O Πασχαλης Μ. Κιτρομηλιδης και ο Νεος Ελληνισμος

Μια σημαντική έκδοση του Παρατηρητή της Θράκης, 2019

Στις 8 Μαρτίου του 2018 αναγορεύτηκε Επίτιμος Διδάκτορας του τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης ο ομότιμος καθηγητής πολιτικής επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών Πασχάλης Κιτρομηλίδης. Κατά το τρέχον έτος μάλιστα ο Π. Κιτρομηλίδης εκλέχθηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Σε ένα κομψότατο τομίδιο από τις εκδόσεις του Παρατηρητή της Θράκης εκδόθηκαν «Τα κατά την Αναγόρευσιν του Ομότιμου Καθηγητή Πασχάλη Κιτρομηλίδη σε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας», σελ. 47. Πρόκειται για τα πρακτικά της τελετής Επιτιμοποίησης του Ομότιμου Καθηγητή, έκδοση διαρθρωμένη σε δύο μέρη, εκ των οποίων το πρώτο περιέχει την Προσφώνηση του Προέδρου του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας (ΤΙΕ) Καθηγητή Μανόλη Γ. Βαρβούνη, τον έπαινο του τιμώμενου από τον Ομότιμο Καθηγητή του ΤΙΕ Κωνσταντίνο Κ. Χατζόπουλο και την ομιλία του τιμώμενου Καθηγητή Πασχάλη Μ. Κιτρομηλίδη, με θέμα «Η σπουδή του Νέου Ελληνισμού ως επιστημονική πρόκληση». Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό από την αναγόρευση.

Οι ομιλίες των καθηγητών Μαν. Βαρβούνη και Κων. Χατζόπουλου αναφέρονται στο έργο και στην προσφορά του ελληνοκύπριου Π. Κιτρομηλίδη στην επιστήμη και στο ελληνικό έθνος. Στο ανά  χείρας τομίδιο ο αναγνώστης και η αναγνώστρια κυρίως έχει την ευκαιρία να χαρεί τις απόψεις του τιμωμένου για το διαχρονικά επίκαιρο θέμα «Η σπουδή του Νέου Ελληνισμού ως επιστημονική πρόκληση».

Θα παραθέσουμε κάποια αποσπάσματα ενδεικτικά του περιεχομένου αυτής της ομιλίας του, αφού πρώτα παραθέσουμε ένα σύντομο εργοβιογραφικό σημείωμα.

Ο ακαδημαϊκός και ομ. Καθηγητής Πασχάλης Κιτρομηλίδης

Ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης γεννήθηκε το 1949 στη Λευκωσία, όπου απεφοίτησε αριστούχος από το Παγκύπριο Γυμνάσιο. Με υποτροφία Fulbright σπούδασε πολιτική επιστήμη στα πανεπιστήμια Wesleyan και Harvard στις ΗΠΑ. Δίδαξε ως Lecturer on Government στο Harvard University και εν συνεχεία στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου εξελέγη Αναπληρωτής Καθηγητής (1983) και Καθηγητής της Πολιτικής Επιστήμης (1987-2016). Από το 1980 διευθύνει ως διευθυντής και γενικός γραμματεύς του Δ.Σ. το ιστορικό επιστημονικό ίδρυμα της ξανθιώτισσας Μέλπως Λογοθέτη Μερλιέ, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. Υπηρέτησε ως διευθυντής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (2000-2011). Είναι μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής των Ελλήνων από το 2004.

Υπήρξε επίσης επισκέπτης καθηγητής σε πάμπολλα πανεπιστήμια. Διετέλεσε Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης (1988-1992), του Επιστημονικού Συμβουλίου του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών Κύπρου (2006-2009), και του ιδρυτικού Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ιστορίας της Πολιτικής Σκέψης.

Είναι Επίτιμος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου και του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Είναι συγγραφέας ή επιμελητής πέραν των σαράντα αυτοτελών εκδόσεων στα ελληνικά και τα αγγλικά, ενώ βιβλία του έχουν δημοσιευθεί και στα ρωσικά, ρουμανικά, βουλγαρικά και σερβικά.

