Εντανουρ Ιντζε, μαθητρια «H κοινωνια μας ειναι διψασμενη για τεχνη, αλλα συμπεριφερεται σαν να μην το ξερει»

Στην Εντανούρ, τη μικρή δεκαεφτάχρονη μαθήτρια που γοητεύτηκε από την ποίηση του Ναζίμ Χικμέτ και αποτόλμησε να διαφοροποιηθεί από τους συνομιλήκους της γράφοντας τους δικούς της στίχους για τα πάθη της καρδιάς της, ζωγραφίζοντας το δικό της κόσμο.
 
Στη μικρή και θαρραλέα Εντανούρ που ανοίγει τους δικούς της δρόμους, γιατί ο έρωτας αφορά και στις λέξεις των γυναικών στον ίδιο βαθμό που αφορά στις λέξεις των ανδρών ανεξαρτήτως κοινωνικών και πολιτισμικών εθών που επιβάλλουν οι στίχοι αγάπης των γυναικών να μη τη διαδηλώνουν. Στην Εντανούρ Ιντζέ με συνέντευξή της στον Μουσταφά Τσολάκ, παρουσιάσεις της συλλογής της από τον μέντορα των τουρκικών γραμμάτων της Ροδόπης και σεβαστό μας συγγραφέα Ραχμί Αλί, καθώς και από τον επιμελητή της καιΜουσταφά Τσολάκ στον οποίο οφείλεται και η μετάφραση στα ελληνικά δυο ποιημάτων της Εντανούρ από την πρώτη της ποιητική συλλογή,«Balkandili».
 
Εντανούρ Ιντζέ λοιπόν… Τ.Β.

Η Εντανούρ Ιντζέ (Edanur nce) είναι μια 17χρονη μαθήτρια. Πρόσφατα, σ’ αυτές τις δύσκολες συνθήκες, με τις δικές της δυνατότητες (και με στήριξη της οικογένειάς της) εξέδωσε την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Balkandili» ( ο τίτλος της είναι ένα λογοπαίγνιο με δυο αναγνώσεις: Μπορεί να διαβαστεί και ως Μελοκάντηλο από bal=μέλι και kandil=καντήλι, κάτι υπερρεαλιστικό… όπως επίσης και σαν Βαλκανική Γλώσσα, Balkan=Βαλκάνια, Dil=γλώσσα).
 
Το βιβλίο αυτό παρουσιάστηκε στους συμπολίτες μας στις 10 Φλεβάρη στην αίθουσα της Ένωσης Τούρκων Νέων Κομοτηνής από τους Ραχμί Αλί, δάσκαλο-ποιητή-συγγραφέα και Μουσταφά Τσολάκ, ποιητή-δημοσιογράφο-μεταφραστή.
 
Στο πλαίσιο αυτό και με την αφορμή έκδοσης του βιβλίου της ακολούθως έχουμε τη χαρά να γνωρίσουμε τη νεαρή Εντανούρταλαντούχα, όμορφη και λάτρη της ποίησης, συνομιλώντας μαζί της.  

«Ο ποιητής που μ’ έκανε ν’ αγαπώ την ποίηση είναι ο Ναζίμ Χικμέτ»

ΠτΘ: Τι σ’ έκανε ν’ ασχοληθείς με την ποίηση;
Ε.Ι.:Τη χρονιά που ξεκίνησα το γυμνάσιο, στη τηλεόραση παρακολουθούσα ένα σήριαλ που αγαπούσα πάρα πολύ. Σ’ ένα επεισόδιο, ο πρωταγωνιστής απήγγειλε το ποίημα «Η ζωή δεν είναι παίξε-γέλασε» του Ναζίμ Χικμέτ. Το είχε απαγγείλει τόσο εγκάρδια, που την επόμενη μέρα είχα κλειστεί σ’ ένα δωμάτιο και προσπαθούσα να το μάθω απ’ έξω. Μετά άρχισα να σκέφτομαι «Εγώ γιατί δε γράφω;» Και ξεκίνησα να γράφω. Δηλαδή αυτό που μ’ έκανε να ασχοληθώ με την ποίηση ήταν το σήριαλ και το ποίημα αυτό.
 
