Χρυσανθος Τασσης «Η κριση της πολιτικης ειναι η μη εκπροσωπηση κοινωνικων αιτηματων»

Μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση περί του πολιτικού συστήματος της Ελλάδας, από την μεταπολίτευση έως και σήμερα, αλλά και τα όσα διαδραματίζονται στην Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια πολιτική σκηνή, έλαβε χώρα στα στούντιο του «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» με τον Λέκτορα του Τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης κ. Χρύσανθο Τάσση.
 
Ο κ. Τάσσης φιλοξενούμενος στην εκπομπή «Με το Ν και με το Β» μίλησε υπό την ιδιότητα του επιστήμονα – μελετητή του πολιτικού συστήματος και τεκταινομένων της χώρας, και όχι μόνο, καταθέτοντας την άποψή του σε ό,τι αφορά την υφιστάμενη κατάσταση καθώς τις αιτίες που οδήγησαν σε αυτή, τόσο στο κεντρικό πολιτικό σύστημα όσο και την τοπική αυτοδιοίκηση.
 
Ο λόγος στον ίδιο… 

«Τα πολιτικά κόμματα είναι προϊόντα κοινωνικών μετασχηματισμών» 

ΠτΘ: Ο πολιτικός κόσμος αλλάζει και βλέπουμε τα αποτελέσματα των αλλαγών αυτών, τα επωμιζόμαστε όλοι και θα τα επωμιστούμε ως πολίτες στο μέλλον ακόμη περισσότερο. Έχοντας παρακολουθήσει από τη Μεταπολίτευση και έπειτα τις αλλαγές αυτές, πώς θα περιγράφατε εσείς το πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας;
Χ.Τ.: Τα πολιτικά κόμματα είναι προϊόντα κοινωνικών μετασχηματισμών, δηλαδή το τι γίνεται στην κοινωνία αντανακλάται και σε πολιτικό επίπεδο. Άρα αυτό που πρέπει να κοιτάξουμε και να μελετήσουμε σε βάθος είναι οι διεργασίες που γίνονται στην κοινωνία. Τα κόμματα στην Ελλάδα, όπως δομήθηκαν στο νέο κομματικό σύστημα, το οποίο μας προέκυψε στην τρίτη εθνική δημοκρατία από την πτώση της δικτατορίας και μετά, από το 1974, βασίστηκαν σε μια διαιρετική τομή. Όταν λέμε διαιρετική τομή, εννοούμε κοινωνικές διαιρέσεις που γίνονται στην κοινωνία. Η βασική διαιρετική τομή, η οποία μέχρι το 2009-2010, υπήρχε στην κοινωνία, ήταν η σύγκρουση μεταξύ δεξιάς – αντιδεξιάς και αυτό μας έρχεται από τη δεκαετία του ΄60. Γύρω από αυτό τον πόλο δεξιά-αντιδεξιά, κυριάρχησαν τα δύο βασικά πολιτικά κόμματα της μεταπολιτευτικής περιόδου. Το ΠΑΣΟΚ, που είναι το βασικό κόμμα, που κατάφερε να αντιπροσωπεύσει το αντιδεξιό μέτωπο και η Νέα Δημοκρατία η οποία εξέφραζε με όρους αριστεράς-δεξιάς ή δεξιάς – αντιδεξιάς, όπως οικοδομήθηκε στο ελληνικό πολιτικό σύστημα, τον χώρο στο πολιτικό φάσμα που λέγεται δεξιά. Αυτό ανατράπηκε, γιατί άλλαξε η διαιρετική τομή. Μετά το 2010 έχουμε μια νέα διαιρετική τομή στην ελληνική κοινωνία, η οποία αντανακλάται στο ελληνικό πολιτικό σύστημα κι αυτή είναι η διαιρετική τομή μνημόνιο-αντιμνημόνιο. Η παραδοσιακή διαιρετική τομή μεταξύ αριστεράς – δεξιάς, που ήταν από το '40 με τον εμφύλιο και μετά και η οποία μετασχηματίστηκε το '65 και από το 1974 σε δεξιά – αντιδεξιά,  έδωσε τη θέση στη διαιρετική τομή μνημόνιο-αντιμνημόνιο, όπου εκεί υπήρξαν δραματικές αλλαγές, στην ελληνική κοινωνία. Αφού υπήρξαν δραματικές αλλαγές στην ελληνική κοινωνία, είναι μεθοδολογικά σχεδόν βέβαιο ότι θα αντανακλαστεί και σε πολιτικό επίπεδο. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που έχουμε και την πτώση των βασικών κομμάτων του ελληνικού κομματικού συστήματος.
 
