Γιορτες, θεατρικα και αναβιωση παιχνιδιων του Ποντου, τη γιορτη της Αγιας Μαρινας

ΠτΘ: Πότε ακριβώς χρονολογείται η ίδρυση του Πολιτιστικού Ομίλου Ποντίων Θρυλορίου και τι δράσεις λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο της λειτουργίας του;
Μ.Χ.: Ο Πολιτιστικός Όμιλος Ποντίων Θρυλορίου ιδρύθηκε το 1983 από τους νέους του χωριού, οι οποίοι ευαισθητοποιημένοι και υπό το βάρος της κληρονομιάς των προγόνων θέλησαν να δημιουργήσουν ένα Σύλλογο μέσα από τον οποίο θα είχαν τη δυνατότητα να περισώσουν την παράδοση και να βάλουν ένα λιθαράκι στην όλη πολιτιστική εξέλιξη της περιοχής. Από τότε μέχρι σήμερα πιστεύω ότι έχει να παρουσιάσει ένα σημαντικό έργο, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει φανεί ιδιαίτερα. Να ξεκινήσουμε από το χορευτικό συγκρότημα στο οποίο διδάσκονται οι ποντιακοί χοροί στους νέους και μεγαλύτερους του χωριού. Εδώ και δύο χρόνια δραστηριοποιείται η μουσική ομάδα με τον Γιάννη Νικολαΐδη στη διδασκαλία του παραδοσιακού μας οργάνου, της λύρας. Το πιο σημαντικό όμως είναι η έκδοση της εφημερίδας «Κερασούντα και Γάρς», η πολιτιστική μας εφημερίδα, όπου στις σελίδες της επιχειρούμε να καταγράψουμε την ιστορία μας, την παράδοσή μας.

ΠτΘ: Μιλάτε ποντιακά μεταξύ σας στο χωριό;
Μ.Χ.: Βεβαίως και μιλάμε στην καθημερινή μας ζωή. Στα παιδιά απευθυνόμαστε ποντιακά και από εκεί και πέρα αυτά αρχίζουν και καταλαβαίνουν. Πιστεύω ότι θα αρχίσουν να τα μιλούν κι αυτά.

ΠτΘ: Φαίνεσθε, τουλάχιστον η Συντακτική Επιτροπή της εφημερίδας, ότι πραγματικά έχετε μια πολύ σημαντική γνώση της παράδοσης των Ποντίων. Αυτή την αποκτήσατε μέσα από διαβάσματα ή μέσα από την εμπειρία ζωής;
Μ.Χ.: Και τα δύο ισχύουν, αλλά κυρίως περνούν από γενιά σε γενιά. Συγκεκριμένα για την ποντιακή κουζίνα κοιτάμε τις ηλικιωμένες γυναίκες, βέβαια εμείς αυτά τα φαγητά τα έχουμε γευτεί από τις μαμάδες μας, τις πεθερές μας και ζητάμε απ’ αυτές να μας τα μάθουν.

ΠτΘ: κ. Νικολαΐδη πώς ξεκινήσατε με τη λύρα και πώς είναι η επαφή με τους νεαρούς Ποντίους; Την αγαπούν, τους αρέσουν οι ποντιακοί ρυθμοί;
Ν.Γ.: Τα πρώτα μου ακούσματα από λύρα ήταν στο Πολιτιστικό Όμιλο Ποντίων Θρυλορίου. Ήμουν 6-7 χρόνων όταν άρχισα να πηγαίνω να μαθαίνω χορό και παράλληλα να ακούω λύρα. Πιο πριν στο σπίτι δεν υπήρχε κάποιος να παίζει λύρα. Στην πορεία άρχισε να μου αρέσει και θέλησα να μάθω ο ίδιος. Υπήρχε κάποιος που γνώριζε και τον ρώτησα αν μπορούσε να με διδάξει να παίξω λύρα. Μου ζήτησε να περάσω από το σπίτι του να με δοκιμάσει. Δάσκαλός μου ήταν ο αείμνηστος Χαράλαμπος Σιδηρόπουλος, δεινός λυράρης, γνωστός στον ποντιακό χώρο της Β. Ελλάδας και με σημαντική συμμετοχή σε εκδηλώσεις και Φεστιβάλ του εξωτερικού, ο οποίος έπαιζε αφιλοκερδώς για το Σύλλογο. Μάλιστα, όταν κάποτε πήγα στη Δράμα και έπαιξα ένα τραγούδι, οι ακροατές αναγνώρισαν ότι το έπαιζε ο Χαράλαμπος Σιδηρόπουλος.

