Ο Μενελαος του Ομηρου και της Ελενης συγκαιρινος ερων ανδρας

Με μία De Profundis ερωτική  —και όχι μόνο—  εξομολόγηση του γνωστού μυθολογικού ήρωα Μενελάου, κάνει την επανεμφάνισή του στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό ο πολυβραβευμένος συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης. Ο συγγραφέας αντλεί την έμπνευσή του ετούτη τη φορά από τον γόνιμο και ευεπίφορο σε ρηξικέλευθες και αναπλαθώμενες ιδέες χώρο της ελληνικής μυθολογίας.
Πρόκειται για τη γνωστή χιλιοειπωμένη και χιλιοτραγουδισμένη ανά τους αιώνες υπόθεση της αρπαγής της Ωραίας Ελένης από τον Τρωαδίτη Πάρη, ειδωμένη όμως αυτή τη φορά μέσα από τη ματιά του ίδιου του «θύματος» της υπόθεσης, του απατημένου συζύγου Μενελάου.

Βαδίζοντας, επομένως, στα χνάρια της εκ βαθέων ερωτικής εξομολόγησης του Όσκαρ Ουάιλντ, ο Χωμενίδης μας προσφέρει μία ανάλογη κατάθεση ψυχής του πιο παραγκωνισμένου στην πασίγνωστη αυτή ιστορία προσώπου, του Μενελάου, καθώς και τη δική του οπτική και εκδοχή στα γεγονότα που προκάλεσαν τον περίφημο τρωικό πόλεμο.

Ο λογοτέχνης όμως πρωτοτυπεί και δεν αναλίσκεται σε ξερή και στείρα αναδιήγηση των ομηρικών επών και του μύθου. Η πρωτοπρόσωπη, χειμαρρώδης και άκρως ρεαλιστική αφήγηση του γηραιού αθυρόστομου βασιλιά της Σπάρτης, λοιπόν, δεν επικεντρώνεται στον πόλεμο της Τροίας, αλλά αντιθέτως στα χρόνια πριν από αυτόν. Ο συγγραφέας βάζει τον Μενέλαο να πιάσει το νήμα της αφήγησης από τα παιδικά του χρόνια και τον σφετερισμό του θρόνου του αδικοχαμένου πατέρα τους Ατρέα από τον θείο τους τον Θυέστη, την καταδίωξή τους από τον τελευταίο και τη δεκάχρονη διαμονή τους στην ελευθέρων ηθών νήσο Πιτυούσα, πριν καταλήξει στη γνωριμία και την εντελώς αναπάντεχη ένωσή του με την Ωραία Ελένη. Η αφήγηση συνεχίζεται με αναλυτική ανασκόπηση των πρώτων χρόνων της γνωριμίας του ζευγαριού ως και την ανάρρησή του στον σπαρτιατικό θρόνο, τους πρώτους τριγμούς του γάμου τους και, τελικώς, την αρπαγή της Ελένης από τον Πάρη και τον επακόλουθο πόλεμο.

Αυτός είναι ο βασικός αφηγηματικός ιστός πάνω στον οποίο ο δημιουργός κεντά αριστοτεχνικά τον καμβά του μυθιστορήματός του επικεντρώνοντας στα συναισθήματα, τον χαρακτήρα και τα κίνητρα των πράξεων του ζευγαριού. Και σε αυτό ακριβώς επάνω έγκειται η ωραιότητα και η πρωτοτυπία του πονήματος του Χωμενίδη: η αφήγησή του δεν είναι απλά γεγονοτολογική, όπως θα έκανε ένας νέος Όμηρος που αναπλάθει απλώς το ζυμαράκι του γνωστού μύθου. Αντιθέτως, πρόκειται για αφήγηση άκρως ψυχογραφική που διερευνά ενδελεχώς τα κρυφά κίνητρα πίσω από τις πράξεις των πρωταγωνιστών, τα οποία είναι διαφορετικά τις περισσότερες φορές από αυτά που ήδη γνωρίζουμε, και αφήνει απολύτως εκτεθειμένους μπροστά στα μάτια μας τους βασικούς ήρωες της ιστορίας έτσι όπως ποτέ δεν τους έχουμε ξαναδεί: πρώτα απ' όλα τον Μενέλαο, εραστή της απλής και σεμνής ζωής, γιατρού, ειρηνιστή και ανθρώπου που ξέρει να απολαμβάνει τη ζωή στο έπακρο. Την Ωραία Ελένη με τη μυθική ομορφιά και τον αντιφατικό χαρακτήρα, ειρωνική, αυθάδης, προκλητική, μα και έξυπνη συνάμα.  Τη θεότρελη μητέρα της Λήδα, τον υπερόπτη πατέρας της Τυνδάρεω, τον σκληροτράχηλο πολεμιστή Αγαμέμνονα, τον θρασύδειλο Θυέστη, τον φαφλατά γερο-Θησέα και εκείνη τη “διαβόλου κάλτσα”, τον πολυμήχανο Οδυσσέα.