Το δεύτερο είναι  ότι θεωρούμε ότι η πολιτική κρίση προϋπήρχε της οικονομικής κρίσης. Τα πολιτικά κόμματα είχαν υποστεί στην πορεία, από το 1974 μέχρι το 2010 στην Ελλάδα, τις αντίστοιχες αλλαγές και προσαρμογές που είχαν τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα, τα οποία όμως είναι από το 19ο αιώνα και μετά. Σε συμπυκνωμένο χρόνο, σε 30-40 χρόνια στην ελληνική περίπτωση, ζήσαμε όσα περίπου έχουν ζήσει οι κυρίαρχες τάσεις στα ευρωπαϊκά πολιτικά συστήματα. Αυτό που εμείς λέμε ως πολιτική καρτελοποίηση ή κρατικοποίηση των κομμάτων, είναι η τάση των κομμάτων, ιδίως από την δεκαετία του '90, να φύγουν από την κοινωνία και να εγκατασταθούν σε αυτό το οποίο λέμε κράτος. Αυτό έχει να κάνει με την αλλαγή του οικονομικού και κοινωνικού συσχετισμού μετά το 1990. Δηλαδή η πτώση των καθεστώτων στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, παράλληλα με τη νέα διεθνή στάση του κεφαλαίου, άλλαξε τους συσχετισμούς και την έννοια της εκπροσώπησης. Δεν έχει σημασία πια τόσο το κομματικό μέλος που ήταν η βάση, αλλά τώρα πια έχουν σημασία οι ουδέτεροι τεχνοκράτες οι οποίοι γνωρίζουν και οι οποίοι πρέπει να διοικούν τα πράγματα. Η επιλογή των κομμάτων να αποχωρήσουν  από την κοινωνία και να εγκατασταθούν κοντά και γύρω από αυτό το οποίο λέμε κράτος, είναι ένα στοιχείο της κρίσης της πολιτικής, γιατί ακριβώς είχαν σταματήσει να εκπροσωπούν κοινωνικά αιτήματα και κοινωνικά συμφέροντα. Άρα λοιπόν προϋπήρχε το έδαφος, έτσι ώστε όταν ήρθε η οικονομική κρίση, τα πολιτικά κόμματα δεν ήταν εκείνα τα οποία μπορούσαν να την διαχειριστούν δημοκρατικά και προς όφελος της κοινωνίας. 

«Η πολιτική κρίση στην Ελλάδα προϋπήρχε της οικονομικής» 

