Δυο Γεωπονοι συζητουν για τις καλλιεργητικες φροντιδες της εποχης

Θερμοκρασιακά η άνοιξη πλησιάζει και σκέφτηκα πως είναι η κατάλληλη περίοδος για να γράψω ένα άρθρο για τις καλλιεργητικές φροντίδες της αμπέλου, που πρέπει να γίνουν στο προσεχές χρονικό διάστημα. Θεώρησα καλύτερο όμως να πάρω το ρόλο του ακροατή και να ρωτήσω σχετικά με αυτά που θα ήθελα να γράψω έναν κατά την άποψή μου πιο ειδικό στον τομέα. Προτίμησα να λάβω απαντήσεις και να τις μεταφέρω γραπτώς στους αναγνώστες του άρθρου. Τις απαντήσεις μου έδωσε, μετά από έναν ευχάριστο διαδικτυακό διάλογο, ένας συνάδελφος γεωπόνος αμπελουργίας, οινολόγος MSc μάλιστα και συμπατριώτης μου από την Κοζάνη. Ο λόγος για τον κ. Ευθύμη Μπατιάνη, εργαζόμενο στη Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης, του οποίου οι ασχολίες μετά τη δουλειά και τη φροντίδα της οικογένειάς του, εστιάζουν στην έρευνα, τη συγγραφή και τη φροντίδα του αμπελιού του. Μακροπρόθεσμη έγνοιά του είναι να παράγει κάθε χρονιά από τα σταφύλια του κτήματός του, καλό ερυθρό, λευκό, ερυθρωπό (ροζέ) ξηρό ή και λιαστό (στις καλές χρονιές) κρασί, και να το διατηρεί στο προσωπικό του κελάρι. Στο χώρο αυτό παλαιώνει κρασί της τρέχουσας ή της προηγούμενης χρονιάς, καθώς και αποστάγματα σε ξύλινα βαρέλια. Φυλάσσει δε, συλλεκτικά και μερικές γυάλινες φιάλες παλαιωμένου κρασιού από την ανά έτος παραγωγή του, το οποίο κρατά, όπως λέει, για τις σημαντικές στιγμές της ζωής.
 
Ώρα είναι όμως να διαβάσουμε τι μας απάντησε στα 15 πρακτικά ερωτήματα που του έθεσα, τα οποία δεν είναι παρά ερωτήματα που σκέφτηκα προκειμένου να καλύψω τις απορίες αρκετών φίλων, που συνήθως μου εκφράζουν σε συζητήσεις μας.

«Κλάδεμα»

Ζ.Τζ.: Ευθύμη, φίλοι με ρωτούν, ποια είναι η κατάλληλη εποχή για κλάδεμα του αμπελιού και γιατί;
Ε.Μπ.: Η εποχή κλαδέματος εξαρτάται από την πρωιμότητα της περιοχής και της ποικιλίας ή των ποικιλιών, καθώς και από τις καιρικές συνθήκες. Πρέπει να δίνουμε προσοχή στα παρακάτω:
Όταν το κλάδεμα γίνεται νωρίς το χειμώνα αυξάνεται ο κίνδυνος προσβολών από μύκητες του ξύλου. Η εφαρμογή του κλαδέματος στο τέλος του χειμώνα-αρχές της άνοιξης ελαχιστοποιεί τους κινδύνους μόλυνσης των τομών. Το κλάδεμα μπορεί να πραγματοποιείται ακόμη και την περίοδο που δακρύζει το αμπέλι, χωρίς να υπάρχει κανένας κίνδυνος για το αμπέλι, λόγω της επάρκειας της εδαφικής υγρασίας που υπάρχει εκείνη την περίοδο, ενώ η δακρύρροια εμποδίζει την είσοδο του μολύσματος στην πληγή.
Ο υγρός καιρός ευνοεί τις μολύνσεις. Το κλάδεμα να γίνεται με ξηρό και όχι με βροχερό καιρό. Αν βρέξει κατά το κλάδεμα, αυτό να διακόπτεται και να επαναλαμβάνεται τρεις ημέρες τουλάχιστον μετά το τέλος της βροχής.
Ορισμένες ποικιλίες (π.χ. Κάρντιναλ, Σουλτανίνα) είναι περισσότερο ευαίσθητες στους μύκητες του ξύλου και οι παραγωγοί θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί. Αντίθετα άλλες ποικιλίες όπως το Μοσχάτο Αμβούργου είναι πιο ανθεκτικές.
 
