Ο λογος… στις καταναλωτικες μας επιλογες

Mε ιδιαίτερη χαρά πληροφορηθήκαμε κατά τις ηλεκτρονικές μας περιδιαβάσεις την κυκλοφορία ενός μοναδικού στο είδος του βιβλίου από έναν εξαίρετο ερευνητή και άνθρωπο. Την πρώτη της μονογραφία, λοιπόν, κατέθεσε στα «χέρια» του αναγνωστικού κοινού η κ. Βασιλική Κράββα, Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Ο λόγος για το «Καταναλώνοντας τον πολιτισμό: Διαδρομές κατανάλωσης, ιστορίες τροφής και στέρησης» (εκδ. Πατάκη, 2020), το οποίο αναφέρεται στις διαδικασίες εκείνες κατά τις οποίες τα άτομα δημιουργούν, διαπραγματεύονται, αφομοιώνουν ή απορρίπτουν τις εκάστοτε πολιτισμικές συνθήκες.

Πιο συγκεκριμένα, καταναλώνω τον πολιτισμό με απλά λόγια, σημαίνει ψωνίζω, επισκέπτομαι μουσεία, συμμετέχω σε πολιτιστικά δρώμενα, ταξιδεύω, σπουδάζω, εργάζομαι, παρακολουθώ τηλεόραση, μαγειρεύω, τρώω, συνάπτω διαπροσωπικές σχέσεις και, γιατί όχι, ερωτεύομαι. Ο κατάλογος είναι εξαιρετικά μακρύς –μάλλον ανεξάντλητος– αφού πάνω κάτω αφορά κάθε διαδικασία στην οποία καλείται να εμπλακεί το άτομο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Αυτό όμως που είναι σημαντικό είναι ότι ο πολιτισμός καθίσταται κατανοητός μόνο μέσα από την απαρτίωση, και εν τέλει κατανάλωσή του, ακριβώς γιατί ως έννοια εμπεριέχει την ουσία της σχεσιακότητας. Ο λόγος λοιπόν περί κατανάλωσης είναι στην ουσία του λόγος πολιτισμικός, εφόσον μέσα από αυτόν αποκαλύπτονται οι πολιτισμικοί κώδικες, τα όρια, τα περιθώρια, οι αποκλεισμοί αλλά και οι πολιτισμικές συνάφειες και συναρτήσεις. Καταναλώνω σημαίνει συναινώ, συμμορφώνομαι, αντιδρώ, ανθίσταμαι, απορρίπτω. Η κατανάλωση μπορεί να αναγνωσθεί ως στάση και επιλογή, η οποία απαντά σε πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές σχέσεις και εξαρτήσεις.

Μορφολογικά το βιβλίο αποτελείται συνολικά από πέντε κεφάλαια.  Στο πρώτο κεφάλαιο «Διαδρομές κατανάλωσης: θεωρητικές και εθνογραφικές αναζητήσεις», γίνεται λόγος στις θεωρήσεις που πραγματεύτηκαν την πολυεπίπεδη σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση και τον πολιτισμό. Το επόμενο με τίτλο «Ανθρωπολογικές περιπέτειες της διατροφής και της πόσης», επικεντρώνεται σε δύο σημαντικές καταναλωτικές διαδικασίες: τη διατροφή και την πόση. Οι μνημονικές ανταλλαγές και η συμποσιακότητα είναι βασικές έννοιες που διατρέχουν το κεφάλαιο «Χρονικότητες και συμποσιακές ανταλλαγές: Καταναλώνοντας αισθήσεις και συναισθήματα».  Στο κεφάλαιο «Κατανάλωση, τροφή και παγκοσμιοποίηση» εστιάζει σε ανθρωπολογικές προσεγγίσεις που προβληματοποιούν τη συνομιλία τοπικού και παγκόσμιου και εντέλει θέτουν στην ατζέντα των κοινωνικών επιστημών την έννοια της παγκοσμιοποίησης. Τέλος, το κεφάλαιο «Θεωρητικές και μεθοδολογικές προτάσεις στη μελέτη της κατανάλωσης και της τροφής» αναφέρεται στο ζήτημα της κατανάλωσης και της μη κατανάλωσης ως πεδίων σύγκρουσης, αλλά και απόρριψης, και τελικά προβληματοποιεί την ανθρωπολογία των σκουπιδιών και της μη υλικότητας.

Το πόνημα αυτό συνιστά επομένως μια φορτισμένη πολιτισμικά πρακτική και δράση που κινητοποιεί συναισθήματα όπως ο φόβος, η επιθυμία, η απέχθεια ή η αγαλλίαση. Κάπως έτσι επιχειρείται να συνομιλήσει η έννοια της κατανάλωσης με τις πολλαπλές αναγνώσεις του πολιτισμού. Κυρίως όμως γίνεται μια απόπειρα να προβληματοποιηθούν τα όρια και τα περιθώρια του ατομικού και συλλογικού εαυτού. Αυτό όμως δεν αποτελεί και το μεγάλο στοίχημα της ανθρωπολογίας;

Τέλος, ευχές καλοτάξιδο να είναι το βιβλίο και να αποτελέσει αρωγό σε κάθε προσπάθεια πολιτισμικού και ανθρωπολογικού περιεχομένου.

*Η Γεωργία Ντεμίρη είναι φιλόλογος και διδακτορική φοιτήτρια στο ΤΕΦ/ΔΠΘ.

*Η φωτογραφία είναι αντλημένη από τον προσωπικό λογαριασμό της Βασιλικής Κράββα στο facebook.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.