«Δεν αξιζει να κουβαλαμε μεγαλα φορτια αγωνιας και αγχους»

Με τον ψυχίατρο – ψυχαναλυτή κι επιστημονικό διευθυντή του Κέντρου Πρόληψης της Χρήσης Εξαρτησιογόνων Ουσιών Ν. Ροδόπης «ΟΡΦΕΑΣ», Γκάρο Εσαγιάν συζητήσαμε στην εκπομπή «Βομβιστές Δυτικών Προαστίων» με αφορμή την Παγκόσμια Μέρα Ψυχικής Υγείας, που ήταν η 10η Οκτωβρίου, για τις ψυχικές ασθένειες, τις ελλείψεις δομών και υπηρεσιών στη Θράκη, το μεγάλο πρόβλημα των ναρκωτικών στους νέους, τα υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών, αλλά και την καχυποψία της κοινωνίας, τα ταμπού, που δεν επιτρέπουν ν’ αντιμετωπιστούν τα προβλήματα μια και ως μόνη λύση προβάλλει η συγκάλυψή τους.

Ψυχική υγεία και ψυχοπαθολογία

ΠτΘ: Να ορίσουμε τι είναι η ψυχική υγεία και τι συνιστά ψυχική ασθένεια;

Γ.Ε.: Δεν είναι τόσο εύκολο με απλά λόγια να ορίσουμε τι είναι ψυχική υγεία, αλλά προσπαθώντας ν’ απλουστεύσουμε τον ορισμό θα λέγαμε ότι ψυχική υγεία είναι το να μπορεί κάποιος να χαίρεται την καθημερινότητά του, τη δουλειά του, να μπορεί να διασκεδάσει και να μπορεί ν’ αγαπά.

Ψυχοπαθολογία είναι όταν κάποιος έχει συμπτώματα που δείχνουν ότι κάτι δεν πάει καλά μέσα του και σας διαβεβαιώ ότι κάποιος το νιώθει.

ΠτΘ: Μήπως, όμως, εάν κάποιος πάσχει από κατάθλιψη ή άλλη νόσο αυτή γίνεται τρόπος ζωής, δηλαδή το να κατεβάσει κάποιος το κεφάλι αντί ν’ απολαύσει τον ήλιο έξω τού φαίνεται ως κάτι το φυσιολογικό;

Γ.Ε.: Θ’ απαντήσω έμμεσα. Υπάρχουν δυο μεγάλες κατηγορίες ψυχικών νοσημάτων. Η μία μεγάλη κατηγορία είναι αυτή που αποκαλείται αγχώδεις διαταραχές, παλιά τις λέγαμε νευρώσεις και η άλλη είναι οι ψυχώσεις.

Στην πρώτη, πρόκειται για διαταραχές που νιώθουμε ότι υπάρχουν μέσα μας, άλλο όμως είναι το τι κάνουμε γι’ αυτές, γιατί δυστυχώς ακόμη κάνουμε λίγα πράγματα, ίσως γιατί υπάρχει το ταμπού της ψυχικής ασθένειας.

Ίσως για την Παγκόσμια Μέρα Ψυχικής Υγείας θα πρέπει να σκεφτούμε την άλλη κατηγορία ψυχικών νοσημάτων, τις ψυχώσεις όπου οι ψυχικά πάσχοντες αυτής της κατηγορίας δεν έχουν συναίσθηση του προβλήματός τους. Είναι μια μεγάλη κατηγορία των συνανθρώπων μας που πάσχουν και κουβαλούν το δικό τους σταυρό, όπως και οι οικογένειές τους. Παρόμοιες μέρες είναι καλό ν’ αναρωτιόμαστε τι κάνουμε εμείς γι’ αυτούς αλλά και το τι κάνει το κράτος, με την έννοια του κατά πόσο μπορούν να προσφερθούν οι υπηρεσίες και οι δομές που έχουν ανάγκη.

ΠτΘ: κ. Εσαγιάν, στις ψυχικές νόσους έχουμε διάκριση σε επίκτητες και ασθένειες που τις κουβαλάμε από τη γέννησή μας;

Γ.Ε.: Πολλές αγχώδεις διαταραχές – της πρώτης κατηγορίας – μπορούμε να τις θεωρήσουμε επίκτητες από τον τρόπο ζωής, κάποια τραύματα που δεχόμαστε από το οικογενειακό μας περιβάλλον. Όλοι αυτοί είναι παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση μιας ψυχικής νόσου.

