Ευαγγελος Βενιζελος «Στην πραγματικοτητα η Ελλαδα ειναι το εργαστηριο αντοχης των υλικων της Ευρωζωνης»*

Πρωταγωνιστής στην πολιτική ζωή της χώρας, της Ελλάδας, ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Ευάγγελος Βενιζέλος, κυριολεκτικά πρωταγωνιστής μάλιστα τα τελευταία χρόνια που ξετυλίχτηκαν μαζί με την κρίση, ως υπουργός οικονομικών και ως αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, εξέδωσε πρόσφατα ένα ίσως από τα καλύτερα πολιτικά κείμενα ανάλυσης της κατάστασης που επικρατεί στη χώρα μας και στην Ευρώπη.
 
Ένα από τα καλύτερα, κατά την άποψή μας, πολιτικά κείμενα, γιατί διαβάζει τα γεγονότα της κρίσης στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι με βάση την πολιτική και τη γενική ιστορία της χώρας μας-βασικό προαπαιτούμενο κάθε καλού συνταγματολόγου- και παρουσιάζει εκ των έσω, ως πρωταγωνιστικός «ήρωας», τα όσα είδε και τα όσα κατανόησε ως εκπρόσωπος της χώρας μας στην Ευρώπη, την εποχή της έκρηξης του χρέους, θέτοντας καίρια ερωτήματα -που χρήζουν ν’ απαντηθούν, κι εδώ, και ιδιαίτερα στο Στρασβούργο και τις Βρυξέλες από τους εκπροσώπους μας της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής- με την οπτική πάντοτε ενός πολιτικού που δεσμεύεται από τις αρχές της σοσιαλδημοκρατίας.
 
Ένα μάλλον σοκαριστικό πόνημα – για τη μέση στερεότυπη αντίληψη περί ελληνικής ιστορίας, με ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός ότι αυτό προέρχεται από την πλευρά της πολιτικής-, που ξεκινά να διαβάζει τα πράγματα από την ίδρυση του ελληνικού κράτους κατά τις επιθυμίες των μεγάλων δυνάμεων και θεμελιώνει την ανάγνωσή του σε κρισιμότατους, για την ιστορική ύπαρξη του ελληνικού κράτους όρους, όπως αυτός του Ανατολικού ζητήματος που εξακολουθεί δυστυχώς να κανοναρχεί και στη ζωή της σήμερον….
 
Ευάγγελος Βενιζέλος όμως, και τα πολύ σημαντικά ερωτηματικά του για το ρόλο του ΔΝΤ στην Ευρώπη διά της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, την ανύπαρκτη εξωτερική πολιτική της Ενώσεως -ΝΑΤΟ-ική- την ανύπαρκτη(;) προοπτική ολοκλήρωσής της, τις αβυσσαλέες ανισότητες μεταξύ κρατών-μελών, το κομβικό σημείο της οικονομικής της πολιτικής προς τις ασθενείς χώρες που στηρίζεται μέσω της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Μηχανισμού Οικονομικής Στήριξης στους κανόνες μιας ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ, καθιστώντας σαφές, σε όλους τους τόνους, ότι η χώρα μας είναι προτεκτοράτο, άρα για τους υγιώς σκεπτόμενους πολιτικά «ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα»…Τ.Β.

 
[…], Το βιβλίο αυτό είναι προϊόν ενός διπλού ενδιαφέροντος όπως ανέφερε ο Βασίλης ο Σκουρής, επιστημονικού και πολιτικού, δεν είναι όμως ούτε μία προσωπική κατάθεση για όσα μεσολάβησαν, ούτε πολιτικό δοκίμιο. Ασχολούμαι με όσο μπορώ μεγαλύτερη επιστημονική αυστηρότητα με τα διάφορα πεδία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και άρα της ευρωπαϊκής ιστορίας. Η προσέγγιση είναι κατ’ ανάγκη διακλαδική, αλλά βεβαίως οι θεσμοί βρίσκονται στην αρχή και στο τέλος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.[…] 

«Η οικονομική κρίση ανέδειξε ξαφνικά όλα τα προβλήματα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος» 