Ζ.Τζ.: Σε τι ωφελεί ένα προσεγμένο κλάδεμα των φυτών μας;
Ε.Μπ.: Σε ένα προσεγμένο κλάδεμα πολύ σημαντικά είναι τα παρακάτω:
Οι μεγάλες τομές του κλαδέματος αυξάνουν τις πιθανότητες μόλυνσης και αν δεν μπορούν να αποφευχθούν, να γίνονται όσο το δυνατόν λιγότερες, αργά το χειμώνα ή νωρίς την άνοιξη. Επίσης συνιστάται η επάλειψη τον τομών με ειδικό σκεύασμα (μυκητοκτόνο ή άλλο υλικό που εμποδίζει την είσοδο του μολύσματος) ή με πάστα χαλκούχου σκευάσματος (πάστα βορδιγάλειου).
Τα υπολείμματα του κλαδέματος (π.χ. κεφαλές, βραχίονες κλπ.), καθώς επίσης και τα αποξηραμένα από τις ασθένειες του ξύλου πρέμνα θα πρέπει να απομακρύνονται από τον αμπελώνα και να καίγονται. Το μέτρο έχει ιδιαίτερη σημασία για τις ευαίσθητες ποικιλίες.
Όταν κλαδεύουμε και υποψιαζόμαστε ή γνωρίζουμε τα ασθενή πρέμνα (ανεπτυγμένα φυτά), να κλαδεύουμε πρώτα τα υγιή ή τα φαινομενικά υγιή. Εάν αντιληφθούμε κλαδεύοντας, ότι το πρέμνο είναι άρρωστο (από μεταχρωματισμούς στο παλαιό ξύλο), τότε καθαρίζουμε το ξύλο ώσπου να φθάσουμε σε καθαρό και υγιές ξύλο.
Τέλος για την προστασία των τομών από τους μύκητες του συμπλόκου της Ίσκας, αλλά και από άλλους μύκητες του ξύλου, συνιστάται μετά το κλάδεμα ψεκασμός με χαλκούχο σκεύασμα (π.χ. βορδιγάλειο πολτό σε αναλογία 3-5%) όταν τα φυτά βρίσκονται ακόμη σε λήθαργο. Πρόσφατα ανακλήθηκε η χρήση του μπενομύλ, ενώ εδώ και πολλά χρόνια έχει απαγορευτεί η χρήση σκευασμάτων όπως τα DNOC (Δινιτροορθροκρεζόλες) και Selinon (Αρσενικώδες Νάτριο). Το χαλκούχο σκεύασμα μπορεί να συνοδεύεται από παραφινέλαιο-θερινό πολτό και εντομοκτόνο για την προληπτική αντιμετώπιση εχθρών (εντόμων και κυρίως κοκκοειδών) της αμπέλου. Αποτελεσματικότερη λύση για την απολύμανση των τομών είναι η επάλειψη με κατάλληλο μυκητοκτόνο-αλοιφή.
 