Άγχος

ΠτΘ: Άγχος έχουμε νιώσει όλοι μας, ειδικά μπροστά σε εξετάσεις ή σε μια κρίσιμη φάση της ζωής μας…

Γ.Ε.: Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο φυσιολογικό και το παθολογικό άγχος. Το φυσιολογικό άγχος μας κινητοποιεί.

ΠτΘ: Κάτι σαν την αδρεναλίνη;

Γ.Ε.: Βεβαίως, και χρειάζεται να έχουμε άγχος, γιατί αυτό σημαίνει ότι έχουμε επίγνωση της πραγματικότητας η οποία πολλές φορές μας επιτάσσει να κάνουμε πράγματα για τα οποία μπορεί να νιώθουμε συγκρούσεις μέσα μας.

ΠτΘ: Πώς μπορεί κάποιος να καταλάβει ότι έχει ξεπεράσει τα όρια του απλού άγχους;

Γ.Ε.: Είναι σαν τον πόνο, όπως υπάρχει ο σωματικός υπάρχει και ο ψυχικός. Όταν πονάμε το καταλαβαίνουμε. Θα έλεγα ότι θα πρέπει να ενθαρρύνουμε αυτούς τους ανθρώπους να ζητήσουν μια γνώμη, μια συμβουλή και μια βοήθεια. Το πρόβλημα είναι ότι ακόμη λειτουργεί το ταμπού της ψυχικής νόσου, όπως παλιότερα λειτουργούσε το ταμπού της φυματίωσης, της σύφιλης ή της επιληψίας. Πρέπει να ξεπεράσουμε αυτό το σύμπλεγμα και να δούμε τις ψυχικές διαταραχές σαν ισότιμες με τις σωματικές. Όπως κάποιος πηγαίνει στο γιατρό όταν πονάει το στομάχι του, έτσι κάποιος όταν νιώθει μια ψυχική δυσφορία θα πρέπει να συμβουλευτεί έναν ειδικό.

ΠτΘ: Το ζήτημα είναι ότι κάποιος μπορεί να φοβάται και να μην είναι εύκολο οι δικοί του άνθρωποι που διακρίνουν το πρόβλημα να τον πείσουν.

Γ.Ε.: Συνήθως αυτό αφορά την πρώτη κατηγορία των ψυχικών νοσημάτων γιατί στην πρώτη, όπως είπαμε, πρόκειται για διαταραχές που τις καλύπτουμε και δεν τις καταλαβαίνει ούτε το περιβάλλον μας, πλην των πολύ στενών συγγενών μας.

Στη δεύτερη κατηγορία εξ ορισμού ο ασθενής δεν έχει επίγνωση. Επιπλέον, ορισμένες φορές υπάρχει μια μεγάλη ανοχή από το περιβάλλον, ίσως γιατί φοβάται το στιγματισμό και δε θέλει να παραδεχτεί ότι υπάρχει μεγάλο πρόβλημα και καθυστερεί η διάγνωση, άρα η έγκαιρη θεραπεία η οποία παίζει σπουδαίο ρόλο στην εξέλιξη της νόσου. Όσο πιο γρήγορα ξεκινήσει μια θεραπεία τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες για την πλήρη ίαση ή την καλύτερη έκβαση της κατάστασης.

Φάρμακα

ΠτΘ: Μεγάλη συζήτηση γίνεται γύρω από τα φάρμακα και το σε ποιες περιπτώσεις κάποιος – εννοείται μετά από επίσκεψη σε ειδικό – θα πρέπει να πάρει φάρμακα και για πόσο καιρό…

