Μνημειο που αξιζει προστασιας το Σπηλαιο της Μαρωνειας

Σύστημα με κάμερες και αισθητήρες θα τοποθετηθεί στο εσωτερικό του μέσω του προγράμματος LIFE GRECABAT

Μια γόνιμη, ελπίζουμε, συζήτηση για το σπήλαιο της Μαρώνειας, και την μόνιμη απαξίωση που υπάρχει για αυτό, μιας και πάντα φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα αλλά ποτέ δεν γίνεται τίποτα, δημιούργησε η καταγραφή μας, πριν από δύο εβδομάδες, της αναφοράς που έγινε για αυτό κατά την παρουσίαση του δρόμου Νυμφαίας Δικέλλων.

Το κοινό, χρησιμοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σχολίασε την μη ύπαρξη κινητικότητας για αυτό, την προσοχή μας όμως τράβηξε ένα σχόλιο του κ. Νίκου Τσούκα, ο οποίος έχει ασχοληθεί με την ιστορία του σπηλαίου, συμμετέχοντας πιο πρόσφατα, και ως εθελοντής, στο πρόγραμμα LIFE GRECABAT, που στοχεύει στη βελτίωση της κατάστασης διατήρησης 10 ειδών χειρόπτερων (νυχτερίδων) και 8 επιλεγμένων σπηλαίων, μεταξύ των οποίων και αυτό της Μαρώνειας.

Μέσω του προγράμματος ελπίζεται πως θα διατηρηθεί ο φυσικός θησαυρός που αποτελεί το σπήλαιο, αλλά και πως θα δοθεί το έναυσμα για να μπορέσει το κοινό να έρθει πιο κοντά σε αυτό, γνωρίζοντας το χωρίς να δημιουργεί κινδύνους για το ίδιο και την βιοποικιλότητα που φιλοξενεί. Για το πρόγραμμα, ο ΠτΘ μίλησε με τον υπεύθυνο του προγράμματος κ. Γιώργο Παπαμιχαήλ, ο οποίος τόνισε πως το σπήλαιο αποτελεί μνημείο, και ως τέτοιο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί και να προστατευτεί.

Χρειάζεται προσοχή το σπήλαιο

Επιστρέφοντας στον κ. Τσούκα, και το σχόλιό του, ο ίδιος σημειώνει πως η κατάσταση του σπηλαίου, στο οποίο θα πρέπει να γίνει και αρχαιολογική έρευνα, δεν είναι πολύ καλή, έχουν γίνει πολλές λαθρανασκαφές και απαράδεκτοι βανδαλισμοί ειδικά στο πρώτο κομμάτι το οποίο θα ήταν έτσι κι αλλιώς το μόνο επισκέψιμο.

Η δε ιδιαιτερότητά του να φιλοξενεί συγχρόνως τον μεγαλύτερο αριθμό διαφορετικών ειδών νυχτερίδας καθώς και κάποια εντελώς ενδημικά έντομα και αρθρόποδα, σημειώνει πως καθιστούν επιτακτική την ανάγκη προστασίας του σε βάρος ίσως μιας αξιοποίησης όπως την φανταζόμασταν τόσα χρόνια.

Όπως τονίζει στο πλαίσιο του επίμαχου προγράμματος έγινε αρχικά το 2019, κατόπιν άδειας της εφορείας αρχαιοτήτων, μια προκαταρκτική τριήμερη επιστημονική επίσκεψη στο σπήλαιο, καθώς και μεμονωμένες επισκέψεις αργότερα για τη συλλογή δειγμάτων από παγίδες που είχαν τοποθετηθεί στο χώρο. Και ενώ ο κορωνοϊός «πάγωσε» το πρόγραμμα, αυτό αναμένεται να συνεχιστεί από την νέα χρονιά, όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες.

Μοναδική η φυσική κατάσταση του σπηλαίου αλλά και η πανίδα του

Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2018, και βρίσκεται στο μέσον του, παρόλο που όλα πήγαν πίσω λόγω του κορωνοϊού, σημείωσε από την πλευρά του ο κ. Παπαμιχαήλ. Άλλωστε ήθελαν να κάνουν και περισσότερες επισκέψεις στο σπήλαιο, αλλά και να κάνουν μια ημερίδα για αυτό, η σημασία του οποίου τεκμηριώνεται τόσο από τα αρχαιολογικά ευρήματα, όσο και από το φυσικό περιβάλλον. Το πρόγραμμα έχει σαν στόχο να προστατέψει το σπήλαιο και τα είδη που ζουν σε αυτό, ελέγχοντας την πρόσβαση μέσα σε αυτό, αλλά και να δώσουν πληροφορίες για αυτό, τοποθετώντας συσκευές και κάμερες που θα δίνουν εικόνα μέσα από το σπήλαιο, ώστε να αναδείξουν την σημασία του, ως καταφύγιο για τις νυχτερίδες, αλλά και τις άλλες μορφές ζωής, όπως τα ασπόνδυλα, που ζουν μέσα σε αυτό.