Ζ.Τζ.: Πόσους βλαστούς (κληματίδες) πρέπει κατά το κλάδεμα να αφήνουμε σε κάθε φυτό και πόσους οφθαλμούς (μάτια) σε κάθε βλαστό;
Ε.Μπ.: Το λεγόμενο «φορτίο» που θα δημιουργηθεί από τον αριθμό των βλαστών και των οφθαλμών (ματιών), που θα αφήσουμε κατά το χειμερινό κλάδεμα (κλάδεμα καρποφορίας) εξαρτάται από την ποιότητα και την ποσότητα του προϊόντος που θέλουμε να παραχθεί, τη ζωηρότητα του υποκειμένου, τη γονιμότητα του εδάφους και τις εισροές σε νερό και λιπαντικά στοιχεία. Επίσης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η γονιμότητα των οφθαλμών. Είναι γνωστό ότι ποικιλίες όπως η σουλτανίνα θέλουν μακρύ κλάδεμα (πάνω από 4 μάτια), διαφορετικά δεν θα πάρουμε σχεδόν καθόλου παραγωγή. Επίσης ποικιλίες όπως το Merlot, η Βάψα Βελβεντού, το Τσαούσι, το Gewrztraminer (Γκεβουρτζτραμίνερ) κ.α. εμφανίζουν ανθόρροια (πτώση λουλουδιών) ή δεν έχουν ικανοποιητική παραγωγή οπότε εφαρμόζεται μακρύ κλάδεμα (αμολυτές). Ο γενικός κανόνας είναι να κλαδεύουμε στους ένα με δύο οφθαλμούς, οπότε μαζί με την συνήθως γόνιμη «τσίμπλα» έχουμε δύο με τρεις οφθαλμούς. Αν κλαδέψουμε νωρίς και φοβόμαστε για όψιμους παγετούς ή σκοπεύουμε να «φορτώσουμε» λίγο παραπάνω το αμπέλι μας, αφήνουμε ακόμη έναν οφθαλμό. Πάντως όποια «λάθη» και να κάνουμε στο κλάδεμα, ακόμη και σκόπιμα (αμολυτές, μακρύ κλάδεμα κτλ.), όλα διορθώνονται με τα θερινά κλαδέματα και κυρίως το βλαστολόγημα. Τέλος να επισημάνουμε ότι προσπαθούμε να κλαδεύουμε πάντα τον καβαλάρη-τακούνι, δηλαδή ανάμεσα από το πρώτο και δεύτερο μάτι της προηγούμενης χρονιάς και να κρατάμε την κάτω βέργα-κληματίδα (την οποία και κλαδεύουμε στα 1-3 μάτια), ώστε να μην ψηλώνουν οι καρποφόρες κεφαλές και για να μην γερνάει νωρίτερα έτσι το αμπέλι μας. Με την πρώτη ευκαιρία που θα βρούμε βέργα που να έχει «χτυπήσει» χαμηλά στην καρποφόρο κεφαλή, κόβουμε την τελευταία και αφήνουμε 2 μάτια από τη νέα κληματίδα. Έτσι ανανεώνουμε τις καρποφόρες κεφαλές.
 
Ζ.Τζ.: Σε σχέση με το προηγούμενο ερώτημα, υπάρχει διαφορά εάν τα αμπέλια μας τα έχουμε συνήθως διαμορφώσει σε κύπελλο, κρεβατίνα, αμφίπλευρο γραμμοειδές σχήμα Royat (Ρουαγιά) δεμένου σε σύρματα ή μονόπλευρο Guyot (Γκυγιό);
Ε.Μπ.: Πολύ μεγάλο αυτό το θέμα. Γενικά, τα γραμμικά σχήματα δίνουν καλύτερη ποιότητα, ενώ «δουλεύονται» πιο εύκολα. Στα γραμμικά σχήματα η φυλλική επιφάνεια διαμορφώνεται σε όποιο ύψος επιθυμούμε, αρκεί να υπάρχουν αντίστοιχες υποδομές σε κολώνες και σύρματα και οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών να είναι τέτοιες, ώστε να μην σκιάζει η μια γραμμή την άλλη. Το κύπελλο έχει το μεγάλο μειονέκτημα, ότι δεν μπορεί κανείς να αφήσει όση φυλλική επιφάνεια επιθυμεί, αφού δύσκολα μπορεί έπειτα να τη στηρίξει, ενώ ακόμη και να βρεθεί τρόπος, η αλληλοσκίαση των φύλλων και των σταφυλών είναι τόσο μεγάλη, ώστε να μην υπάρχει τελικά σημαντικό όφελος. Για την επιλογή μεταξύ μονόπλευρου και αμφίπλευρου η απάντηση βρίσκεται στις αποστάσεις μεταξύ των φυτών πάνω στη γραμμή. Όσο μεγαλώνει η απόσταση (πάνω από 1,2 μέτρα) τόσο πιο εύκολη είναι η επιλογή του αμφίπλευρου. Το αντίθετο συμβαίνει στις μικρότερες αποστάσεις. Επίσης μεταξύ των δύο, να μην ξεχνάμε ότι στο μονόπλευρο έχουμε πιο εύκολη κίνηση του νερού και των θρεπτικών στοιχείων μέσα στο φυτό, επειδή δεν υπάρχει η «διχάλα» του αμφίπλευρου. Τέλος αν θα επιλέξουμε το μονόπλευρο θα πρέπει να γίνεται η διαμόρφωση του φυτού από Βορρά προς Νότο. Μεταξύ των Ρουαγιά και Γκυγιό, το δεύτερο μπορεί να εφαρμόζεται σε περιοχές γόνιμες, παραγωγικές, με δυνατότητα άρδευσης. Αυτές οι περιοχές είναι λίγες στην Ελλάδα και δεν δίνουν απαραίτητα καλή ποιότητα. Στο Γκυγιό είναι μεγάλες οι τομές του κλαδέματος, οπότε απαιτείται πολύ καλή προστασία μετά το κλάδεμα, όπως αναφερθήκαμε στην αρχή της δεύτερης ερώτησης.