Ανάμεσα στα βιβλία του αναφέρουμε: «Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Οι πολιτικές και κοινωνικές ιδέες˙ Ιώσηπος Μοισιόδαξ», «Οι συντεταγμένες της βαλκανικής σκέψης τον δέκατο όγδοο αιώνα»,  «Η Γαλλική Επανάσταση και η Νοτιοανατολική Ευρώπη˙ Κυπριακή Λογιοσύνη, 1571-1878)˙ Νεότερη Πολιτική Θεωρία»,  «Θεωρίες της ελευθερίας˙ Πολιτικοί στοχαστές των νεοτέρων χρόνων», «Βιογραφικές και ερμηνευτικές προσεγγίσεις˙ Το όραμα της ελευθερίας στην ελληνική κοινωνία»,  «Από την πολιτική σκέψη στην πολιτική πράξη ˙ Πολιτική Επιστήμη˙  John Locke, Δεύτερη Πραγματεία περί Κυβερνήσεως, εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Π. M. Κιτρομηλίδη», «Pήγα Bελεστινλή, Άπαντα τα σωζόμενα, τόμ. A΄–E΄, γενική επιμέλεια Π. M. Kιτρομηλίδη (Aθήνα: Bουλή των Eλλήνων, 2000-2002). Επίσης πολλά ξενόγλωσσα.

Η σπουδή του Νέου Ελληνισμού ως επιστημονική πρόκληση

Ξεκινώντας την φωτισμένη ομιλία του ο καθηγητής Κιτρομηλίδης ομολογεί και διαπιστώνει:

«Η σπουδή του νέου ελληνισμού αποτελεί επιστημονική πρόκληση με πολλές έννοιες και σε πολλά επίπεδα. Για όσους ασχολούνται με το θέμα, για τους ερευνητές που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους και τον επιστημονικό τους μόχθο στην αναδίφηση των πολλαπλών πτυχών της νεοελληνικής εμπειρίας, η αποσαφήνιση της πρόκλησης είναι επιβεβλημένη ως στοιχείο επιστημονικής αυτοσυνειδησίας και ως συντελεστής επίγνωσης της γνωσιολογικής υπόστασης του έργου που επιτελούμε. Σας ομολογώ ότι το ζήτημα με απασχόλησε από τα νεανικά μου χρόνια, από τα χρόνια των μεταπτυχιακών μου σπουδών και σε ολόκληρη την πανεπιστημιακή μου διαδρομή χωρίς να πω ότι έχω καταλήξει σε οριστικές απαντήσεις ή ότι έχω κατορθώσει καν να αποσαφηνίσω μέσα μου τις ποικίλες διαπλοκές και περιπλοκές του θέματος».

Ο ομιλητής αναφέρεται σε δυσκολίες και κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι νεοελληνιστές. Σημειώνει:

«Η τρίτη πρόκληση αναφέρεται στους κινδύνους που πολιορκούν και συχνά ενυπάρχουν στην ειδικότητα της σπουδής του νέου ελληνισμού. Οι κίνδυνοι είναι σύμφυτοι με το αντικείμενο: πρόκειται για την εσωστρέφεια και τον εθνοκεντρικό επαρχιωτισμό. Ελλοχεύουν οι κίνδυνοι αυτοί στην ίδια τη φύση της επιλογής του αντικειμένου του νέου ελληνισμού στην οποία αναφερθήκαμε προηγουμένως. Μπορούν όμως να αντιμετωπισθούν, αν πρώτον διαθέτουμε επίγνωση της ύπαρξής τους και δεύτερον, αν διαθέτουμε τη βούληση να μην παραμείνουμε παγιδευμένοι σε αυτούς. Η εσωστρέφεια και ο εθνοκεντρικός επαρχιωτισμός ανακύπτουν από τη μελέτη του αντικειμένου μας σε απομόνωση, τόσο στον χρόνο όσο και στον χώρο. Μεγεθύνεται ο κίνδυνος στην περίπτωση των τοπικών μελετών, οι οποίες αν επιτελούνται με σοβαρότητα και τήρηση των κανόνων της επιστήμης, είναι αναμφίβολα πολύτιμος αγωγός και συμβάλλουν στην καλλιέργεια της αυτογνωσίας. Όμως και στην περίπτωση αυτή η παγίδευση των θεμάτων σε αποκλειστικά τοπικό επίπεδο και η μη συνδιάλεξη με τη βιβλιογραφία αποβαίνει μοιραία ως προς την επίτευξη της ποιότητας και καθιστά τις τοπικές μελέτες παραδείγματα ακριβώς των κινδύνων στους οποίους αναφερόμαστε».