ΠτΘ: Αυτός σημαίνει ότι κάθε δάσκαλος ποντιακής λύρας έχει το δικό του ρεπερτόριο;
Ν.Γ.: Ακριβώς, το δικό του χρώμα, τον δικό του τρόπο παιξίματος. Όπως ο κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του χαρακτήρα, έτσι και ο κάθε μουσικός έχει τον δικό του τρόπο έκφρασης του ψυχικού του κόσμου μέσα από το όργανο.

ΠτΘ: Ασχολείσθε με τη λύρα σε καθημερινή βάση;
Ν.Γ.: Ναι, θα έλεγα κάθε μέρα μετά τη δουλειά ή μετά τη μελέτη ασχολούμαι μια – δύο ώρες με τη λύρα, χαλαρώνοντας. Την περίοδο που έδινα Πανελλαδικές μετά το μεσημεριανό φαγητό έπαιζα τουλάχιστον για μια ώρα. Έτσι ένιωθα καλύτερα.

ΠτΘ: Είναι ιδιαίτερα ξεχωριστό ένας νέος να εκφράζει τις αγωνίες του και να εκτονώνεται παίζοντας ποντιακή λύρα. Θα πρέπει να κάνετε πολύ καλή δουλειά.
Ν.Γ.: Η ομάδα αποτελείται από 12-15 παιδιά, εκ των οποίων τα ένδεκα είναι πιο προχωρημένα και τα τέσσερα άρχισαν τώρα. Οι παλαιότεροι μπορούν πλέον – και κάποιοι το έχουν κάνει – να βγάλουν ολόκληρη βραδιά διασκεδάζοντας τον κόσμο.

ΠτΘ: Τι ηλικίας είναι οι μαθητές σας;
Ν.Γ.: Από πέντε χρόνων μέχρι και δεκαέξι. Είτε είναι μικρά είτε μεγάλα μπορούν και παίζουν ικανοποιώντας τον εαυτό τους και τους άλλους.
Μ.Χ.: Είναι εξαιρετικό αυτό που συμβαίνει στο χωριό. Μόνο αν είσαι εκεί και το βιώνεις, τότε το συνειδητοποιείς. Έχεις ακούσματα από παιδιά, αγόρια και κορίτσια, που παίζουν, τα παρακολουθείς να χορεύουν.
Ν.Γ.: Θα πρέπει να πούμε ότι στο Θρυλόριο υπάρχει γυναίκα που παίζει λύρα.

ΠτΘ: Κορίτσια; Παραδοσιακά στον Πόντο οι γυναίκες έπαιζαν λύρα;
Μ.Χ.: Όχι. Απλά η εξέλιξη οδήγησε στο να έχουν και οι γυναίκες αυτό το προνόμιο.
Ν.Γ.: Τα παιδάκια δείχνουν μεγάλη αγάπη και μεγάλο ενδιαφέρον προς την παράδοση. Όχι απλώς να μάθουν λύρα, να μάθουν παραδοσιακή ποντιακή μουσική, να παίζουν παραδοσιακά τη λύρα, γιατί όπως ο άνθρωπος εξελίχθηκε έτσι και η λύρα στην πορεία της εξελίχθηκε. Δεν είμαστε κατά της εξέλιξης, απλά θέλουμε η εξέλιξη αυτή να δένει με την παράδοση, να μην παίζουμε λύρα μεταφράζοντας ξένες μουσικές πάνω της. Έχουν παιχθεί βαλς, ζεμπεκιές με τη λύρα, τσιφτετέλια, που οι Πόντιοι ποτέ δεν χόρευαν τσιφτετέλι ή αντικριστό χορό, αφού σε όλους μας τους χορούς κρατιόμαστε από τα χέρια και κυρίως διαφωνούμε με την τακτική του να παίζονται με τη λύρα τσιφτετέλια, δοσμένα σε ποντιακό στίχο. Πρέπει να κρατήσουμε το χαρακτήρα μας. Όλοι οι λυράρηδες, οι καταξιωμένοι στο χώρο, γνώριζαν πολύ καλά την παράδοση και από εκεί και πέρα γνώριζαν και το ποντιακό κομμάτι της μουσικής. Εμείς στο Θρυλόριο, ως πρώτο βήμα, προσπαθούμε να μάθουμε το παραδοσιακό και στην πορεία επιλέγουμε.

