Η Σωτηρια Μαραγκοζακη για τον «Κληρο του Αιματος»

«Το βιβλίο με το τρόπο που είναι γραμμένο, είναι πολυφωνικό, είναι ανοιχτό σε κάθε είδους κριτική και κυρίως στο διάλογο»

«Οι άνθρωποι οφείλουν συλλογικά να αγωνίζονται»

Δεν πάει πολύς καιρός από την κυκλοφορία του τελευταίου βιβλίου της Σωτηρίας Μαραγκοζάκη με τίτλο «Ο Κλήρος του Αίματος» από τις εκδόσεις Πατάκη. Μετά τον «Ύπατο της Σμύρνης» το νέο μυθοπλαστικό εγχείρημα της συγγραφέα τοποθετείται χρονικά σε μια ακόμη «μεταιχμιακή» περίοδο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, αυτή του εμφυλίου πολέμου.
 

Για τις διαδρομές που την οδήγησαν στο νέο της συγγραφικό βήμα, τα μηνύματα του βιβλίου και την επικαιρότητά τους σήμερα, μίλησε η Σωτηρία Μαραγκοζάκη στην εκπομπή «Με το Ν και με το Β» του Ράδιο Παρατηρητής.

Ο λόγος στην ίδια λοιπόν…

ΠτΘ: Το νέο μυθιστόρημα «Ο Κλήρος του Αίματος» μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη. Αν δεν κάνουμε λάθος αφορά την περίοδο του Εμφυλίου…
Σ.Μ.: Η Κατοχή και ο Εμφύλιος σφράγισαν ανεξίτηλα την νεότερη ελληνική ιστορία όπως όλοι γνωρίζουμε. Μαζί με την Μικρασιατική Καταστροφή θεωρούνται τα 2 μεγάλα συλλογικά τραύματα που έχουμε ως χώρα. Μετά τον Ύπατο της Σμύρνης, ο Κλήρος του Αίματος αποτελεί τρόπον τινά μια συνέχεια. Μάλιστα θέλω να αποκαλύψω ότι ένα δευτερεύον πρόσωπο στον Ύπατο της Σμύρνης, η Κατίνα, στο καινούριο βιβλίο έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Επίσης να υπογραμμίσω ότι ο ελληνικός εμφύλιος, όπως επίσης είναι γνωστό, ήταν άγριος και σκληρός, αιματηρότατος. Είχε πάρα πολλά θύματα, επισήμως γύρω στα 55 χιλιάδες και θεωρείται ότι ο αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος. Ο αριθμός των θυμάτων για να κάνουμε ένα είδος σύγκρισης ήταν μεγαλύτερος από τους Βαλκανικούς Πολέμους, την Μικρασιατική Εκστρατεία και τις μάχες στο Αλβανικό Μέτωπο το ‘40. Ο εμφύλιος είναι ένα τεράστιο θέμα με το οποίο κάποιοι δύσκολα καταπιάνονται. Κάποιοι όμως μπορεί να θεωρήσουν ότι έχει τρόπον τινά εξαντληθεί, ότι είναι παρωχημένο, ότι ανακινούνται διάφορα θέματα. Δεν είναι έτσι όμως και όπως λέω πολλές φορές: «θεωρούμε ότι έχουμε εξοφλήσει με το παρελθόν αλλά τι γίνεται όταν τελικά αποδεικνύεται ότι το παρελθόν δεν έχει εξοφλήσει με εμάς;».