«Λίπανση»

Ζ.Τζ.: Λίπασμα πρέπει να ρίξουμε αυτή την εποχή; Αν ναι, τι είδους λίπασμα και σε ποια ποσότητα ανά φυτό;
Ε.Μπ.: Από το αμπέλι (από το έδαφος), ανά έτος και με την παραγωγή καρπών (για 1 τόνο σταφυλών), φύλλων και κληματίδων απομακρύνονται 4-7 κιλά Άζωτο (Ν), 0,4-1 κιλό Φώσφορος (Ρ) ή 1-2 κιλά Ρ2Ο5 , 4-7 κιλά Καλίου (Κ) ή 5-8 κιλά Κ2Ο, 4-8 κιλά Ασβεστίου (Ca) ή 6-13 κιλά CaO, 0,6-1,5 κιλά Μαγνησίου (Mg) ή 1-2,5 Mgo, 0,6 κιλά Θείου (S), 60 γραμμάρια Σιδήρου (Fe), 10-20 γραμμάρια Ψευδαργύρου (Ζn), 8-16 γραμμάρια Μαγγανίου (Μn) και 10-15 γραμμάρια Βορίου (Β). Πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τόσο την εδαφολογική ανάλυση, όσο και τη φυλλοδιαγνωστική για να προτείνουμε μια ορθολογική λίπανση με εξοικονόμηση λιπάσματος και σεβασμό στο περιβάλλον. Να επισημανθεί ότι υπάρχει η δυνατότητα αποφυγής εκπόνησης εδαφολογικής ανάλυσης με την αξιοποίηση του πιλοτικού προγράμματος για τη μείωση των λιπασμάτων (ορθολογική διαχείριση εδαφικών πόρων) και τη λελογισμένη άρδευση. Συγκεκριμένα όποιος παραγωγός ενδιαφέρεται για συγκεκριμένο χωράφι, υπάρχει δυνατότητα παροχής δωρεάν εδαφολογικής ανάλυσης και συμβουλών για την ορθή λίπανση των χωραφιών, που συμβάλλει στην εξοικονόμηση χρημάτων, αλλά και στην προστασία του περιβάλλοντος. Για όλη την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, καθώς και για τα αγροκτήματα ορισμένων Δημοτικών Ενοτήτων της ΠΕ Κοζάνης είναι διαθέσιμα τα παραπάνω.
 
Ζ.Τζ.: Μπορούμε να ρίξουμε το λίπασμα και σε δόσεις; Πρέπει να λιπάνουμε και λίγο αργότερα;
Ε.Μπ.: Ο Φώσφορος (P) και το Κάλιο (K) πρέπει να ενσωματώνονται με τη βασική λίπανση σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βάθος, για να προσληφθούν όσο γίνεται πιο γρήγορα από το ριζικό σύστημα. Για το Κάλιο υπάρχει και η λύση της χρήσης υδατοδιαλυτού κοκκώδους, μέσω της στάγδην άρδευσης. Το Άζωτο (Ν) μπορεί να δοθεί και σε δύο-τρεις δόσεις για να προσληφθεί καλύτερα από το φυτό, αφού κινείται πολύ εύκολα στο έδαφος και μάλιστα «ξεπλένεται» έντονα μετά από πολλές βροχές ή ισχυρή άρδευση. Το Ασβέστιο (Ca), υπάρχει σε αφθονία στο έδαφος, εκτός σπανίων περιπτώσεων, ενώ τα πιο πολλά λιπάσματα το περιέχουν στη σύνθεσή τους. Τέλος τα υπόλοιπα στοιχεία (ιχνοστοιχεία) μπορούν να δοθούν είτε με ενσωμάτωση στο έδαφος ή διαφυλλικά λόγω της μικρής ποσότητάς τους.
 