ΠτΘ: Γιατί όμως επήλθε η κρίση αυτή στα πολιτικά κόμματα;
Χ.Τ.: Η οικονομική κρίση ήταν διεθνής και υπήρχε. Το πρόβλημα με την πολιτική κρίση, είναι ότι υπήρχε πιο πριν και όταν η οικονομική κρίση ήρθε, δεν είχε τα εργαλεία να τη διαχειριστεί. Για παράδειγμα στην περίπτωση του ΠΑΣΟΚ, δεν διαχειρίστηκε την κρίση δημοκρατικά. Επέλεξε να οχυρωθεί πάνω στο ρητό που είχε πει ο κ. Πάγκαλος, «όλοι μαζί τα φάγαμε». Η κοινωνία των πολιτικών κομμάτων είναι τα οργανωμένα τους μέλη, τα συνέδρια, τα καταστατικά, κλπ. Όταν έγινε η κρίση και ανέλαβε την κυβέρνηση ο Γιώργος Παπανδρέου το 2009, υπέγραψε ένα μνημόνιο το οποίο δεν το επικοινώνησε στο κόμμα του. Το ΠΑΣΟΚ δεν πήρε απόφαση, υπέρ ή κατά της διαδικασίας. Όταν παίρνεις αυτή την πολιτική ευθύνη και ακολουθείς μια διαφορετική στρατηγική, από αυτό που παραδοσιακά το ΠΑΣΟΚ εξέφραζε, και δεν το επικοινωνείς στη βάση σου, είναι λογικό και η βάση μετά να φύγει. 

«Ο ρόλος του κόμματος ως εκπρόσωπο κοινωνικών αιτημάτων δεν υπάρχει ουσιαστικά» 

ΠτΘ: Η ευρεία άποψη λέει ότι η πολιτική επηρεάζει την κοινωνία και όχι το αντίστροφο, όπως αναφέρατε παραπάνω. Πώς η κοινωνία μπορεί να επηρεάσει το πολιτικό σύστημα σήμερα;
Χ.Τ.: Τα πολιτικά κόμματα εκπροσωπούν κοινωνικά αιτήματα.  Είναι οργανωμένες ομάδες κοινωνίας οι οποίες οργανώνονται με μια ιδεολογία, το πώς δηλαδή πρέπει να είναι ο κόσμος και πώς ο κόσμος πρέπει να εξελιχθεί, με σκοπό την κατάκτηση της εξουσίας, έτσι ώστε να ικανοποιήσουν τα αιτήματα της κοινωνικής ομάδας που εκπροσωπούν.  Το πρόβλημα τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά το '90, είναι ότι τα πολιτικά κόμματα δεν εκπροσωπούν τον κόσμο. Αυτό είναι η κρίση της πολιτικής. Η κρίση της πολιτικής είναι η μη εκπροσώπηση κοινωνικών αιτημάτων. Τα κόμματα έχουν ένα διττό ρόλο, μια διττή φύση. Από τη μία εκπροσωπούν κοινωνικά αιτήματα, δηλαδή παίρνουν αιτήματα από την κοινωνία και τα κάνουν νόμο του κράτους, οπότε ισχύουν για όλους κι από την άλλη τα κόμματα ενσωματώνονται στο κράτος. Μέσω της κοινοβουλευτικής διαδικασίας και μέσω της κυβέρνησης, συμμετέχουν σε ένα κομμάτι του κράτους ενεργά. Αυτό είναι σαν μια ζυγαριά, πρέπει να υπάρχει ισορροπία. Τα τελευταία χρόνια και ιδίως μετά το 1990, βλέπουμε ότι αυτή η ζυγαριά έχει αλλάξει και έμφαση δίνεται στο ρόλο του κόμματος ως κυβέρνηση ή ως κοινοβούλιο,  ενώ ο ρόλος του κόμματος ως εκπροσώπηση κοινωνικών αιτημάτων δεν υπάρχει ουσιαστικά. Άρα έχει αλλάξει αυτή η ισορροπία. Η αλλαγή αυτής της ισορροπίας είναι αυτό που λέμε κρίση της πολιτικής.
 