ΠτΘ: Υπάρχουν ποιητές που σ’ έχουν επηρεάσει; Και αν ναι, ποιοι είναι;
Ε.Ι.: Αυτός που τον αγαπώ παραπάνω και είναι ο ποιητής που μ’ έκανε ν’ αγαπώ την ποίηση είναι ο Ναζίμ Χικμέτ. Τον ακολουθούν με τη σειρά ο Τζαν Γιουτζέλ και Ορχάν Βελί.
 
ΠτΘ: Η ιδέα να εκδόσεις βιβλίο, πώς σου δημιουργήθηκε;
Ε.Ι.: Η ιδέα αυτή νομίζω ήταν η απάντηση σε μια ερώτηση που μου’ χαν κάνει πριν κάποια χρόνια. Τότε ένας φίλος μου, μου είχε ρωτήσει «Τι νομίζεις ότι θα γίνουν τα ποιήματα αυτά;» Σήμερα βρήκαμε την απάντηση: Έγιναν βιβλίο.
 
ΠτΘ: Γιατί ο τίτλος είναι “Balkandili”?
Ε.Ι.:“Balkandili” διότι είναι μια λέξη που ανήκει εντελώς σε μένα, μια λέξη που την έφτιαξα εγώ σαν λογοπαίγνιο, κάτι σουρεαλιστικό. 

«Η λογοτεχνία δεν μας ενδιαφέρει και πολύ»

ΠτΘ: Το βιβλίο βρήκε την ανταπόκριση που περίμενες;
Ε.Ι.: Όπως ξέρετε και εσείς, ζούμε σε μια κοινωνία που είναι μέσα στην άγνοια, είναι διψασμένη για τέχνη, και δεν το ξέρει ή –τέλος πάντων– συμπεριφέρεται σαν να μην το ξέρει. Και επειδή οι άνθρωποί μας γενικά ασχολούνται περισσότερο με το ποιος έχει τα περισσότερα λεφτά, ποιος κάνει έρωτα με ποια κλπ, τα βιβλία, η ποίηση, η λογοτεχνία δεν τους ενδιαφέρει και πολύ και φοβάμαι για πολύ καιρό ακόμα θα συνεχιστεί αυτό έτσι. Οπότε δε περίμενα και πολλά… 

«Πρέπει να δουλέψω, να διαβάσω πάρα πολύ»

ΠτΘ: Απο ‘δω και πέρα, στο χώρο της ποίησης, τι σκέφτεσαι να κάνεις;
Ε.Ι.: Θέλω να προχωρήσω όσο πιο πολύ μπορώ στο χώρο της ποίησης. Και για να το κάνω αυτό, πρέπει να δουλέψω, να διαβάσω πάρα πολύ…  

Ραχμί Αλί, συγγραφέας «Τα ποιήματα της Εντανούρ»

Σε μια συνάντησή μας, ο Μουσταφά Τσολάκ που είναι ένας απ’ τους νεαρούς μας ποιητές, μου είχε πει «Αν σας στείλω τα ποιήματα μιας νέας κοπέλας, εν ονόματι Εντανούρ, μπορείτε να τα ρίξετε μια ματιά και να γράψετε μια κριτική;». Και ύστερα, μου έστειλε τα ποιήματα μέσω «ίντερνετ». Έστειλε και ένα σύντομο βιογραφικό της Εντανούρ.
 