ΠτΘ: Όταν μιλάμε για νεοποντιακή μουσική εννοούμε εμπορευματοποίηση ή αξιόλογη μουσική κατάθεση;
Ν.Γ.: Και τα δύο. Υπάρχει και ποντιακό κομμάτι εμπορικό, έχουν παιχθεί και ροκ με τη λύρα. Δεν είμαστε κατά, αλλά προέχει η γνώση της παραδοσιακής λύρας. Υπάρχουν πάντως και αξιόλογα νεοποντιακά κομμάτια και στο τέλος το καλό θα μείνει και θα αποτελέσει μετά από χρόνια κομμάτι της παράδοσης και το σκάρτο θα απορριφθεί. Θα πρέπει όμως να μάθουμε καλά το παραδοσιακό και με βάση αυτό να μάθουμε και το νεοποντιακό. Σ’ αυτό συμφωνούν όλοι οι καλλιτέχνες. Στις αρχές του ‘80 υπήρξε μια έντονη σύγχυση του νεοποντιακού με το παραδοσιακό, αλλά τώρα όλοι οι καλλιτέχνες συμφωνούν ότι το παραδοσιακό είναι αυτό στο οποίο πρέπει να εντρυφήσουμε.

ΠτΘ: κ. Μαυρίδου τα Μωμογέρια είναι συγκροτημένη ομάδα;
Μ.Χ.: Είναι μια ομάδα ξέχωρη, που μετά από σαράντα χρόνια αναβίωσε ένα έθιμο που κρατά από την αρχαιότητα, και μας το μετέφερε ο Γιάννης ο Λαζαρίδης. Πρόκειται για ένα θεατρικό σατιρικό δρώμενο, το οποίο ήρθε από τον Πόντο και το παρουσιάσαμε στη Στρούμνιτσα Σκοπίων.
Ν.Γ.: Είναι ένα είδος καρναβαλιού που λαμβάνει χώρα στις γιορτές του Δωδεκαημέρου, με σημείο αναφοράς τα αρχαία Διονύσια. Εξάλλου, Μωμογέρια τα έλεγαν και οι αρχαίοι, αναφερόμενοι κατ’ εξοχήν στο Μώμο, το θεό Διόνυσο.

ΠτΘ: Να μιλήσουμε και για το χορευτικό σας.
Μ.Χ.: Μαθαίνουμε παραδοσιακούς χορούς. Έχουμε συγκροτήσει τρία τμήματα ανάλογα με τις ηλικίες, βασισμένα στην αφιλοκερδή προσφορά των ανθρώπων. Κατ’ αρχήν η προσφορά αυτών των ανθρώπων δε μεταφράζεται σε υλικές απολαβές, γιατί αναλώνουν απεριόριστο χρόνο. Από εκεί και πέρα φανταστείτε πόσο δύσκολο είναι για Συλλόγους, όπως το δικό μας, να μπορούμε να αντεπεξέλθουμε οικονομικά.

ΠτΘ: Πάντως, είναι από τους ελάχιστους Συλλόγους που παράγει έργο.
Μ.Χ.: Ο Γιάννης λέει κάτι πολύ σημαντικό: «Όπως έμαθα από το δάσκαλό μου, έτσι μεταδίδω με τη σειρά μου τη γνώση».