Αν μου λέγατε να συνοψίσω σε πολύ λίγες γραμμές τώρα –και αυτό είναι αντιεμπορικό– τις βασικές θέσεις του βιβλίου, θα σας έλεγα ότι πρώτον θέλω να τονίσω ότι η οικονομική κρίση ανέδειξε ξαφνικά όλα τα προβλήματα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Φάνηκε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει συγκροτηθεί για κανονικές συνθήκες, θερμοκρασίες και πιέσεως. Συγκροτήθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ εμείς ακόμη ζούσαμε στο μετεμφυλιακό κλίμα, ως ιστορικά αμέριμνοι και Καντιανοί. Στο Καντιανό στοιχείο περιλαμβάνεται και το σοσιαλδημοκρατικό για το οποίο θα σας μιλήσω, γιατί η ειρήνη δεν ήταν μόνο διεθνής, ήταν και κοινωνική σταδιακά, χωρίς να υπάρχουν μηχανισμοί πρόγνωσης, ανάσυρσης και διαχείρισης κρίσεων. Για μία ακόμη φορά, για πολλοστή φορά μετά την κήρυξη της επανάστασης ανεξαρτησίας το 1821 η Ελλάδα βρέθηκε να λειτουργεί ως ιστορικό εργαστήριο. Λειτούργησε ως εργαστήριο για την παρακμή και τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, συνέχεια και εξέλιξη της οποίας είναι όλα όσα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στον Αραβικό κόσμο, όλα όσα συμβαίνουν στη Συρία, στο Ιράκ, στη Λιβύη, σε σχέση με το λεγόμενο Ισλαμικό κράτος, είναι η απώτερη εκδοχή της ανατολικής πλευράς του Ανατολικού Ζητήματος. Το ζήσαμε αυτό στη συνέχεια με τον εθνικό διχασμό σε σχέση με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το ζήσαμε με τον Ελληνικό Εμφύλιο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στις αρχές του ψυχρού πολέμου, το ζήσαμε με τη δικτατορία, το ζήσαμε με τη μεταπολίτευση και το ζούμε ξανά τώρα. Στην πραγματικότητα η Ελλάδα είναι το εργαστήριο αντοχής των υλικών της Ευρωζώνης. Βεβαίως αυτό έχει πολύ μεγάλες επιπτώσεις τις οποίες εισπράττουμε με έναν θα έλεγα τοπικό, παραμορφωτικό φακό, ενώ όλα όσα συμβαίνουν έχουν πανευρωπαϊκή εμβέλεια διεθνή και φάνηκε η ευκολία με την οποία, μόλις τα πράγματα δυσκολεύουν στοιχειωδώς, ξαναγυρίζουμε πίσω στα βασικά. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι τα πράγματα ειδυλλιακά είναι όπως τα είπε ο Τάκης ο Ιωακειμίδης προηγουμένως. Η κοινοτική μέθοδος, η μεταφορά κυριαρχίας και οι δοτές αρμοδιότητες που από τα κράτη έχουν πάει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προς όφελος της κοινοτικής μεθόδου και των μεσαίων και μικρών κρατών. Αυτή είναι η πραγματικότητα; Μόλις ξύσεις λίγο αυτή την επιφάνεια την ειδυλλιακή, με αφορμή την οικονομική κρίση, επανέρχεται η σύγκρουση γύρω από τα όρια της κυριαρχίας των κρατών μελών και από τη φύση των αρμοδιοτήτων. Πηγαίνετε να δείτε τι γίνεται τώρα με το προσφυγικό, με τι ευκολία κλείνουν τα σύνορα, με τι ευκολία μετατίθενται τα ευρωπαϊκά σύνορα όχι στην Ειδομένη, στη Γευγελή, με τι ευκολία ενοποιείται ο παλαιός χώρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με την Ελλάδα να συνδέεται με την Τουρκία και να υπάρχει ένα ισοζύγιο ροών Ελληνοτουρκικό και η Ευρώπη να είναι στεγανοποιημένη από τη Γευγελή και μετά. Δείτε με πόση ευκολία υποχωρούν τα πάντα προ του κινδύνου του Brexit, με τι ευκολία εγκαταλείπεται η φιλοσοφία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που είναι η ρήτρα της Ever-closer Union η οποία εγκαταλείπεται ρητά και με νομική ισχύ στη συμφωνία της 19ης Φεβρουαρίου του 2016 για το Brexit.