Μιλά ευθαρσώς για όλες τις δυσκολίες, εξωτερικές και εσωτερικές.

«Πέραν των εξωτερικών αυτών δυσκολιών υπάρχουν και οι εγχώριες. Η Ελλάδα, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά της ιδρύματα είναι σήμερα το κέντρο της σπουδής του νέου ελληνισμού. Όμως η εξέλιξη αυτή εκθέτει την καλλιέργεια του κρίσιμου αυτού αντικειμένου για την ταυτότητα και την αυτογνωσία της κοινωνίας μας στις παθογένειες της πνευματικής ζωής της χώρας. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι σε όλες τις ειδικότητες των νεοελληνικών σπουδών σήμερα στην Ελλάδα γίνεται σοβαρή εργασία και συντελείται, παρά τις ποικίλες δυσχέρειες, αξιόλογη συχνά πρόοδος. Θα μπορούσαν να αναφερθούν αρκετά παραδείγματα για να τεκμηριωθεί αυτός ο ισχυρισμός. Δεν παύει όμως να κατατρύχεται η καλλιέργεια των νεοελληνικών σπουδών στη χώρα από τις ενδημικές παθογένειες που ανάγονται μάλλον στην κοινωνιολογία της επιστήμης και επηρεάζουν τη φορά της ερευνητικής πράξης: κατ’ εξοχήν ο φατριασμός και η ιδεολογική μονομέρεια που καλύπτουν εκτεταμένα δίκτυα πελατειακών σχέσεων, προσκολλημένα συχνά σε κομματικούς σχηματισμούς».

Θεώρησα χρέος μου να δώσω το λόγο στον καθηγητή Πασχάλη Κιτρομηλίδη, ώστε από αυτή την παρουσίαση να μείνει ένα κέρδος σε όλους μας. Κατακλείδα:

«Ισχυρή πεποίθησή μου είναι ότι απέναντι στις προκλήσεις, τα προβλήματα, τους κινδύνους και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι νεοελληνικές σπουδές σήμερα, υπάρχει μια στρατηγική άμυνας και υπέρβασης: η πνευματική ειλικρίνεια στην αναγνώρισή τους και η σοβαρότητα στην αντιμετώπισή τους με τη μόνη ενδεδειγμένη και αλάνθαστη μέθοδο, δηλαδή με σοβαρή εργασία, με αδιαπραγμάτευτη προσήλωση στις αρχές και τους κανόνες της επιστήμης και με πίστη στην αξία του νέου ελληνισμού ως συστατικού στοιχείου της πανάρχαιας ελληνικής πνευματικής παράδοσης, που αποτελεί έναν ανεκτίμητο θησαυρό για ολόκληρη την ανθρωπότητα, και πρέπει πάση θυσία να κρατηθεί ζωντανή και δημιουργική».

Νιώθω πολύ καλά και χαρούμενος με όσα διάβασα και παρουσίασα.  Συγχαίρω τρείς συντελεστές: Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας ΔΠΘ, καθηγητή Πασχάλη Κιτρομηλίδη και εκδόσεις Παρατηρητή της Θράκης για την εξαίρετη έκδοση.

*Ο Θανάσης Μουσόπουλος είναι φιλόλογος, ποιητής και συγγραφέας.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.