Οι ρωμαικες σαρκοφαγοι και η αρχαιολογικη τους σημασια

Μια από τις πιο σημαντικότερες κατηγορίες ταφικών μνημείων της ρωμαϊκής αυτοκρατορικής εποχής, τις μαρμάρινες και λίθινες σαρκοφάγους, είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν όσοι βρέθηκαν στην πέμπτη εκδήλωση του επιμορφωτικού κύκλου ομιλιών για τη ρωμαϊκή Κομοτηνή, που διοργανώνουν το ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής, η Εφορεία Αρχαιοτήτων και το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας που έλαβε χaώρα τη Δευτέρα 16 Μαΐου 2016 και ώρα 19.30 στην αίθουσα του ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής.
 
Η Ομιλήτρια, κ. Ελένη Παπαγιάννη, Επίκουρη Καθηγήτρια Ρωμαϊκής Αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αναφέρθηκε στα «Εργαστήρια Παραγωγής Σαρκοφάγων Ρωμαϊκών Χρόνων», με μία συνολική παρουσίαση των μνημείων που εστίαζε στη μορφή, την τυπολογία, τα υλικά κατασκευής, το κόστος παραγωγής και τον τρόπο χρήσης τους στα νεκροταφεία, ενώ ανέλυσε και την παραγωγή των τριών μεγάλων εργαστηρίων, της Ρώμης, της Αθήνας και του Δοκιμείου της Φρυγίας δίδοντας παράλληλα επιλεγμένα παραδείγματα τοπικών εργαστηρίων με στόχο να γίνουν κατανοητές οι μεταξύ τους ομοιότητες και διαφορές.
 
Όσο αφορά τα τοπικά εργαστήρια η περιοχή της Θράκης αποτελεί ένα αίνιγμα, σύμφωνα με την ίδια, γιατί παρά το γεγονός ότι σε όλο τον ελλαδικό χώρο και τη Μικρά Ασία έχουν εντοπιστεί πάρα πολλοί σαρκοφάγοι τοπικών εργαστηρίων, στην περιοχή μας δεν υπάρχει η δυνατότητα οι αρχαιολόγοι να υποστηρίξουν κάτι τέτοιο.
 
Παρόλα αυτά υπάρχουν πρόσφατα, σποραδικά ευρήματα αρχαιολογικής προέλευσης, που δείχνουν ότι προφανώς υπήρχαν και στην περιοχή της Θράκης, όμως δεν έχουν γίνει εκτεταμένες ανασκαφές, ώστε να υποστηριχθεί ούτε και να αποδειχτεί η ύπαρξη τοπικού εργαστηρίου, κάτι που σημαίνει πως απαιτείται περισσότερη ανασκαφική έρευνα.
 
Αξίζει να σημειωθεί πως ένα από τα ευρήματα αυτά, η ρωμαϊκή σαρκοφάγος που βρίσκεται στο Μουσείο της Κομοτηνής και θα είναι το κύριο έκθεμα στην συλλογή που σχεδιάζει η Εφορία Αρχαιοτήτων Ροδόπης για τη Ρωμαϊκή Κομοτηνή, κατασκευάστηκε σε ένα από αυτά τα τρία μεγάλα κέντρα, και συγκεκριμένα το Δοκίμειο της Φρυγίας, ανήκοντας στην ομάδα των κιονωτών σαρκοφάγων, φέροντας ανάγλυφους κίονες, ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό. 

Σημαντικό το κόστος κατασκευής

Η κατηγορία αυτών των ταφικών μνημείων έχει ιδιαίτερη σημασία, τόνισε η κ. Παπαγιάννη, γιατί έχουμε μια μεγάλη παραγωγή από τις αρχές του 2ου αιώνα μέχρι τα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. και πολλά σωζόμενα παραδείγματα μαρμάρινων σαρκοφάγων, πολλές από τις οποίες φέρουν εντυπωσιακές ανάγλυφες παραστάσεις, με μύθους, μυθολογικά θέματα αλλά και διάφορα άλλα διακοσμητικά θέματα.
 