«Αβυσσαλέες και “κλειδωμένες” ανισότητες» 

Tι ανεδείχθη κυρίως; Ανεδείχθη το μέγεθος των κλειδωμένων ανισοτήτων μεταξύ των κρατών μελών γιατί, ναι, το ειδυλλιακό είναι ότι μεταφέρουμε αρμοδιότητες και μειώνουμε την κυριαρχία μας και το προβλέπει ρητά το άρθρο 28 του Ελληνικού Συντάγματος που γράφηκε εν όψει της υποβολής της αίτησης ένταξης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Την ημέρα που υπεγράφη το Σύνταγμα, το 1975, υπεβλήθη η αίτηση, στις 11 Ιουνίου του 1975. Το Σύνταγμα αυτό, κουνάει το κεφάλι του ο Γιάννης ο Βαρβιτσιώτης, φτιάχτηκε από τον Καραμανλή, τον Παπακωσταντίνου, τον Κωνσταντίνο Τσάτσο με τη συμβολή της αντιπολίτευσης. Θα μου επιτρέψετε να μνημονεύσω τον Δημήτρη Τσάτσο ως γενικό εισηγητή της μειοψηφίας τότε, σύσσωμης, για να υποβληθεί η ένταξη αυτή, με βάση τη νομική ιδιοφυΐα του Δημητρίου Ευρυγένη που τουλάχιστον ο Βασίλης Σκουρής κι εγώ θα θέλαμε να τον αναφέρουμε σήμερα, που είχε την έμπνευση γι’ αυτή την ευέλικτη και πολυεπίπεδη λειτουργία του άρθρου 28 που το συμπληρώσαμε με την αναθεώρηση του 2001 λέγοντας ρητά στην ερμηνευτική δήλωση ότι συνιστά το θεμέλιο της συμμετοχής της Ελλάδος στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, της αμετάκλητης συμμετοχής της Ελλάδος στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Αλλά αυτό ανεδείχθη. Ανεδείχθησαν οι αβυσσαλέες ανισότητες που είναι κλειδωμένες. Θέλετε ανισότητες τι, παραδοσιακές, καθαροί λήπτες και καθαροί δανειστές, καθαροί δότες; Θέλετε ανισότητες πληθυσμιακές, ανισότητες στο κόστος χρήματος, πόσο δανείζεται η γερμανική επιχείρηση, πόσο η ελληνική; Στο κόστος ενέργειας; Τι σημασία έχει να έχεις ένα κράτος με πυρηνική ενέργεια και ένα κράτος χωρίς πυρηνική ενέργεια; Ένα κράτος με μεγάλη αγορά που έχει north stream και ένα κράτος με μικρή αγορά που δεν έχει south stream; Και, βέβαια, η τραγική ανισότητα είναι να είσαι δημοσιονομικά υγιής ενώ ο άλλος είναι δημοσιονομικά άσωτος, και τελικά ο ένας δανείζει και ο άλλος δανείζεται. 

«O μηχανισμός στήριξης που είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα βασίζεται στους κανόνες λειτουργίας μιας ανώνυμης εταιρίας» 