Να σημειωθεί πως το σπήλαιο φιλοξενεί περίπου 10 αυστηρά προστατευόμενα είδη νυχτερίδων, μαζί με 13 διαφορετικά αρθρόποδα, κάποια από τα οποία μάλιστα είναι στενοενδημικά, υπάρχουν δηλαδή μόνο σε αυτό το σπήλαιο και πουθενά αλλού στον κόσμο. Πολλές από τις δράσεις είναι έτοιμες να υλοποιηθούν, και πανδημίας επιτρέπουσας, θα ξεκινήσουν εντός του 2021.

Ανάμεσα σε αυτές είναι η ασφάλιση του χώρου με εξειδικευμένη είσοδο (cavegating), που θα αποτρέπει την παράνομη είσοδο στο σπήλαιο (σε συνεννόηση και με τη σύμφωνη γνώμη της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας) επιτρέποντας παράλληλα τη διέλευση των ειδών νυχτερίδων που ζουν στο σπήλαιο.

Μπροστά από το σπήλαιο θα τοποθετηθεί πινακίδα ερμηνείας περιβάλλοντος, που θα πληροφορεί τους επισκέπτες για τη σημασία, την ομορφιά και τη μοναδικότητα του σπηλαίου και της σπηλαιόβιας πανίδας της περιοχής. Τέλος θα τοποθετηθεί το σύστημα παρακολούθησης των συνθηκών του σπηλαίου και των αποικιών με δυνατότητα σύνδεσης του με υποδομές περιβαλλοντικής ενημέρωσης και μετάδοσης εικόνας σε πραγματικό χρόνο.

Ο κ. Παπαμιχαήλ ανέφερε πως μέσα από το πρόγραμμα έχει δημιουργηθεί μια εφαρμογή εικονικής πραγματικότητας «εξερεύνησης» μέσα σε ένα σπήλαιο, που θα μπορεί να αναπαραχθεί σε κέντρα ενημέρωσης σε αυτόνομες συσκευές εικονικής πραγματικότητας, καιμπορεί να χρησιμοποιηθεί για ερμηνεία και δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.

«Έχει δημιουργηθεί μια εκπαιδευτική ‘βαλίτσα’ που αναμένεται να πάρει έγκριση εντός του μήνα από το Υπουργείο Παιδείας» σημείωσε, που θα περιλαμβάνει δραστηριότητες για παιδιά και άλλο ενημερωτικό υλικό που θα παραχθεί στο πλαίσιο του προγράμματος, φυλλάδια, αυτοκόλλητα, μπλουζάκια, κ.α., η οποία θα διανέμεται και ηλεκτρονικά, αλλά θα υπάρχουν και κάποιες φυσικές μορφές της, που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από την Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

«Έχουμε ένα πλέγμα δράσεων που περιστρέφεται γύρω από τους στόχους του προγράμματος, που αναδεικνύουν το ρόλο των σπηλαίων και των ειδών που φιλοξενούν στα οικοσυστήματα, και τη σημασία τους για την περιοχή και συνολικά» τόνισε.

Μπορεί να συνυπάρξει ανάδειξη και προστασία

Για να προστατευτεί ένα σπήλαιο βέβαια, θα πρέπει να περιοριστεί η ανεξέλεγκτη πρόσβαση των ανθρώπων μέσα σε αυτό, αλλά και να μπουν κανόνες ακόμα και στις δραστηριότητες που είναι απαραίτητο να γίνουν, όπως οι ανασκαφές, οι οποίες πρέπει να ακολουθούν σχέδια που θα σέβονται και την σπηλαιόβια ζωή.

Ακόμα και αυτός ο περιορισμός όμως, και ο τρόπος που κλείνεται ένα σπήλαιο, πρέπει να γίνεται με συγκεκριμένες προδιαγραφές, για να μην εμποδίζει τις νυχτερίδες να μπαίνουν και να βγαίνουν από αυτό.

«Ας μην ξεχνάμε πως τα χειρόπτερα είναι τα είδη που φέρνουν ενέργεια μέσα στο σπήλαιο» τόνισε ο κ. Παπαμιχαήλ, μιας και τρέφονται εκτός αυτού, όμως κάνουν τις αποικίες τους εντός του, και με τα περιττώματα αλλά και τα διάφορα υλικά που μεταφέρουν, στηρίζουν όλο το οικοσύστημα του σπηλαίου. Αυτή η διαδικασία, αν διακοπεί, σημαίνει ότι θα νεκρωθεί και το υπόλοιπο σύστημα.