Γ.Ε.: Δεν μπορούμε να μπούμε στη συζήτηση του «για πόσο καιρό», αλλά μπορώ να σας πω ότι η ψυχοφαρμακολογία είναι ένας κλάδος της ιατρικής επιστήμης που τις τελευταίες δεκαετίες έχει μια τρομερή εξέλιξη. Θεωρώ ότι πρέπει να ξεπεράσουμε το ταμπού των ψυχοφαρμάκων, με την έννοια ότι το να παίρνει κάποιος ψυχοφάρμακα δεν σημαίνει ότι είναι τρελός και να συνειδητοποιήσουμε ότι κάνουμε κατάχρηση άλλων κατηγοριών φαρμάκων για τις οποίες δεν συζητάμε. Είμαστε μεταξύ των πρώτων χωρών στην Ευρώπη, μια και καταναλώνονται καθημερινά τα αντιφλεγμονώδη σαν τις καραμέλες. Δημιουργούν ενός είδους εξάρτηση και δεν την συνειδητοποιούμε ενώ δεν υπάρχει ευρύτερη καμπάνια ενημέρωσης του κοινού. Τα ψυχοφάρμακα είναι καλό να χορηγούνται εκεί που πρέπει και όντως είναι αποτελεσματικά σε αρκετές ψυχικές διαταραχές, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι βλέπουμε τον ασθενή σαν εγκέφαλο κι όχι σαν μια ψυχή που πάσχει.

ΠτΘ: Τα αγχολυτικά ανήκουν σε ποια κατηγορία;

Γ.Ε.: Είναι μια κατηγορία φαρμάκων σε ευρεία κατανάλωση δυστυχώς στη χώρα μας. Είναι εξαρτησιογόνα και πρέπει να δίνονται πάντα με συνταγή ειδικού γιατρού, με φειδώ και κάτω από στενή ιατρική παρακολούθηση. Είναι μια χιονοστιβάδα. Εάν ανοίξετε τις τσάντες των μισών Ελλήνων θα βρείτε αγχολυτικά.

ΠτΘ: Δεν μας τιμάει μια και θεωρούμαστε εξωστρεφείς.

Γ.Ε.: Και οι Γάλλοι που είναι πιο προχωρημένοι στο χώρο της ψυχικής υγείας αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα.

Αυτοκτονίες – ναρκωτικά

ΠτΘ: Όπως και η Αυστρία που είναι πατρίδα πολλών ψυχαναλυτών μετράει ειδικά στη Βιέννη μεγάλο ποσοστό αυτοκτονιών. Ίσως γιατί έχουν μια πολύ τακτοποιημένη ζωή σε μια οργανωμένη χώρα…

Γ.Ε.: Δεν είναι εύκολο να προσεγγίσουμε τους παράγοντες αυτού του ζητήματος. Για την ακρίβεια οι Ούγγροι είναι πρώτοι σε ποσοστά αυτοκτονίας. Δεν γνωρίζουμε τους λόγους επακριβώς αλλά σίγουρα ο τρόπος ζωής παίζει σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση ψυχικών νοσημάτων και στις αυτοκτονίες, τις οποίες καλώς θίγετε. Είναι ένα μεγάλο ταμπού. Ξέρετε τις περισσότερες φορές, ασθενείς που οδηγούνται στην αυτοκτονία δεν καταγράφεται στα ιατρικά reports σαν αυτοκτονία.

ΠτΘ: Βασικός λόγος είναι η θρησκεία μια και δεν επιτρέπεται να γίνει η τελετή, κάτι που είναι συγκλονιστικό.

Γ.Ε.: Στην εφηβεία, η αυτοκτονία είναι η δεύτερη αιτία θανάτου μετά τα ατυχήματα.

ΠτΘ: Έχουμε στην περιοχή μας πολλά περιστατικά αυτοκτονιών;

Γ.Ε.: Η περιοχή μας δεν υπολείπεται των άλλων, με την έννοια ότι βρισκόμαστε στο μέσο όρο, με τη διαφορά ότι δεν φτάνουν να δημοσιοποιούνται γιατί δηλώνονται σαν ατυχήματα. Θα πρέπει όμως να ξεπεράσουμε αυτό το ταμπού. Πώς θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε τους υποψήφιους αυτοκτονικούς εάν δεν γνωρίζουμε τη διαταραχή, τα ποσοστά και την ψυχοπαθολογία της;

Στο νοσοκομείο της Κομοτηνής που καλύπτει τις ανάγκες ενός τόσου μεγάλου νομού έχουμε έναν ψυχίατρο στα εξωτερικά ιατρεία. Εάν αυτό είναι ψυχιατρική περίθαλψη είναι αστείο να το αναφέρουμε.