Αφ’ ης στιγμής ο ένας δανείζει και ο άλλος δανείζεται δεν υπάρχει ισότητα. Υπάρχει μία ωμή ανισότητα μεταξύ των κρατών μελών. O μηχανισμός που είναι, αυτός που δίνει την ελπίδα και την προοπτική και τρέχει, αν θέλετε, με ιστορικούς ρυθμούς που είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, μήπως βασίζεται στην ελληνική ισοτιμία; Βασίζεται στους κανόνες λειτουργίας μιας ανώνυμης εταιρίας. Τα κράτη μετέχουν με βάση την συμβολή τους στο κοινοτικό Α.Ε.Π. και όχι με βάση την ισότητά τους, που δεν υπάρχει, ούτε καν τους πληθυσμιακούς συσχετισμούς. Τη συμμετοχή τους στο Α.Ε.Π. Άρα το γεγονός το οποίο αναδύεται είναι ότι αυτή η θεσμική ανισότητα επιβεβαιώνεται πλέον και νομικά και αυτό είναι το μεγάλο θέμα. Και βεβαίως ποιος αμφισβητεί ότι η κοινοτική μέθοδος ισχύει για τα ελάσσονα. Βεβαίως με κοινοτική μέθοδο θα λάβεις αποφάσεις οι οποίες έχουν να κάνουν με το περιβάλλον, με τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα, αλλά όταν έχεις να κάνεις με δημοσιονομικούς κανόνες πειθαρχίας, όταν έχεις να κάνεις με την προοπτική του ενιαίου νομίσματος, όταν έχεις να κάνεις με την εξωτερική πολιτική, δεν υπάρχει κοινοτική μέθοδος, υπάρχει διακυβερνητική μέθοδος, γιατί υπάρχουν θεσμικές ανισότητες. Είναι πολύ σημαντικός θεσμός η Αντιπρόεδρος της Επιτροπής και η Ύπατη Εκπρόσωπος και έχω ζήσει τρεις, τον Solana υπό την ιδιότητα του Γενικού Γραμματέως του Συμβουλίου του Υπάτου Εκπροσώπου, τη Λαίδη Ashton, πρώτη Ύπατη Εκπρόσωπο και τη Federica Mogherini που ήμουν ο πρώτος Υπουργός ομόλογός της που την υποδέχθηκε στο Συμβούλιο όταν ανέλαβε Υπουργός Εξωτερικών, αλλά όταν αρχίζουν τα δύσκολα, τα μεγάλα, τα κρίσιμα η διαπραγμάτευση με το Ιράν, η διαπραγμάτευση για τη Συρία, μετά τις υπερδυνάμεις, μετά τον Kent και τον Lavrov υπάρχουν οι Υπουργοί των ευρωπαϊκών κρατών που είναι μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, από πίσω, με εξαίρεση τη Γερμανία που δεν είναι τίποτα, είναι απλώς οικονομικά ισχυρή, αλλά δεν είναι κρίσιμος παράγων των διεθνών συσχετισμών, γιατί δεν μπορεί να αναλάβει διεθνή στρατιωτικό κίνδυνο, και, βεβαίως, μετά ακολουθεί η Ύπατη Εκπρόσωπος και με τη σειρά αυτή λαμβάνουν τον λόγο στις διεθνείς διασκέψεις, Γενεύη 1, Γενεύη 2, Σύσκεψη για τη Λιβύη, Διάσκεψη για τη Γάζα, σε οτιδήποτε φανταστείτε. Βεβαίως αυτό αποτυπώνεται πλέον και θεσμικά όταν σου λέει το Δικαστήριο από ένα σημείο και μετά εντάξει, τροποποίησε το άρθρο 136 της Συνθήκης, πρόβλεψε τον μηχανισμό σταθερότητας, αλλά με διακυβερνητική μέθοδο και διακρατική συμφωνία που διέπεται από τη Συνθήκη της Γενεύης περί του Δικαίου των Συνθηκών. Αυτή τη στιγμή οι Βρετανοί δέχονται ότι είναι σοβαρή η συμφωνία της 19ης Φεβρουαρίου επειδή είναι νομικά δεσμευτική κατά το Δίκαιο των Συνθηκών, το Διεθνές Δίκαιο. Βλέπετε το Κοινοτικό Δίκαιο, το αυτοαναφορικό, που διεκδικούσε την αυτονομία του και την υπεροχή του και την άμεση αποτελεσματικότητά του, υποκλίνεται και στα Εθνικά Δίκαια, αλλά υποκλίνεται και στο κλασικό Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, στη Συνθήκη της Βιέννης περί του Δικαίου των Συνθηκών. 

