«Ο πολιτικος φιλελευθερισμος»

Ο πολιτικός φιλελευθερισμός έχει κακοπάθει τα τελευταία χρόνια, αλλά αυτό εξηγεί και το μεγάλο ενδιαφέρον που υπάρχει σε όλο τον κόσμο. Όπως σημειώνει στον πρόλογό του ο μεταφραστής Σπύρος Μαρκέτος, ο φιλελευθερισμός του Τζων Ρωλς διανύει σήμερα μια επώδυνη ενηλικίωση καθώς αντί να εξάγεται από τη μεταπολεμική Αμερική – την οποία γνώρισε ο Ρωλς και συνέβαλε στην ανόρθωσή της – εξάγεται από μια αντιδημοκρατική και υστερική σε πολλά σημεία Αμερική. Τότε οι ΗΠΑ πιεσμένες από το σοβιετικό ανταγωνισμό προωθούσαν δημοκρατικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό, να απαλλαγούν από τη βαριά κληρονομιά των φυλετικών διακρίσεων, δημιουργώντας ένα στοιχειώδες κράτος πρόνοιας.

Κατοχύρωναν σημαντικά δημοκρατικά δικαιώματα έστω κι αν τα περιφρονούσαν έξω από τα σύνορά τους. Ο Ρωλς στα κείμενά του μιλάει για μια «εύτακτη» κοινωνία, που στηρίζεται στην αρχή της ανεκτικότητας. Μια βασική του ιδέα είναι πως χάρη στις δύο ηθικές τους δυνάμεις, να διαθέτουν αίσθημα δικαιοσύνης και να διαμορφώνουν αντιλήψεις για το αγαθό, και χάρη στο λόγο που διαθέτουν οι πολίτες είναι ελεύθεροι. Έτσι προχωρούν τις δικές τους αντιλήψεις περί αγαθού, που περιλαμβάνει τα δικά τους σχήματα τελικών σκοπών, αλληλένδετα πλέγματα δεσμών προσκόλλησης και πίστης σε άλλα πρόσωπα, ομάδες και ενώσεις. Στην εύτακτη κοινωνία που επαγγέλλεται ο Ρωλς οι πολίτες αποδέχονται κάποιες αρχές δικαιοσύνης και γνωρίζουν ότι και οι συμπολίτες τους τις αποδέχονται. Η βασική δομή της κοινωνίας είναι τέτοια που ικανοποιεί αυτές τις αρχές. Βασικό θεμέλιο της κοινωνίας, κατά Ρωλς είναι η ελευθερία της συνείδησης, που κατέχει σειρά προτεραιότητας σε όλα τα βασικά αγαθά.

Το βασικό ερώτημα για τον τοπικό φιλελευθερισμό είναι: πώς είναι δυνατόν να υπάρξει μακροπρόθεσμα μια σταθερή και δίκαιη κοινωνία ελεύθερων και ίσων πολιτών, οι οποίοι ωστόσο χωρίζονται βαθύτατα από εύλογα αλλά και ασύμμετρα μεταξύ τους φιλοσοφικά, ηθικά και θρησκευτικά δόγματα: Ή, για να το πούμε πιο απλά, πώς μπορούμε να φτάσουμε σε μια κοινωνία –την πολυδιαφημισμένη πολυ- πολιτισμική- στην οποία να συνυπάρχουν αντίθετα δόγματα, τα οποία όμως να καταφέρνουν να συμβιώνουν στη βάση του σεβασμού ενός συνταγματικού πλαισίου;

Διαπραγματευόμενος τα ζητήματα του πολιτικού φιλελευθερισμού, ο Τζων Ρωλς δε θεωρεί ότι η δική του αντίληψη περί δικαίου είναι η σωστή, αλλά εκτιμά ότι είναι «εύλογη», όπως «εύλογη» μπορεί να είναι και όποια άλλη. Στη βάση αυτή προσπαθεί να επιλύσει σειρά ερωτημάτων που έχουν να κάνουν με τη θεμελίωση αυτής της θεωρίας.

Τα περιεχόμενα του τόμου αυτού καλύπτονται από διαφορετικά κείμενα σε μια ενιαία σχέση. Στις πρώτες διαλέξεις ο Ρωλς διαπραγματεύεται τις θεμελιώδεις ιδέες του πολιτικού φιλελευθερισμού. Κατόπιν αναφέρεται στις εξουσίες των πολιτών και των αντιπροσώπων τους. Στο δεύτερο μέρος αναφέρεται στις τρεις κύριες ιδέες του πολιτικού φιλελευθερισμού, την ιδέα της επάλληλης συναίνεσης, την προτεραιότητα του ορθού και τις ιδέες περί αγαθού και την ιδέα του δημοσίου λόγου. Στο τρίτο μέρος πραγματεύεται το θεσμικό πλαίσιο του πολιτικού φιλελευθερισμού, τις βασικές ελευθερίες και τη σειρά προτεραιότητά τους. Οι αρχές και η σκέψη του Ρωλς γνώρισαν τεράστια απήχηση τα τελευταία 50 χρόνια, πολλοί μάλιστα τον θεωρούν ως μεγάλο συνεχιστή των φιλοσοφικών και πολιτικών αναζητήσεων του Χομπς, του Λοκ, του Ρουσώ και του Καντ. Σίγουρα οι σκέψεις του ακουμπούν πολλά σημερινά άλυτα ζητήματα και καθιστούν το έργο του αναγκαίο προς προβληματισμό.

Ο Φιλαναγνώστης

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.