ΠτΘ: Είναι γεγονός ότι στη Θράκη έχουμε υψηλά ποσοστά ψυχικά ασθενών και μεγάλη κατανάλωση ψυχοφαρμάκων;

Γ.Ε.: Όχι περισσότερο από αλλού. Ίσως κάποιες πολιτισμικές ομάδες να έχουν αυξημένο ποσοστό νόσησης αλλά κι αυτό δεν είναι τεκμηριωμένο. Θα έλεγα πως δεν πρέπει να νιώθουμε πως στη Θράκη αντιμετωπίζουμε μεγαλύτερο πρόβλημα από άλλες περιοχές. Υπολειπόμαστε όμως στις δομές και τις υπηρεσίες. Δεν γίνεται σε όλη τη Θράκη να υπάρχει μόνο μια ψυχιατρική κλινική, στο νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης.

ΠτΘ: Υπάρχει και το Κέντρο Ψυχικής Υγείας…

Γ.Ε.: Δεν αρκεί. Ποιο Κέντρο Ψυχικής Υγείας, αυτό που ακόμη δεν έχει δημιουργηθεί; Αυτά είναι τα προβλήματα.

ΠτΘ: Ίσως είναι πιο εύκολο ν’ ανακοινώνονται κάποιες δομές από το να υλοποιούνται. Είναι πολλά τα ζητήματα που σχετίζονται με την ψυχική υγεία και δε μπορούμε να τα θίξουμε σε βάθος σε μια συνέντευξη. Υπάρχει το μεγάλο πρόβλημα των ναρκωτικών, τα ναρκωτικά στην εφηβεία, σε 10χρονα παιδιά, αν και μερικές φορές φοβόμαστε να πούμε τις ηλικίες. Ορισμένες φορές έχουμε σύνδεση ψυχικών νόσων με τα ναρκωτικά, όπως και με τις αυτοκτονίες.

Γ.Ε.: Ο κόσμος θα πρέπει να ξέρει ότι ακόμη και η ινδική κάνναβη δεν είναι τόσο αθώα, στο βαθμό που υπάρχουν πολλές μελέτες που δείχνουν ότι τα άτομα μπορεί να εκδηλώσουν ψυχικές διαταραχές που ίσως κάτω από άλλες συνθήκες να μένουν σε λανθάνουσα κατάσταση.

ΠτΘ: Έχετε αντιμετωπίσει περιστατικά εφήβων που κάνουν χρήση ναρκωτικών και στη συνέχεια παρουσιάζουν διαταραχές;

Γ.Ε.: Βεβαίως, εδώ και πέντε χρόνια στην περιοχή μας τα αιτήματα έχουν πολλαπλασιαστεί.

ΠτΘ: Είναι ζήτημα συνθηκών ζωής, εύκολης πρόσβασης στα ναρκωτικά, το μεγάλο πιθανόν χαρτζιλίκι;

Γ.Ε.: Είναι και θέμα προσφοράς καθώς τα ναρκωτικά τα βρίσκει πλέον κάποιος τόσο εύκολα όσο και το τσιγάρο κι αυτή είναι μια σκληρή πραγματικότητα. Από την άλλη, οι νέοι με το σύγχρονο τρόπο ζωής είναι όλο και πιο επιρρεπείς. Είναι ένα σύνθετο πρόβλημα για το οποίο πρέπει να γίνουν πολλά.

ΠτΘ: Ίσως θα πρέπει να μεταφέρουμε το μήνυμα ότι πρέπει ν’ αγαπάμε και να διεκδικούμε στη ζωή για να είμαστε δημιουργικοί και να νιώθουμε όμορφα με τον εαυτό μας και τους άλλους και να είναι η ζωή το αντίδοτο του όποιου προβλήματος.

Γ.Ε.: Θα έλεγα περισσότερο σαν άνθρωπος από την εμπειρία ζωής ότι η ζωή είναι τόσο μικρή που δεν αξίζει να κουβαλάμε μεγάλα φορτία αγωνίας και άγχους. Ούτως ή άλλως ο θάνατος μάς κάνει όλους αδέλφια. Ας το έχουμε κατά νου κι ας φροντίσουμε να ζήσουμε τη ζωή μας όσο πιο ελαφρά, όχι με την έννοια της ασυνειδησίας αλλά με την έννοια να μη φορτιζόμαστε με αγωνίες που δεν έχουν ουσία. Να μπορούμε ν’ αγαπάμε, να συναισθανόμαστε κι όλα τ’ άλλα γίνονται εύκολα.

ΠτΘ: Ευχαριστούμε για τα μηνύματα.

Γ.Ε.: Να είστε καλά.

Μαρία Αμπατζή

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.