ΠτΘ: Εσείς οι Πόντιοι έχετε συνείδηση της αξίας του πολιτισμού σας και βαθιά πίστη σ’ αυτόν. Δεν νομίζω να υπάρχει άλλο παράδειγμα στο Νομό.
Ν.Γ.: Να σας το εξηγήσω. Οι Πόντιοι στον τόπο που ζούσαν στη Μαύρη Θάλασσα, στον Εύξεινο Πόντο, είχαν αναπτύξει τα γράμματα, είχαν αναπτυγμένο πνευματικό επίπεδο, δηλαδή υπήρχε το Φροντιστήριο Τραπεζούντος όπου σπούδαζαν ακόμη και Δυτικοί, υπήρχε το Αμερικανικό Κολλέγιο, το Ανατόλια που είναι στη Θεσσαλονίκη, υπήρχε το Ακρίτειο Νοσοκομείο στο οποίο γίνονταν δύσκολες επεμβάσεις, ένα Πανεπιστημιακό Νοσοκομειακό Κέντρο, εκδίδονταν εφημερίδες την εποχή εκείνη σε όλες τις πόλεις του κόσμου.

ΠτΘ: Πάντως, κ. Νικολαΐδη, επειδή η περιοχή μας συγκεράζει πολλές πληθυσμιακές καταγωγές, αν ρωτήσω έναν Ανατολικοθρακιώτη, κανένας νεαρός της ηλικίας σας δεν θα ξέρει να μου πει για την παράδοση του τόπου του. Και αυτό είναι το ενδιαφέρον ότι είστε νεαρός και ξέρετε αυτή τη λαμπρή παράδοση και έχετε μεράκι να διαδίδετε τις πολιτισμικές της αποχρώσεις…
Ν.Γ.: Το γνωρίζουμε, αλλά και κάποιοι φρόντισαν να μας το μεταδώσουν, επειδή είχαν το πνευματικό επίπεδο. Δεν υπήρχε χωριό στον Πόντο χωρίς σχολείο. Υπήρχαν Παρθεναγωγεία για τα κορίτσια. Οι άνθρωποι που ήρθαν εδώ ήξεραν γράμματα, ήξεραν ότι αυτό που έφεραν ήταν καλό και προσπαθούσαν να το μεταδώσουν. Δεν θέλω να πω ότι οι Θρακιώτες, οι Μικρασιάτες ή οι Καππαδόκες δεν είχαν πνευματικό επίπεδο ή πολιτισμό.

ΠτΘ: Για τις εποχές που μιλάμε, ο πολιτισμός στον παροικιακό Ελληνισμό ήταν αξιόλογα δομημένος, για παράδειγμα στη Φιλιππούπολη. Αν ζητήσετε όμως από έναν συνομήλικό σας να σας μιλήσει για τον πολιτισμό στην Ανατολική Ρωμυλία, δε θα γνωρίζει…
Ν.Γ.: Ίσως γιατί οι Πόντιοι βίωσαν περισσότερο τους κατατρεγμούς λόγω της καταγωγής τους.

ΠτΘ: Ενδεχομένως και λόγω της αξιοσύνης τους…
Ν.Γ.: Και αυτό ακόμη από την εποχή του Βυζαντίου, από την εποχή της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, όπου διαβιούσαν ανέκαθεν Ακρίτες και είχαν να αντιμετωπίσουν είτε τους Άραβες, είτε τους Πέρσες, είτε τους Μογγόλους, τους Τούρκους, τους Τατάρους.

ΠτΘ: κ. Μαυρίδου κουβεντιάζοντας τονίσατε ότι το «αφιλοκερδές» των δράσεων αποτελεί την ειδοποιό διαφορά της παράδοσης του Πόντου.
Μ.Χ.: Αρκεί να σκεφτούμε ότι στον Πόντο οποιαδήποτε έκδοση στηριζόταν από τους πολίτες. Οι ιστορικός μας, ο κ. Φωτιάδης, λέει ότι πίσω από κάθε βιβλίο γραφόταν τα ονόματα των χορηγών. Πώς λοιπόν να μη συνεχίσουμε τοιουτοτρόπως; Αυτή καθαυτή η παράδοση μάς συντηρεί.