«Ο Alexander Hamilton είναι αυτός που θα δώσει τη λύση και στην προοπτική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης» 

Φτάνουμε έτσι στο μεγάλο θέμα, που είναι τα όρια του πολιτικού βολουνταρισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που είναι ένας πολιτικός βολουνταρισμός αντίστοιχος του κινεζικού. Θα προηγηθούν οι οικονομικές αλλαγές και θα ακολουθήσουν οι πολιτικές, αλλά πόσο αντέχει αυτό; Μέχρι πού μπορεί να προηγείται το οικονομικό στοιχείο, η νομισματική ενοποίηση, χωρίς να έχεις πολιτική ολοκλήρωση; Όλα τα θέματα που αντιμετωπίζει τώρα ως επίκαιρα και σύγχρονα η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, δηλαδή το μέγεθος του κοινοτικού προϋπολογισμού –που είναι λιγότερο της μονάδος, όπως ξέρετε– η αμοιβαιοποίηση του χρέους, η προοπτική του ενιαίου νομίσματος, η προοπτική ευρωπαϊκών ομολόγων, έχουν αντιμετωπισθεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες στο πλαίσιο του fiscal federalism τον 18ο αιώνα. Όλα τα προβλήματα που τα θέτει ο Draghi, τα απαντά ο Schauble, τα συζητάμε εμείς, τα έχει λύσει ο Alexander Hamilton τον 18ο αιώνα και τα έχει λύσει με τους ίδιους λίγο ή πολύ τρόπους με τους οποίους πηγαίνουμε να τα λύσουμε κι εμείς, μόνο που αυτό έχει γίνει δυόμισι αιώνες πριν, και για να επιβάλει την Ομοσπονδία δημοσιονομικά έκανε και PSI, κούρεψε το χρέος που κατείχαν οι ιδιώτες, των Πολιτειών. Προσέξτε, γιατί μιλάμε όλοι για τον George Washington ή για τον Jefferson ή για τον Madison εμείς οι νομικοί, αλλά ίσως αυτός ο άνθρωπος που τώρα βλέπω ότι γίνεται ροκ όπερα, ο Alexander Hamilton, να είναι αυτός που θα δώσει τη λύση και στην προοπτική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, εάν βεβαίως λύσουμε τα θέματα αυτά τα οποία είναι βαθύτατα ιστορικά, μέχρι πού μπορεί να πάει ο πολιτικός βολουνταρισμός. Θα μας απαντήσουν οι Βρετανοί σε λίγες εβδομάδες και μετά θα ξαναγνωριστούμε όλοι, παρότι πολύ μικρή διαφορά έχει το in από το out, ειδική σχέση υπάρχει ούτως ή άλλως, αλλά η συμβολική διαφορά είναι τεράστια και η πολιτική είναι πρωτίστως διαχείριση συμβόλου. Βέβαια όλα αυτά δεν είναι απλώς μία δοκιμασία της δημοκρατικής αρχής, της αρχής της ορατότητας και της λογοδοσίας στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τι να κάνει το κοινοβούλιο σε σχέση με την Τρόϊκα, πώς να ελέγξει το Δ.Ν.Τ., τι είναι το Δ.Ν.Τ.; Γιατί οι κανονισμοί του ευρωπαϊκού μηχανισμού σταθερότητας προβλέπουν την υποχρεωτική συμμετοχή του Δ.Ν.Τ., πώς θεμελιώνεται αυτό, πού, σε ποια αντίληψη περί ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης; Πουθενά, στη δυσπιστία της Γερμανίας απέναντι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Γιατί; Γιατί δεν μπόρεσε να προβλέψει και να ανασχέσει την κρίση. Άρα η παρουσία του Δ.Ν.Τ. –και αυτό έγινε χθες ξανά– η διαπραγμάτευση με το Δ.Ν.Τ. των κυβερνήσεων –των βασικών κυβερνήσεων, της Γερμανίας και των κυβερνήσεων περί τη Γερμανία, των τριών Α, των πιστοληπτικά ισχυρών κρατών– με το Δ.Ν.Τ. είναι ο θάνατος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η βαθιά κρίση ορατότητας και δημοκρατίας.
 
Πηγή: www.metarithmisi.gr
 
* Πρόκειται για ομιλία του Ευάγγελου Βενιζέλου κατά τη παρουσίαση του βιβλίου του «Μετασχηματισμοί του κράτους και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Διδάγματα της οικονομικής κρίσης: Η ελληνική περίπτωση», Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2016
 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.