Η Εντανούρ είναι μια νέα κοπέλα δέκα επτά ετών… Διάβασα τα ποιήματά της. Αν πάρουμε υπ’ οψιν μας τη «γλωσσική απροσεξία» της σημερινής νεολαίας, η γλώσσα που χρησιμοποιείται σ’ αυτά τα ποιήματα είναι αρκετά επιμελής… Πρέπει να πω πως δε βαρέθηκα καθόλου όταν διάβαζα τα ποιήματα. Τα ποιήματα της Εντανούρ, γενικώς, είναι η μορφή κραυγής, πικρίας, πάθους μιας «καρδιάς που έχει πέσει αιχμάλωτη» στην αντίπαλη πλευρά… Σ’ ένα σημείο είναι καταγγελία στην αντίπαλη πλευρά, παράπονο και προσπάθειες λύτρωσης απ’ την «ομηρία της καρδιάς».
 
Και ήρθαν ακριβώς τη στιγμή που διάβαζα το βιβλίο του Εμίν Καράτζα, «Οι έρωτες του Ναζίμ Χικμέτ» – που τυχαία έχει πέσει στο χέρι μου… Σύμπτωση… Ρίχνω μια ματιά στο ποίημα που έχει γράψει ο Ναζίμ Χικμέτ, όταν ήταν σχεδόν παιδί, για μια κοπέλα εν ονόματι «Σαμπιχά»:
 
«Μαυρομάτα γυναίκα που είσαι τόσο όμορφη
Ορκίζομαι στο αγαπημένο μου κεφάλι σου εγώ
Αν είχα ένα λεπτό θέση πάνω στο στήθος σου
Τη στιγμή που κλείνουν τα μάτια σου σαν σκούρα λουλούδια
Τη ζωή μου θα έπινα απ’ τα χέρια σου σε μια γουλιά».
 
Εδώ αυτό που γίνεται είναι η «παράδοση» της καρδιάς στην αντίπαλη πλευρά… Όπως και τα ποιήματα κοινοποίησης των «φουρτουνών στην καρδιά» της –κινήσεις απολογισμού– της Εντανούρ. Στα πάντα υπάρχει «αυτός». Η οθόνη της καρδιάς της, είναι κλεισμένη με τον «αληθινό ή φαντασιακό» της αγαπημένο. Ακόμα και τα χρώματα είναι προσανατολισμένα σ’ αυτόν: «Όλες οι αποχρώσεις του μπλε ήταν όμορφες – Αλλά το δικό σου!»
 
Ένα άλλο χαρακτηριστικό που παρατηρείται σ’ αυτά τα ποιήματα είναι το εξής: Πάντοτε –με εξαιρέσεις πάντα– συζητιέται πως στα ποιήματα των ποιητριών υπάρχει μια «σεξουαλική θολότητα». Δηλαδή οι γυναίκες, δεν μπορούν να εκφραστούν τόσο ελεύθερα ούτε στην ποίηση. Η Εντανούρ δε θέλει να το νιώθουν αυτό. Στα ποιήματά τηςυπάρχει αυτό το «θάρρος και αυτοπεποίθηση». Τα ποιήματα δείχνουν ανοιχτά και καθαρά το θάρρος έκφρασης των συναισθημάτων, παθών μιας νεαρής κοπέλας:
 
«Θυμήσου με
 Θυμήσου σαν γυναίκα που την άφησες στο μισό δρόμο
Σαν τη γυναίκα που σε ικέτευε επειδή σ’ αγαπούσε».
 
Τώρα, αυτά τα ποιήματα, πρέπει να εκδοθούν σε βιβλίο; Αν θα δώσουν μια ηρεμία στην «καρδιά» της, ναι, πρέπει… Όπως επίσης δεν ξέρουμε αν η Εντανούρ θα συνεχίσει τις προσπάθειές της στην ποίηση ή όχι. Θα το δείξει ο καιρός. Διότι η Εντανούρ στις προσπάθειές της αυτές δε βγήκε καθόλου έξω απ’ το «δωμάτιο της καρδιάς της». Και για να συνεχιστούν αυτές οι προσπάθειες, πρέπει να ρίχνει καμιά ματιά έξω απ’ αυτό το δωμάτιο οπωσδήποτε. Μόνο στο ποίημά της που «Αποχαιρετά το παρελθόν» βλέπουμε ένα βλέμμα προς τα έξω… Και στο άλλο που είναι σαν «ανοιχτό γράμμα» γεμάτο παράπονο και πικρία στον πατέρα που είναι μακριά: «Υπάρχουν τόσα πολλά».
 