ΠτΘ: Η ιδεολογική διεύρυνση των ελληνικών κομμάτων σήμερα που οφείλεται;
Χ.Τ.: Αυτό είναι αποτέλεσμα της μη ύπαρξης εναλλακτικών επιλογών από τα βασικά-κυρίαρχα κόμματα. Τη δεκαετία του ‘70 και του '80 υπήρχαν δυο ξεκάθαρες πολιτικές στρατηγικές. Υπήρχε η στρατηγική του ΠΑΣΟΚ που έλεγε κρατικοποιήσεις και διεύρυνση δημόσιου τομέα, ως μια συνέχεια όμως των κυβερνήσεων του Κωνσταντίνου Καραμανλή το 1974, που εκείνος έκανε τις μεγάλες κρατικοποιήσεις, και από την άλλη είχαμε τον νέο «φιλελευθερισμό» της Νέας Δημοκρατίας, του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, που έλεγε τότε για ιδιωτικοποιήσεις και ένα ΚΚΕ που ήταν υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης, άρα είχαμε τρία κόμματα με τρεις διαφορετικές πολιτικές στρατηγικές, που μπορούσαμε, ο καθένας από μας, ανάλογα με ό,τι του ταίριαζε ή τι νόμιζε εκείνος πιο σωστό, να επιλέξει. Τα κόμματα στην κυβέρνηση μπορούσαν να κάνουν τέτοιους μετασχηματισμούς. Σήμερα, ιδίως από το 2010 και μετά, ζούμε σε μια διαδικασία, η οποία όποιο κόμμα κι αν ψηφίσουμε φαίνεται ότι δεν μπορεί να έχει μια εναλλακτική πολιτική. Αυτό βασίζεται στο περίφημο ρητό της Θάτσερ, «there is no alternative», δηλαδή δεν υπάρχει εναλλακτική επιλογή. Αυτό που ζούμε εμείς είναι η μη δυνατότητα να έχουμε μια εναλλακτική κυβερνητική πολιτική στην ψηφοφορία των κομμάτων. Άρα όταν επιλέγουμε ένα κόμμα δεν μπορεί να ασκήσει τη δική του πολιτική ή μια εναλλακτική πολιτική, με αποτέλεσμα η πολιτική που εφαρμόζεται τελικά να διαλύει τις ζωές των ανθρώπων και να υπάρχουν αποσχιστικές τάσεις. 

«Για να λυθεί το ζήτημα της Χρυσής Αυγής θα πρέπει η πολιτική να επουλώσει αυτό το οποίο υπάρχει στην έννοια της εκπροσώπησης» 

ΠτΘ: Σε ό,τι αφορά την Χρυσή Αυγή,  μπορεί να υφίσταται ένα κόμμα όπου η ηγεσία του οποίου εμπλέκεται σε μια δικαστική υπόθεση που έχει να κάνει με σύσταση εγκληματικής οργάνωσης;
Χ.Τ.: Αυτό είναι μια διαδικασία που αφορά ένα συνταγματικό δικαστήριο. Συνταγματικό δικαστήριο στην Ελλάδα δεν υπάρχει, οπότε δεν ξέρω τι μπορεί να γίνει. Από θέμα πολιτικής επιστήμης, το πρόβλημα είναι ότι κι αν ακόμα αυτό το κόμμα το απαγορεύσουν, δεν θα θεραπεύσουμε και τις αιτίες που γέννησαν το φαινόμενο «Χρυσή Αυγή». Στην ιστορία της ανθρωπότητας και των κοινωνιών δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό. Το φαινόμενο του φασισμού υπάρχει κυρίως σε περιόδους κοινωνικών κρίσεων. Κρίση σημαίνει ότι το κοινωνικό σύστημα που λέγεται καπιταλισμός και μέσα σ' αυτό ζούμε, δεν μπορεί να αναπαραχθεί ως τέτοιο.  Αφού λοιπόν δεν μπορεί να αναπαραχθεί ως τέτοιο, υπάρχει ένα αποτέλεσμα το οποίο έχει να κάνει με τις ζωές των ανθρώπων.  Ανεργία, φτώχεια κ.ο.κ.. Πριν την εκλογική άνοδο της Χρυσή Αυγής θεωρούσαν ότι η Χρυσή Αυγή θα έχει πάρα πολύ μεγάλο ποσοστό στους ηλικιωμένους, επειδή τους φρόντιζε. Αυτό δεν αποδείχθηκε και ήταν εντελώς λάθος, καθώς μελετάμε την εκλογική συμπεριφορά. Η εκλογική μας συμπεριφορά αλλάζει μέσα από δυο κυρίαρχα γεγονότα. Τον πόλεμο και την οικονομική κρίση. Και αλλάζει από τους νέους οι οποίοι πλήττονται από την κρίση. Αυτό λέει η θεωρία, αυτό λέει η μεθοδολογία και στην περίπτωση της κρίσης επιβεβαιώνεται. Για να λυθεί το ζήτημα της Χρυσής Αυγής θα πρέπει η πολιτική να επουλώσει αυτό το οποίο υπάρχει στην έννοια της εκπροσώπησης. Θα πρέπει όλοι να έχουμε περισσότερη εργασία η οποία να αμείβεται, η αμοιβή να είναι ικανή ώστε να ζούμε καλά, ώστε να λύσουμε αυτά τα προβλήματα του φαινομένου που λέγεται Χρυσή Αυγή. Το άλλο είναι ότι θα πρέπει η κοινωνία να εκπαιδεύεται. Πρέπει να έχουμε το δικαίωμα της επιλογής, της διαφορετικής άποψης. Αυτό είναι το στοιχείο του Διαφωτισμού, της Δημοκρατίας και του Φιλελευθερισμού.