Τα υλικά και οι διαστάσεις των σαρκοφάγων διαφέρουν, όμως οι πολυτελέστερες ήταν κατασκευασμένες από μάρμαρο, ενώ διαφορές υπήρχαν και στη διακόσμησή τους.
 
Συνολικά υπολογίζεται, συντηρητικά, ότι στους δύο αιώνες που βλέπουμε την ακμή τους (2-3ο αιώνα π.Χ.) κατασκευάστηκαν 320 χιλιάδες σαρκοφάγοι, με κάποιους υπολογισμούς να αυξάνουν ακόμα περισσότερο τον αριθμό, με τα μεγάλα εργαστήρια να προχωρούν σε μαζικές εξαγωγές.
 
Ο αριθμός των σαρκοφάγων γίνεται ακόμα πιο εντυπωσιακός, αν αναλογιστεί κανείς πως το κόστος τους ήταν πάρα πολύ υψηλό, αν κρίνουμε μάλιστα από μια απλή ακόσμητη σαρκοφάγο τοπικού εργαστηρίου, που στοίχισε 15.000 δηνάρια, τη στιγμή που στην εποχή που υπολογίζεται ότι πωλήθηκε, το ημερομίσθιο ενός εργάτη ήταν 25 δηνάρια.
 
Αν αναλογιστεί δε κάποιος ότι οι σαρκοφάγοι των μεγάλων εργαστηρίων ήταν πολύ πιο περίτεχνες και άρα κόστιζαν περισσότερο (μια αθηναϊκή μνημειακή σαρκοφάγος απαιτούσε 1000-1200 ημέρες εργασίας), παρατηρείται το φαινόμενο οι σαρκοφάγοι να χρησιμοποιούνται πολλαπλές φορές για τα μέλη μιας οικογένειας. 

Τα τρία μεγάλα εργαστήρια

Όπως σημείωσε η αρχαιολόγος, υπάρχουν τρία μεγάλα εργαστήρια εκείνη την εποχή, στη Ρώμη, στην Αθήνα και στο Δοκίμειο της Φρυγίας, πολλά από τα οποία κατασκεύαζαν και πολλά γλυπτά, δημιουργώντας πάρα πολλά έργα, αλλά με διαφορετικές τεχνοτροπίες.
 
Τα εργαστήρια της Ρώμης, από όπου υπάρχει και ο μεγαλύτερος αριθμός σωζόμενων σαρκοφάγων (περίπου 6.000) έχουμε μια σειρά διακοσμητικών στοιχείων όπως μύθοι του Διονύσου, εντυπωσιακές παραστάσεις με μυθολογικά όντα ή Ερωτιδείς αλλά και παραστάσεις μάχης.
 
Μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχουν τα εργαστήρια της Αθήνας, όπου βλέπουμε μνημεία τα οποία σε αντίθεση με αυτά της Ρώμης, ήταν λαξευμένα και στις τέσσερις πλευρές τους, με, κατά κανόνα, μυθολογικά θέματα από τον Τρωικό κύκλο, το μύθο του Αχιλλέα, την αμαζονομαχία αλλά και ερωτιδείς και εντυπωσιακά φυτικά μοτίβα.
 
Η παραγωγή στα χρόνια της λειτουργίας των εργαστηρίων (140-260 μ.Χ) φαίνεται να είναι αρκετά εντατική, απασχολώντας σημαντικό αριθμό καλλιτεχνών και εξειδικευμένους καλλιτέχνες, με τα 2/3 της παραγωγής να διοχετεύονται σε ξένες αγορές επηρεάζοντας και την τοπική παραγωγή όπου εμφανίζονται μιμήσεις του αθηναϊκού μοντέλου.
 
Εξαγωγή όμως είχαμε και στο τρίτο μεγάλο εργαστήριο, το Δοκίμειο της Φρυγίας, από όπου και η σαρκοφάγος που θα εκτεθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής.
 
Η παραγωγή εκεί βλέπουμε πως επικεντρώνεται στις ιδιαίτερα εντυπωσιακές κιονωτές σαρκοφάγους, με ιδιαίτερες αρχιτεκτονικά διαμορφωμένες απόψεις, παρόλο που από αυτές έχουμε λίγα δείγματα στην Ελλάδα.
 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.