Ο Μενέλαος παρουσιάζεται ως πρόσωπο παρεξηγημένο, ως πρόσωπο που αποζητά τη λύτρωση, κάτι που αποσαφηνίζεται ήδη από το οπισθόφυλλο του βιβλίου. Ο συγγραφέας τον εξιλεώνει και τον εξαγνίζει μέσα από την εξομολόγησή του, αφού ο ίδιος μας αποκαλύπτει ότι ουδέποτε θέλησε ο ίδιος να εκστρατεύσει κατά της Τροίας προκειμένου να πάρει πίσω τη γυναίκα του. «Ένδοξος δεν είναι αυτός που κατακτά, αλλά εκείνος που απελευθερώνει», μας λέει, αποκαλύπτοντάς μας πως ό,τι έκανε ήταν αποτέλεσμα της αγνής και απόλυτης αγάπης του για την Ωραία Ελένη, αγάπης τόσο αθώας και ειλικρινούς που δεν έγινε ποτέ κτητική και ζηλόφθονη.

Ο Μενέλαος υπήρξε πρώτ' απ' όλα βασιλιάς του εαυτού του. Έγινε βασιλιάς της Ελένης του, όπως μας πληροφορεί ο τίτλος του βιβλίου, κατόπιν βασιλιάς της Σπάρτης και ακολούθως βασιλιάς του πολέμου, δηλαδή βασιλιάς της συμφοράς, προτού καταλήξει και πάλι βασιλιάς της καρδιάς της αγαπημένης του.
Ποια είναι, επομένως, η αλήθεια πίσω από τον μύθο; Τι θα πει τελικά αγαπώ; Πώς μπόρεσε ως το τέλος ο απατημένος σύζυγος να συγχωρήσει τη μοιχαλίδα κάνοντας γενιές αναγνωστών ανά τους αιώνες να αναρωτιούνται το γιατί; Μήπως η μοναδική αλήθεια στην όλη υπόθεση ήταν η βαθιά αγάπη που ο Μενέλαος έτρεφε για την Ελένη, αγάπη που θάφτηκε κάτω από τα συντρίμμια του πολύχρονου, πολυαίμακτου και καθόλου ηρωικού, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Μενελάου-Χωμενίδη, τρωικού πολέμου;

«Από το χάος ερχόμαστε, στο χάος καταλήγουμε, και στο ενδιάμεσο η ζωή είναι επίσης χάος». Αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο συγγραφέας έπειτα από ολόκληρη ετούτη την ανασκόπηση της ζωής του μεγάλου μυθικού ήρωα. Η μοίρα του ανθρώπου, εξάλλου, πάλι σύμφωνα με τα λεγόμενα του συγγραφέα, είναι από αλλού να το περιμένεις και από αλλού να σου ’ρχεται. Οδυνηροί συμβιβασμοί, λανθασμένες επιλογές, ολέθριες αποφάσεις, όλα συνυφασμένα με την ίδια τη ζωή και αναπόσπαστο κομμάτι της σε όλο τον διάβα των αιώνων της ανθρώπινης ύπαρξης.

Κι όμως με έναν μοναδικό τρόπο φαίνεται ότι όλα αρχίζουν και ότι όλα τελειώνουν στον Όμηρο με το βιβλίο αυτό. Η ζεύξη της λογοτεχνίας, του ομηρικού μύθου, του ιστορικού πλαισίου και του σκιαγραφήματος του ψυχισμού των ηρώων είναι άκρως απολαυστική και αντάξια του υπολοίπου έργου του συγγραφέα, ο οποίος για τη δημιουργία του παρόντος πονήματος είναι ολοφάνερο ότι μελέτησε επισταμένα την ελληνική μυθολογία και τον Όμηρο, προκειμένου να δημιουργήσει, σαν έτερος συγγραφεύς της αλεξανδρινής εποχής, σαν άλλος Δίων Κάσσιος και Διόδωρος Σικελιώτης τη δική του, μοναδική εκδοχή του τρωικού μύθου.

ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: η καθηλωτική γραφή του Χωμενίδη και η γρήγορη αφήγηση που δεν πλατειάζει και η πρωτότυπη εκδοχή ενός γνωστού μύθου.

ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: διαβάζεται άνετα από όλο το αναγνωστικό κοινό, αλλά θα συγκινήσει ιδιαίτερα τους λάτρεις του Ομήρου, της μυθολογίας, της ιστορίας και του συγκεκριμένου φυσικά συγγραφέα.

*Η Λεύκη Σαραντινού είναι φιλόλογος και συγγραφέας.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.