Όμως πέρα από τις νυχτερίδες, η πρόσβαση στο σπήλαιο θα γίνεται μόνο από άτομα που έχουν την εξειδίκευση και τη γνώση για να μπουν, όχι όμως ανεξέλεγκτα για το κοινό, με την τεκμηρίωση για το ζήτημα αυτό να είναι εκτεταμένη.

«Το σπήλαιο της Μαρώνειας είναι ένα μνημείο από όλες τις απόψεις, και ως τέτοιο πρέπει να το αντιμετωπίζουμε, και οποιαδήποτε διαδικασία ανάδειξης του θα πρέπει να σέβεται και να περιφέρεται γύρω από αυτό το δεδομένο» τόνισε για να προσθέσει πως μία διέξοδος που υπάρχει για αυτή τη ζητούμενη «αξιοποίηση», είναι η δημιουργία ενός μουσείου έξω από αυτό, το οποίο θα χρησιμοποιεί τις σύγχρονες τεχνολογίες και τις δυνατότητες που δίνονται, ώστε να αναπαραχθούν μέρη του σπηλαίου και να «ανοίξει» με αυτόν τον τρόπο στο κοινό, προστατεύοντας ταυτόχρονα το ίδιο.

Κλείνοντας ο κ. Παπαμιχαήλ δεν παρέλειψε να σημειώσει πως υπάρχουν πολλές δράσεις που θέλουν ακόμα να κάνουν μέσω του προγράμματος, και όταν το επιτρέψει η πανδημία, θα επιστρέψουν στην περιοχή μας, και θα κάνουν ενημερώσεις για το ζήτημα και στο ευρύτερο κοινό. Το πρόγραμμα LIFE GRECABAT άλλωστε, αποτελεί μια προσπάθεια που προσεγγίζει το ζήτημα από όλες τις πλευρές, συμπεριλαμβανομένης της θεσμικής, με τη δημιουργία προγραμμάτων δράσης για την προστασία των χειρόπτερων και για τον οικότοπο των σπηλαίων, που θα περιλαμβάνει πολλά από αυτά που θα γίνουν τα επόμενα 6 χρόνια. Ούτως ή άλλως, δεν τελειώνουν όλα με την ολοκλήρωση του προγράμματος, όμως θέλουν να κάνουν την αρχή και ελπίζουν πως θα βγει κάτι θετικό στη συνέχεια.

Το Σπήλαιο της Μαρώνειας

Το σπήλαιο του Πολύφημου (ή της Μαρώνειας) βρίσκεται 5 χιλιόμετρα δυτικά από τον οικισμό της Μαρώνειας Κομοτηνής, στην ανατολική πλαγιά του βουνού Ίσμαρος και σε υψόμετρο 176μ. Με πλάτος περίπου 30 μ. και ύψος περίπου 6 μ. έχει συνολικό μήκος 400 μ. ενώ η συνολική του επιφάνεια είναι περίπου 10 στρ.

Το σπήλαιο βρίσκεται μέσα σε ασβεστόλιθους με νουμμουλίτες του Παλαιογενούς (Ανώτερο Ηώκαινο ή Ολιγόκαινο, 35 εκατομ. χρόνια) και χωρίζεται μετά την είσοδο σε δύο κλάδους. Τα πιο σημαντικά στοιχεία του σπηλαίου είναι ο διάσημος δίσκος καθώς και οι κρύσταλλοι του αραγωνίτη που καλύπτουν τους τοίχους στο βόρειο τμήμα του.

Ο θρύλος λέει πως ήταν η κατοικία του Κύκλωπα Πολύφημου τον οποίο τύφλωσε ο Οδυσσέας για να σώσει τους συντρόφους του. Τα αρχαιολογικά ευρήματα από ανασκαφές του παρελθόντος μας δείχνουν ότι το σπήλαιο υπήρξε τόπος κατοικίας και λατρείας από τη Νεολιθική εποχή μέχρι και τα Βυζαντινά χρόνια.

Το σπήλαιο έχει χαρακτηριστεί ως οικότοπος και αποτελεί σημαντικό καταφύγιο για τη σπηλαιόβια πανίδα καθώς φιλοξενεί 13 είδη αρθρόποδων, ένα είδος μαλάκιου και λίγες χιλιάδες άτομα από 10 είδη χειροπτέρων (νυχτερίδων).

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.