«Η τοπική αυτοδιοίκηση βρέθηκε αντιμέτωπη με την οικονομική κρίση γιατί ακριβώς είναι η πρώτη πύλη του πολίτη προς αυτό που λέμε κράτος» 

ΠτΘ: Την κρίση αυτή την βλέπουμε και στην τοπική αυτοδιοίκηση, η οποία δεν μπορεί να προσφέρει λύσεις ούτε στα πιο απλά ζητήματα που αφορούν την καθημερινότητα του πολίτη. Γιατί το κάκιστο αυτό επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης;
Χ.Τ.: Η κρίση εκπροσώπησης υπήρχε και στην τοπική αυτοδιοίκηση, η οποία δεν λειτουργούσε πολύ διαφορετικά σε σχέση με την κεντρική εξουσία. Το βασικό ζήτημα είναι η μη ενεργή συμμετοχή των πολιτών στην πολιτική. Όχι με την ψήφο τους αλλά στην διαμόρφωση της πολιτικής. Στην τοπική αυτοδιοίκηση έχουμε ένα πολύ πιο συγκεντρωτικό χαρακτήρα. Το κλειδί σε αυτό είναι η παρουσία των πολιτών.
 
Πέραν αυτού, υπάρχει και ένα άλλο ζήτημα, που κατά την άποψή μου λειτουργεί ως ελαφρυντικό για τη λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης, και δεν είναι άλλο από τον Καλλικράτη. Ο Καλλικράτης ουσιαστικά εκχώρησε αρμοδιότητες στην αυτοδιοίκηση, ενώ δεν έδωσε πόρους. Αυτό το αποτέλεσμα έχει δύο πράγματα, ή να μην μπορεί η τοπική αυτοδιοίκηση να ανταπεξέλθει στην υλοποίηση των πολιτικών ή παραδείγματος χάρη να αυξήσει την φορολογία. Αυτό είναι μια διαδικασία που λέγεται κίνηση από την κυβέρνηση στην διακυβέρνηση. Εκχωρεί δηλαδή η κυβέρνηση αρμοδιότητες προς τα κάτω, στην περίπτωση της δική μας στην τοπική αυτοδιοίκηση, κρατώντας όμως βασικά εργαλεία, όπως την χρηματοδότηση και τις εργασιακές σχέσεις. Η τοπική αυτοδιοίκηση βρέθηκε αντιμέτωπη με την οικονομική κρίση γιατί ακριβώς είναι η πρώτη πύλη του πολίτη προς αυτό που λέμε κράτος.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.