ΠτΘ: Γιατί όμως να ασχοληθεί κάποιος με τον εμφύλιο και γιατί το κάνεις αυτό;
Σ.Μ.: Παρότι η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, η γνώση του παρελθόντος είναι χρήσιμη και απαραίτητη γιατί μόνο έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε τι συνέβη στο παρελθόν και να εξηγήσουμε τάσεις και συμπεριφορές στο παρόν και άρα τρόπον τινά να μπορέσουμε να διαχειριστούμε, «να προβλέψουμε» μάλλον καλύτερα, τι θα γίνει στο μέλλον και πώς θα μπορούσαμε πιθανόν να το αντιμετωπίσουμε. Οπότε είναι πάρα πολύ σημαντικό. Εκείνο όμως που πρωτίστως είναι πολύ σημαντικό είναι η μνήμη και ο διαρκής αγώνας για την διατήρηση της. Γιατί η μνήμη δημιουργεί ταυτότητες. Πολλές φορές μπορεί να εξορίζεται, να αυτοεξορίζεται, να θυμάται, να ξεχνά, να κατανοεί πράξεις και κίνητρα των ανθρώπων, είτε ήταν από την πλευρά των θυμάτων είτε από την πλευρά των θυτών, να συγχωρεί, να φιλιώνει αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μετατρέπεται σε αμνησία ή αφασία. «Ο Κλήρος του Αίματος» αν μη τι άλλο είναι μια ελεγεία στη μνήμη και στο διαρκή αγώνα για τη διατήρηση της.

ΠτΘ: Πώς ξεκίνησε το βιβλίο; Υπήρχε αφορμή για τη συγγραφή του;
Σ.Μ.: Υπάρχει από πίσω μια οικογενειακή ιστορία την οποία δεν μπόρεσα να καταφέρω από τους γονείς μου και από άλλους συγγενής να μου την αφηγηθούν γιατί πάντα όταν ρωτούσα για αυτά τα θέματα υπήρχε μια σιωπή εκκωφαντική. Πέντε μέλη της οικογένειάς μου είχαν σκοτωθεί στη διάρκεια του εμφυλίου. Ως δημοσιογράφος ερευνώντας χρόνια μετά και ψάχνοντας να βρω συναγωνιστές και συμμαχητές και συγγενείς που είχαν πάρει μέρος σε αυτή τη μεγαλειώδη δυναμική Αντίσταση και κατόπιν αναγκάστηκαν για δεύτερη φορά να βγουν στο βουνό και ήταν μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού ανακάλυψα πως σκοτώθηκαν όλοι. Στην προσπάθεια μου αυτή να βρω συναγωνιστές και συμμαχητές τους είχα την τύχη να συναντήσω ανθρώπους οι οποίοι δυστυχώς δεν βρίσκονται πλέον στην ζωή και οι μαρτυρίες τους υπήρξαν πολύτιμες. Μαρτυρίες για την καθημερινότητα εκείνης της εποχής που προέκυψαν μέσα από τις συνεντεύξεις που έκανα μαζί τους. Αυτό που κυρίως με συγκλόνισε από τις εν λόγω συνεντεύξεις ήταν ότι οι άνθρωποι αυτοί παρότι έζησαν σε εποχές πάρα πολύ δύσκολες, είχαν προσπαθήσει, είχαν αγωνιστεί να αλλάξουν τον κόσμο. Επιχείρησαν ο κόσμος να γίνει πιο δίκαιος και να έχουν θέση όλοι σε αυτόν τον κόσμο. Είχαν τολμήσει να αμφισβητήσουν αυτό που θεωρούταν δεδομένο. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί είναι εκείνες οι στιγμές που πραγματικά οι καταπιεσμένοι και εκμεταλλευόμενοι κάθε εποχής σε ολόκληρο τον κόσμο αμφισβητούν την δεδομένη τάξη πραγμάτων και αντιστέκονται αντιδρούν και προσπαθούν να καταργήσουν τις διάφορες, τις διαμεσολαβήσεις και να ορίσουν οι ίδιοι τον κόσμο τους. Αυτό ήταν που προέκυψε μέσα από τις μαρτυρίες των ανθρώπων που είχα την τύχη να συναντήσω και να μου μιλήσουν για εκείνη την περίοδο και ήταν κάτι που πραγματικά με συγκλόνισε και κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου.