Ζ.Τζ.: Μια απρόσεχτη αζωτούχος λίπανση πως μπορεί να επηρεάσει τα αμπέλια και το κρασί μας; Το καλιούχο λίπασμα βοηθάει στο να γίνει το κρασί μας καλύτερο;
Ε.Μπ.: Η αζωτούχος λίπανση πρέπει να είναι προσεκτική, γιατί η υπερβολική χορήγηση προκαλεί ζωηρή βλαστική ανάπτυξη των φυτών και κακή ωρίμανση των σταφυλιών. Όμως και η έλλειψη αζώτου, εκτός από κακή ανάπτυξη, ζημιώνει σημαντικά την άνθηση, οπότε και την καρπόδεση και την καρποφορία, ακόμη και τη ζύμωση των σταφυλών, λόγω του ότι δεν μπορούν να «δουλέψουν» σωστά οι ζυμομύκητες (μαγιά), που βρίσκονται στη φλούδα των σταφυλών (κηρώδης ανθηρότητα). Αντίθετα η καλιούχος λίπανση προκαλεί πρωίμιση της παραγωγής, καλά ποιοτικά χαρακτηριστικά στο σταφύλι και στον παραγόμενο οίνο. Θα πρέπει και αυτή όμως να γίνεται με μέτρο, γιατί η υπερβολική καλιούχος λίπανση προκαλεί πρόβλημα στην απορρόφηση του Μαγνησίου (Mg), οπότε προκαλείται «ξήρανση ράχης» στο σταφύλι. 

«Ζιζανιοκτονία»

Ζ.Τζ.: Πως θα αντιμετωπίσουμε τα ζιζάνια (αγριόχορτα) αυτή την εποχή αν τα φυτά μας είναι μεγάλης ηλικίας;
Ε.Μπ.: Την εποχή αυτή με φυσιολογικές συνθήκες (όχι σαν τις φετινές), δηλαδή με σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες, χαμηλή ηλιοφάνεια και αρκετά ομβροκατακρημνίσματα δεν φωτοσυνθέτουν ικανοποιητικά τα ζιζάνια, για να τα «πιάσει» καλά το ζιζανιοκτόνο. Επομένως πρέπει να γίνει μηχανική καταπολέμηση των ζιζανίων, όποτε το επιτρέπουν οι συνθήκες του εδάφους, ώστε να μην κάνουμε ζημιά σε αυτό (συμπίεση, δημιουργία σβώλων, κ.λπ.). Η ενσωμάτωση των ζιζανίων αυξάνει την οργανική ουσία με όλα τα οφέλη που συνεπάγεται αυτό (αύξηση υδατοϊκανότητας-υδατοχωρητικότητας, αύξηση ικανότητας ανταλλαγής κατιόντων κ.λπ.). Ανάλογα με τα ζιζάνια που θα «χτυπήσουν» μετά και αφού θα είναι ευνοϊκές οι κλιματικές συνθήκες, επιλέγουμε το κατάλληλο ζιζανιοκτόνο. Όταν «χτυπήσουν» ζιζάνια όπως η αγριάδα, ο βέλιουρας, η μουχρίτσα, η φάλαρη, η νεραγριάδα, το λόλιο (γκαζόν), η σετάρια και γενικά οποιοδήποτε αγρωστώδες (“στενόφυλλα”), τα αφήνουμε να μεγαλώσουν αρκετά και τότε ραντίζουμε είτε με ένα διασυστηματικό ζιζανιοκτόνο που «πιάνει» όλα τα ζιζάνια (δεν πειράζει να ψεκαστεί ο κορμός του πρέμνου, προσοχή όμως στον άνεμο, στα μπεκ και στο ύψος ψεκασμού), ή με ένα εκλεκτικό για αγρωστώδη (συνιστάται), που δε ζημιώνει το αμπέλι.
 
Ζ.Τζ.: Πως θα αντιμετωπίσουμε τα ζιζάνια (αγριόχορτα) αυτή την εποχή αν τα φυτά μας είναι νεαρά;
Ε.Μπ.: Για τα νεαρά φυτά, κάτω των τεσσάρων (4) ετών δεν πρέπει να ψεκαστεί ούτε ο κορμός του πρέμνου με διασυστηματικό ζιζανιοκτόνο, πόσο μάλλον το φύλλωμα. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα για το εκλεκτικό ζιζανιοκτόνο για αγρωστώδη (συνιστάται), που δεν ζημιώνει το αμπέλι. Άρα προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην καταπολέμηση των πλατύφυλλων ζιζανίων.
 