ΠτΘ: Είναι γνωστό ότι κάθε Καλοκαίρι, με αφορμή τον εορτασμό της Αγίας Μαρίνας, διοργανώνετε εκδηλώσεις. Έχετε ετοιμάσει κάτι και για φέτος;
Μ.Χ.: Βεβαίως. Οι εκδηλώσεις φέτος ξεκινούν από τις 13 Ιουλίου έως τις 17, που γιορτάζει το ξωκλήσι μας, το οποίο ιδρύθηκε πριν πολλά χρόνια. Στις 13 θα υπάρχει παραδοσιακή ποντιακή βραδιά με μουσικούς από την ταβέρνα «Το παρακάθ» της Θεσσαλονίκης, θα έχουμε κοντά μας τον Γιάννη τον Κουρτίδη, στο τραγούδι τον Αχιλλέα τον Βασιλειάδη, στη λύρα θα είναι ο Σκαμίδης ο Κώστας. Θα έχουμε όλα τα παραδοσιακά όργανα του Πόντου. Τη δεύτερη ημέρα έχουμε καλέσει το θεατρικό από τους Ακρίτες της Σταυρούπολης, από τη Θεσσαλονίκη με τίτλο του έργου «Γαμπρέ φούστουρο τρως;» που σημαίνει «Γαμπρέ ομελέτα τρως;». Την τρίτη ημέρα προγραμματίζουμε αθλητικές εκδηλώσεις και μετά έχουμε μια έκπληξη. Θα αναβιώσουμε ομαδικά, παραδοσιακά ποντιακά παιχνίδια. Ξεθάβουμε ό,τι έχει μείνει στην άκρη. Είναι πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο. Την Παραμονή, μετά τον πανηγυρικό εσπερινό, θα έχουμε Φεστιβάλ παραδοσιακών χωρών. Έχουμε καλέσει ποντιακά συγκροτήματα από την γύρω περιοχή και κυρίως από το Πρόχωμα Θεσσαλονίκης.
Ν.Γ.: Οι ποντιακοί χοροί είναι 68 καταγεγραμμένοι αλλά αυτοί που γνωρίζουν οι περισσότεροι είναι 12-15 οπότε θελήσαμε να δώσουμε μια ευκαιρία στον κόσμο να γνωρίσουν και άλλους χορούς. Οι χοροί που γνωρίζουμε εμείς είναι του Ανατολικού Πόντου, αγνοούμε του Δυτικού Πόντου, διότι λόγω της γενοκτονίας που υπέστη ο πληθυσμός, κατέστη αδύνατο να εξοικειωθούμε με την εκτέλεσή τους.

ΠτΘ: Υπήρξε γενοκτονία στον Πόντο;

Ν.Γ.: Φυσικά υπήρξε. Νομίζω ότι δε τίθεται θέμα ποντιακής γενοκτονίας, εφόσον αναγνωρίστηκε επίσημα από την Ελληνική Βουλή. Είναι δεδομένη η ποντιακή γενοκτονία και μάλιστα πρόκειται περί ολοκαυτώματος. Απλά δεν υπάρχει διεθνής αναγνώριση.

ΠτΘ: Τη διεκδικείτε;
Γ.Ν.: Οι Γάλλοι και οι Αμερικανοί έχουν δείξει ενδιαφέρον, έχουν αγοράσει ήδη το έργο της γενοκτονίας και το μεταφράζουν.

ΠτΘ: Έχετε ανάλογες μνήμες, αφηγήσεις από τους δικούς σας;
Ν.Γ.: Έχουμε βιώματα. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν βιώματα συγκινητικά γι’ αυτές τις άσχημες καταστάσεις. Στο Θρυλόριο έχουμε ανθρώπους που κατάγονται από χωριά με πληθυσμό 400-500 ανθρώπων, από τους οποίους γλίτωσαν 40-50. Ήταν συστηματική η εξόντωση, κάτω από άθλιες συνθήκες.

ΠτΘ: Αυτές τις μαρτυρίες τις έχετε καταγεγραμμένες;
Μ.Χ.: Ήδη ο Γιάννης έχει κάνει πολλή δουλειά πάνω σ’ αυτό. Κάποια στιγμή θα τα δείτε. Κατ’ αρχήν τα καταγράφουμε στην εφημερίδα μας.

ΠτΘ: Στα ποντιακά κυρίως. Θα φροντίσετε να υπάρχουν και στα ελληνικά. Σας ευχαριστούμε πολύ για την παρουσία σας όμως και τη συζήτησή μας.
Μ.Χ. – Ν.Γ.: Κι’ εμείς σας ευχαριστούμε.

Τ.Β. – Α.Π.
 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.