ΠτΘ: Στις ευχαριστίες αναφέρετε χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων: «Οι θερμές ευχαριστίες και ο σεβασμός μου αφορά και στις παρακαταθήκες των συλλογικών και κοινωνικών αγώνων που μεταφέρουν με σεμνότητα σε εμάς στους νεότερους ένα ελάχιστο δείγμα τιμής προς το πρόσωπο τους». Μέσα από το βιβλίο θέλατε να αναδείξετε και στο σήμερα την αναγκαιότητα των συλλογικών και κοινωνικών αγώνων;
Σ.Μ.:  Είναι πάρα πολύ σημαντικό να έχουμε πάντα κατά νου ότι ο κόσμος αλλάζει διαρκώς. Οφείλει να αλλάξει. Και δεν θα αλλάξει φυσικά μόνος του, δεν θα πέσει σαν ώριμο φρούτο. Αρκεί οι άνθρωποι να χειραφετηθούν και να θελήσουν να διεκδικήσουν, να ορίσουν οι ίδιοι το κόσμο τους για να γίνει αυτός πιο δίκαιος και σε αυτό το κόσμο να χωρούν όλοι. Είναι αυτό που έκαναν όλοι αυτοί οι άνθρωποι, τότε που αγωνίστηκαν στη διάρκεια της Κατοχής και κατόπιν και στον Εμφύλιο. Μην ξεχνάμε ότι στη διάρκεια του Εμφυλίου αναγκάστηκαν ως καταδιωκόμενοι και βγήκαν στο βουνό. Είναι ένα τεράστιο θέμα που η συζήτηση γύρω από αυτό δεν έχει ακόμη λήξει. Αλλά επαναλαμβάνω ότι όλες αυτές οι παρακαταθήκες των ανθρώπων που αγωνίστηκαν, ασχέτως αν δεν τα κατάφεραν, είναι πολύτιμες για εμάς τους νεότερους.

«Τα περισσότερα πρόσωπα του βιβλίου είναι επινοημένα αλλά τα γεγονότα βασίζονται σε ιστορικές πηγές»

ΠτΘ: Στον «Κλήρο του Αίματος» υπάρχει ένας συνδυασμός ιστορικών ντοκουμέντων τα οποία συμπλέκονται με την μυθιστορία. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό;
Σ.Μ.: Το βιβλίο τρόπον τινά εντάσσετε σε ένα είδος υβριδικό κυριολεκτικά, στην λεγόμενη λογοτεχνία του ντοκουμέντου όπου υπάρχει ο συνδυασμός της φαντασίας, της επινόησης και της ιστορίας. Τα περισσότερα πρόσωπα του βιβλίου είναι επινοημένα αλλά τα γεγονότα βασίζονται σε ιστορικές πηγές και υπάρχει και παράθεση τους. Η έρευνα που αισθάνθηκα υποχρεωμένη να διεξάγω είχε να κάνει με δημοσιεύματα εφημερίδων, με βιβλία ιστορίας, με μαρτυρίες, με πολύωρες έρευνες σε ντοκουμέντα της εποχής και αυτά περιλαμβάνονται και μέσα στο βιβλίο. Δηλαδή το βιβλίο παρόλο που δεν θελήσαμε να το «βαρύνουμε», γιατί επιμένω στον όρο μυθιστόρημα, επειδή ακριβώς πατάει στην ιστορία έχει παραπομπές και έχει και αρκετές υποσημειώσεις.