Εύχομαι το βιβλίο αυτό της Εντανούρ που θα κυκλοφορήσει σύντομα να είναι μια σκάλα για τις μελλοντικές της προσπάθειες.

Μίσχος, Δεκέμβρης 2015

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Η Δυτική Θράκη –αναμφίβολα– είναι «ξερότοπος» όσον αφορά στην τέχνη. Και όσο «ξερότοπος» είναι για την τέχνη, άλλο τόσο ξερότοπος είναι στα ζητήματα των γυναικείων δικαιωμάτων.
 
Στην κοινωνία μας, υπάρχουν «ρόλοι» που έχουν θεσπιστεί στους άντρες και στις γυναίκες στα πλαίσια των «άγραφων νόμων»: Ο άντρας θα δουλεύει σε οκτάωρη δουλειά, θα πάει στο καφενείο/τσιπουράδικο, θα φτιάξει το καλύτερο σπίτι, θα αγοράσει το καλύτερο αμάξι/έπιπλα… ενώ η γυναίκα θα κάθεται σπίτι, θα κάνει «καριέρα» γεννώντας παιδιά, δε θα εκφράζει την άποψή της, αν της μένει ελεύθερος χρόνος από μαγείρεμα-λάντζα-πλυντήριο-παιδιά, θα παρακολουθεί εκπομπές προξενιού ή σήριαλ κλπ.
 
Αυτή η κατάσταση που θυμίζει «μεσαίωνα», αν και έχει αρχίσει να «σπάει» τα τελευταία χρόνια, σε πολλά σημεία συνεχίζει την ύπαρξή της. Και –προσοχή παρακαλώ– μαζί με την τέχνη, που είναι το θέμα μας, είναι «το ένα μέσα στο άλλο»: Μια κοινωνία που δεν έχει αναπτυχθεί η τέχνη της, η επιστήμη της, η φιλοσοφία της είναι καταδικασμένη να σαπίσει μέσα σε μια «έκφυλη», «σάπια» ζωή – και να σαπίζει και τους νέους, φωτεινούς ανθρώπους μέσα της.
 
Η Εντανούρ, όταν ήρθε σε μένα με το ντοσιέ της στο χέρι, θυμήθηκα που πριν δέκα χρόνια και εγώ τριγυρνούσα σαν αυτήν, έτσι, με το ντοσιέ στο χέρι: «Άστα αυτά, ποιος χόρτασε απ’ την ποίηση;», «Δεν έχεις άλλη δουλειά παιδί μου, σήμερα ποιος διαβάζει ποίηση, ποιος θα αγοράσει ποιητική συλλογή;», «Είναι ωραίο πράγμα η ποίηση, αλλά εσύ άσε τώρα την ποίηση και προσανατολίσου στα μαθήματα»… και ένα σωρό τέτοιες «ραγισμένες» φωνές. Σήμερα –κατά μεγάλη πιθανότητα– παρόμοια βουίζουν τ’ αυτιά και της Εντανούρ.
 
Ο σκοπός της ποίησης, κατ’ εμέ, είναι η διερεύνηση της ζωής, η προσπάθεια να ανοίξεις «ένα διαφορετικό παράθυρο» που θα παρακολουθείς τη ζωή μέσα απ’ αυτό, η προσπάθεια να καταλάβεις τον εαυτό σου/τους γύρω σου. Αλλά αυτό, φοβίζει τα «ανθρωπάκια», τα «κορμιά χωρίς ψυχή», οι οποίοι ζουν στο μικρόκοσμό τους και δεν παραβιάζουν ποτέ τα σύνορα που τους έχουν χαράξει: «Έλα, εσένα τι σ’ ενδιαφέρουν όλα αυτά, εσύ κοίτα το συμφέρον σου!»
 
