικροσκόπιο

Ο κ. Μουσταφά μίλησε για το ερευνητικό προφίλ του συγγραφέα, λέγοντας μεταξύ άλλων. «Έχει ξεπεράσει στερεότυπα, πολιτικές σκοπιμότητες, εθνικισμούς, είναι δίκαιος και ακριβολόγος». Ο Μουσταφά Μουσταφά μίλησε για την καχυποψία και τη δυσπιστία με την οποία αντιμετωπίζονται πολλές έρευνες που γίνονται για τη μειονότητα για πολλούς λόγους. «Για πολλά χρόνια τέτοιες μελέτες δεν επιτρεπόντουσαν ή αν αυτό γινόταν προηγούνταν ειδική άδεια, είχαν συγκεκριμένο σκοπό και προαποφασισμένο αποτέλεσμα και συμπέρασμα. Στα χρόνια της «ισονομίας» και της «ισοπολιτείας» είχαμε μια έκρηξη στις μελέτες, τις έρευνες, τις δημοσιεύσεις σχετικά με τη μειονότητα, οι οποίες ξεκινούσαν από πτυχιακές εργασίες σχολών της Ελλάδας και του εξωτερικού κι έφταναν σε μακρόπνοα ερευνητικά προγράμματα. Μερικές από αυτές τις εργασίες έχουν όντως πολιτικές σκοπιμότητες και δικαιολογημένα κατακρίθηκαν. Κάποιες άλλες ήταν γραμμένες στο πόδι, χωρίς επιτόπια έρευνα. Άλλες είναι πραγματικά έρευνες, επιστημονικά τεκμηριωμένες, με επιτόπια έρευνα, απαλλαγμένες από στερεότυπα, προκαταλήψεις και κρατικές πολιτικές». Για τον κ. Μουσταφά η αξιολόγηση των ερευνών είναι μια δύσκολη δουλειά και δεν υπάρχει η κρίσιμη μάζα που θα το αναλάβει.

Σημείωσε ότι το βιβλίο είναι ιδιαίτερα περιεκτικό στα ζητήματα που πραγματεύεται, αυτά του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχιας, αλλά και του ρόλου που διαδραματίζει η εκπαίδευση. «Η αντιμετώπιση του φαινομένου του κοινωνικού αποκλεισμού θα είναι η λυδία λίθος και της Ε.Ε. και της σύγχρονης ανθρωπότητας. Ο πολιτισμός μας θα δώσει εξετάσεις ειδάλλως η πορεία του θα είναι αυτοκαταστροφική».

Ο κ. Μουσταφά τόνισε ότι απαιτούνται συνολικές πολιτικές αντιμετώπισης ανισοτήτων, καταπολέμησης κοινωνικού αποκλεισμού, ρατσισμού με τη μία ή την άλλη μορφή. «Καλκάντζες πάντοτε θα υπάρχουν μέσα στις κοινωνίες και μέσα στις ψυχές μας» σχολίασε κλείνοντας ο πρώην βουλευτής.

Μαρία Αμπατζή

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.