ΠτΘ: Στο βιβλίο μιλάτε εκτενώς και για το κομμάτι της Αριστεράς και τα λάθη τα οποία έχουν γίνει από την πλευρά της σε συγκεκριμένα γεγονότα. Δεν φοβηθήκατε την κριτική που θα μπορούσε να σας ασκήσει;
Σ.Μ.: Ένας συγγραφέας όταν γράφει δεν έχει ποτέ, τουλάχιστον να μιλήσω για τον εαυτό μου, κατά νου, ή δεν πρέπει να έχει, τις αρνητικές κριτικές που πιθανόν θα αντιμετωπίσει γιατί κατά την άποψη μου δεν μπορεί να είναι αμέτοχος ο συγγραφέας στον κόσμο των αισθήσεων και των αξιών του μυθιστορήματός του. Οι αξίες αυτές υπαγορεύονται από τον τρόπο που βλέπει τον κόσμο ο συγγραφέας, από την ίδια την κοσμοθεωρία του, γιατί κακά τα ψέματα σε κάθε μυθιστόρημα υπάρχει ένα όραμα του κόσμου, υπάρχει μια κοσμοθεωρία. Τα προβλήματα και οι συμφορές των ηρώων πηγάζουν μέσα από τις κοινωνικές συνθήκες του κόσμου που ζει, μέσα από το σύστημα στο οποίο ζει και έχουμε να κάνουμε με συγκρούσεις ταξικές, οικογενειακές, ατομικές. Δεν μπορείς όταν γράφεις να έχεις κατά νου τις αρνητικές κριτικές που πιθανόν θα πάρει το βιβλίο. Οπότε όχι δεν με φόβισε καθόλου το ενδεχόμενο αρνητικών κριτικών και ίσα ίσα θεωρώ ότι το βιβλίο το ίδιο με το τρόπο που είναι γραμμένο, είναι πολυφωνικό, είναι ανοιχτό σε κάθε είδους κριτική και κυρίως στο διάλογο.

«Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός και απαραίτητος»

ΠτΘ: Το δικό σας όραμα ως συγγραφέας για αυτό τον κόσμο ποιο είναι;
Σ.Μ.: Αυτό που διαπίστωσα από τις συνεντεύξεις που είχα κάνει με ανθρώπους που πρόλαβα στη ζωή και είχαν πάρει μέρος ενεργά σε εκείνη την περίοδο είναι ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός και απαραίτητος. Το όραμα μου λοιπόν ως ανθρώπου και ως συγγραφέα είναι ότι ο κόσμος μας, η ανθρωπότητα πρέπει να αλλάξουν προς το καλύτερο για όλους τους ανθρώπους και αυτό μπορούμε να το καταφέρουμε μόνο μη καταθέτοντας όπλα και με έναν διαρκή συλλογικό αγώνα, γιατί μην ξεχνάμε ότι ακόμη και στις μέρες μας, στις μέρες του κορωνοϊού γίνεται συνεχώς επίκληση στην ατομική ευθύνη. Δεν είναι έτσι τα πράγματα. Οι άνθρωποι οφείλουν συλλογικά να αγωνίζονται, να διεκδικούν και να πορεύονται με αυτό τον τρόπο για να μπορέσει ο κόσμος να γίνει καλύτερος και δικαιότερος για όλους.

ΠτΘ: Το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμεί φωτογραφία, ιστορικό ντοκουμέντο ουσιαστικά, σωστά;
Σ.Μ.: Ναι ακριβώς. Είναι ένας αντάρτης του Δημοκρατικού Στρατού που σέρνει τον χορό στο προαύλιο μιας εκκλησίας στην Καστανιά της Καλαμπάκας το 1947. Είναι μια φωτογραφία ενός Γάλλου φωτογράφου πολύ σπάνια, που όταν την πρωτοαντίκρισα πραγματικά με συγκλόνισε γιατί αποδίδει σε πολύ μεγάλο βαθμό αυτά που ήθελα, αυτά που γράφει και μέσα στο βιβλίο. Στο βιβλίο μπαίνουν πέρα από το ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο και άλλα ζητήματα πολύ σημαντικά. Αυτό που κυρίως με ενδιέφερε ήταν το βιβλίο να έχει ένα βάθος ανθρωπολογικό, υπαρξιακό, οντολογικό θα τολμούσα να πω. Δηλαδή με απασχόλησε πάρα πολύ όχι γιατί έγινε ο εμφύλιος ή ποιος φταίει αλλά τι είναι τελικά ο εμφύλιος πόλεμος και μου έρχεται μια φράση στο μυαλό του Βίκτωρα Ουγκώ που είχε πει «κάθε πόλεμος είναι εμφύλιος γιατί διεξάγεται μεταξύ ανθρώπινων πλασμάτων».

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.