Ζ.Τζ.: Κατά πόσο είναι καλό να κάνουμε φρεζάρισμα στις αρχές τις άνοιξης;
Ε.Μπ.: Όπως είπαμε και πριν, το φρεζάρισμα (σχετικά επιφανειακή αναμόχλευση του εδάφους) με κατάλληλες εδαφικές συνθήκες συντελεί στην ενσωμάτωση των ζιζανίων, που αυξάνει την οργανική ουσία με όλα τα οφέλη που συνεπάγεται αυτό (αύξηση υδατοϊκανότητας-υδατοχωρητικότητας, αύξηση ικανότητας ανταλλαγής κατιόντων κτλ.). Ιδίως σε αργιλώδη βαριά (κόκκινα) εδάφη με χαμηλή οργανική ουσία και κακή δομή, το φρεζάρισμα είναι απαραίτητο από την άνοιξη μέχρι και τον τρύγο για να μην «σχίζει» το έδαφος και χάνεται εδαφική υγρασία, ενώ επειδή είναι βαριά και συνεκτικά εδάφη η συχνή κατεργασία τα κάνει ευκολοδούλευτα. 

«Ψεκασμοί φυτοπροστασίας»

Ζ.Τζ.: Από ποια έντομα κινδυνεύουν άμεσα τα αμπέλια μας στις αρχές της άνοιξης;
Ε.Μπ.: Κάποια σκαθάρια (ωτιόρρυγχοι) κάνουν ζημιές στα νεαρά μάτια. Αντιμετώπιση με δολωματικούς ψεκασμούς, αν έχουν ανέβει πάνω στα πρέμνα, ή δολώματα με εντομοκτόνο στη βάση του φυτού. Για τα υπόλοιπα έντομα (ευδεμίδα, κογχυλίδα, τετράνυχους) πρέπει να ακολουθούμε το σύστημα γεωργικών προειδοποιήσεων του ΥΠΑΑΤ.
 
Ζ.Τζ.: Ευθύμη, έχεις να μας προτείνεις κάποιο πρόγραμμα φυτοπροστασίας για την αντιμετώπιση μυκητολογικών ασθενειών και εντόμων μέχρι και την καρπόδεση των φυτών μας;
Ε.Μπ.:

 
 
Ζ.Τζ.: Είναι καλό να χρησιμοποιούμε εντομοπαγίδες; Σε τι βοηθούν; Κοστίζουν;
Ε.Μπ.: Οι ιδιοκατασκευαζόμενες παγίδες με δολώματα και εντομοκτόνο για σκαθάρια, που τοποθετούνται στη βάση του φυτού είναι οικονομικές και αποτελεσματικές. Με τις κατάλληλες εντομοπαγίδες μπορεί να γίνει παρακολούθηση της πτήσης των εντόμων, αλλά και έλεγχος του αριθμού τους. Στη δεύτερη περίπτωση απαιτείται σημαντικός αριθμός παγίδων, που έχει αρκετά μεγάλο κόστος εγκατάστασης.
 
Ζ.Τζ.: Ποιες οι οδηγίες σου σχετικά με τη χρήση του χαλκού και του θειαφιού αυτή την εποχή; Μπορούν να αναμιχθούν;
Ε.Μπ.: Και βέβαια μπορούν να αναμιχθούν. Η χρήση των δύο αυτών βιολογικών στοιχείων φαίνεται στον παραπάνω πίνακα με τη μορφή διάφορων παρασκευασμάτων.
 
Ζ.Τζ.: Σε ποιες περιπτώσεις ο χαλκός μπορεί να κάψει τα φυτά μας;
Ε.Μπ.: Ο χαλκός στο αμπέλι δεν προκαλεί τοξικότητα, παρά μόνο αν χρησιμοποιηθεί σε πολύ μεγάλες ποσότητες. Πρέπει να τηρείται το παραπάνω πρόγραμμα και να γίνεται εναλλαγή σκευασμάτων.
 
*Ο Ζήσης Γ. Τζηκαλιός είναι Γεωπόνος Οπωροκηπευτικών & Αμπέλου Α.Π.Θ., Εκπαιδευτικός, MSc Γενετικής Βελτίωσης Φυτών, Αγροκομίας και Ζιζανιολογίας Α.Π.Θ.
 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.