Η Εντανούρ είναι μια δεκαεπτάχρονη κοπέλα, που με το θάρρος που της δίνει η ηλικία της –και να μην το παραλείψουμε, με τη στήριξη της οικογένειάς της– τολμάει, μ’ αυτό το βιβλίο, να «σπάσει» την καθιερωμένη αντίληψη. Διερευνάει τον έρωτα, το σεβντά, το χωρισμό, τους νεανικούς έρωτες. Και άλλα πολλά πράγματα.
 
Συμφωνώ απόλυτα με τη διαπίστωση του δάσκαλου Ραχμί Αλί: Η Εντανούρ, μετά απ’ αυτό το βιβλίο, πρέπει να βγαίνει πιο συχνά έξω απ’ το «δωμάτιο της καρδιάς της», να διαβάζει πιο πολύ, να παρατηρεί πιο πολύ, να ρωτάει πιο πολύ και να κάνει πιο ένθερμη την αγάπη μέσα της για τη ζωή. Αν τα καταφέρει, θα συμβάλλει πολύ στην ποίηση μας.
 
Επίσης, το ότι μια κοπέλα, που ασχολείται και με ζωγραφική και φωτογραφία, ξεφεύγει μέσα στην αδιαφορία, τοξικομανία και εκφυλισμό που φυσάει μέσα στους συνομήλικούς της και προσανατολίζεται προς τη διερεύνηση του «καλού», είναι η εικόνα του ότι «δεν τελείωσαν όλα» και «υπάρχει ελπίδα ακόμα».
 
Τι μεγάλη χαρά, για την Εντανούρ,την οικογένειά της, την κοινωνία μας!
 
Μουσταφά Τσολάκ
Κομοτηνή, Δεκέμβρης 2015

Δυο ποιήματα της Εντανούρ Ιντζέ

Μετάφραση: Μουσταφά Τσολάκ 

Χαιρετώ το παρελθόν

Βλέπω ανθρώπους απ’ το θολό παράθυρο του λεωφορείου.
Όλοι τους μέσα σ’ ένα τρέξιμο.
Ακριβώς απέναντι απ’ το παράθυρο είναι ένας άντρας.
Στα σαράντα του φαντάζομαι
Καπνίζει στενοχωρημένος το τσιγάρο που άναψε πριν λίγο.
Ποιος ξέρει ποιος τον πλήγωσε;
Λίγο πιο πέρα απ’ αυτόν μια γυναίκα
Μια νέα και όμορφη γυναίκα
Μαλώνει το γιο της που τρέχει από ‘δω και από ‘κει.
Ποιος ξέρει πόσο έχει μετανιώσει που έγινε μάνα τόσο μικρή;
Δύο βήματα μπροστά απ’ αυτήν ένας οδηγός λεωφορείου
Περιμένει το επόμενο δρομολόγιο, με νυσταγμένα μάτια.
 
Εγώ;
Εγώ άραξα προς τα πίσω, δίπλα στο παράθυρο
Πήρα αγκαλιά τις αναμνήσεις και τους πόνους μου
Χαιρετώ την τεράστια πόλη αυτή που μου σκότωσε τα όνειρα. 

Έγραψα τ’ όνομά σου στα σοκάκια

Έγραψα τ’ όνομά σου στα σοκάκια
Δεν παρέλειψα να βάλω και καρδούλα.
Σβήσανε αυτά που έγραψα, τα ξανάγραψα
Με μαύρο σπρέι, έγραψα σαν να κραύγαζα
Χωρίς να κουραστώ, χωρίς να τα βάλω κάτω.
Ούτε η σκέψηνα πέσω σε αστυνομικούς
Να μου βάλουν χειροπέδες στα χέρια
 μ’ έκανε να σταματήσω.
Δε σταμάτησανα γράφω τ’ όνομά σου
Στους καθαρούς τοίχους της βρώμικης πόλης.
 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.