Χριστος Χριστοδουλου «Ο Ελληνας Ιμπραημ Εντχεμ Πασας, ενας απο τους πιο σημαντικους μεταρρυθμιστες της Οθωμανικης Αυτοκρατοριας»

Ένα πολλαπλά πολύτιμο ανάγνωσμα, ειδικά για εμάς τους Θρακιώτες, παρουσιάζεται σήμερα το απόγευμα στην Κομοτηνή. Ο λόγος για το πέμπτο βιβλίο του Ξανθιώτη δημοσιογράφου κ. Χρίστου Χριστοδούλου, με τίτλο «Ο Έλληνας Τούρκος» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Επίκεντρο», το οποίο είναι αφιερωμένο στην ζωή και το έργο ενός Έλληνα, ο οποίος από σκλάβος κατά την καταστροφή της Χίου το 1822 κατέφερε να αναρριχηθεί στα υψηλότερα αξιώματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας φτάνοντας ακόμα και στο ανώτατο αξίωμα του Μεγάλου Βεζίρη.
 
Πολλαπλά πολύτιμο ανάγνωσμα τόσο για τα όσα άγνωστα φέρνει στο φως για τον «λησμονημένο» Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά, αλλά και την παρουσία πληθώρα Ελλήνων σε καίριες θέσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, για τα όσα μέσα από τις καταγραφές αυτές αποδεικνύει για τις σχέσεις μεταξύ των δύο λαών αλλά και για την επισήμανση των αρετών εκείνων του οικοδομήματος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που την καθιστά σήμερα μία από τις σημαντικότερες αυτοκρατορίες που υπήρξαν ποτέ, ασχέτως αν θέλουμε ή όχι να το αναγνωρίσουμε.
 
Ο συγγραφέας συνομίλησε με την Νατάσσα Βαφειάδου στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» δίνοντας μία πρώτη γεύση των όσων θα ακούσουμε στη σημερινή εκδήλωση.
 
Χρίστος Χριστοδούλου λοιπόν… 

«Η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν σταματούσε να επιλέγει τους κατάλληλους ανθρώπους και να τους προάγει, ανεξαρτήτως της εθνικότητας και της θρησκείας» 

ΠτΘ: Το βιβλίο σας «Ο Έλληνα Τούρκος», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ. Πέρα του κεντρικού ήρωα, του  Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά, καταγράφετε και σκιαγραφείτε ένα μεγάλο κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μέσα και από την παρουσία πολλών Ελλήνων οι οποίοι βρέθηκαν σε καίριες θέσεις του οικοδομήματος αυτού. Η περίπτωση ωστόσο του Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά όχι απλά είναι ενδιαφέρουσα αλλά μας εντυπωσιάζει, καθότι από ένα παιδί που προσηλυτίστηκε μετά την σφαγή της Χίου, κατάφερε να γίνει Βεζίρης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας…
Χ.Χ.: Ο Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά ήταν σκλάβος που συνελήφθη από τα τουρκικά στρατεύματα, στη διάρκεια της καταστροφής της Χίου. Κατά πάσα πιθανότητα οι γονείς του δολοφονήθηκαν, όπως συνέβη με το 95% του πληθυσμού της Χίου, ο ίδιος πουλήθηκε σαν σκλάβος στον οίκο ενός υψηλόβαθμου στρατιωτικού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και επειδή ο θετός πατέρας του διέκρινε σε αυτόν μια πολύ έντονη ευφυΐα, τον έστειλε στο Παρίσι όπου σπούδασε μεταλλειολόγος. Επέστρεψε και από εκείνη τη στιγμή και μετά, μέχρι 1878 δεν έπαψε να προάγεται για να φτάσει από υπασπιστής του σουλτάνου, υπουργός σε διάφορες θέσεις, πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πρέσβης και νομοθέτης, και να φτάσει τελικά στο αξίωμα του Μεγάλου Βεζίρη. 
Πρόκειται για μία σπάνια περίπτωση, που ελάχιστοι Έλληνες την αξιώθηκαν, γιατί η Οθωμανική Αυτοκρατορία αποτελείτο από πολλά έθνη, πολλές γλώσσες, πολλές θρησκείες, αλλά δεν σταματούσε να επιλέγει τους κατάλληλους ανθρώπους και να τους προάγει, ανεξαρτήτως της εθνικότητας και της θρησκείας. Φυσικά στις καίριες θέσεις, όπως αυτές του στρατού,  μπορούσαν να κάνουν καριέρα μόνο Τούρκοι μουσουλμάνοι. Σε όλες τις άλλες θέσεις όμως μπορούσαν να κάνουν καριέρα οποιασδήποτε εθνικότητας, οποιασδήποτε θρησκείας, και οποιασδήποτε γλώσσας, αρκεί να διέθεταν τα εφόδια.
 
ΠτΘ: Το περιγράφετε άλλωστε και στο κεφάλαιο του βιβλίου σας με τίτλο «Φυτώρια ηγετών», όπου γίνεται σαφές ότι  οι πασάδες είχαν το κριτήριο να διαλέγουν τους καλύτερους και από τις τάξεις των σκλάβων…
Χ.Χ.: Υπάρχει και ένας άλλος υψηλόβαθμος γραφειοκράτης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρής Πασάς. Αυτός θα γινόταν οπωσδήποτε Μεγάλος Βεζίρης. Δεν έφτασε στο αξίωμα του Μεγάλου Βεζίρη γιατί ήταν χριστιανός και Έλληνας, έφτασε όμως στο αξίωμα του Υπουργού των Εξωτερικών, και πήρε τη σκυτάλη από τον Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά, που ως πρωθυπουργός έχασε τον πόλεμο της Τουρκίας με τη Ρωσία και ως υπουργός εξωτερικών χειρίστηκε τη Συνθήκη του Βερολίνου. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η Συνθήκη αυτή  όχι μόνο διέσωσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά σχεδόν διπλασίασε και την έκταση της Ελλάδας, χωρίς η Ελλάδα να ρίξει ούτε μία σφαίρα και να ξοδέψει ούτε μία δραχμή. Έτσι κέρδισε τη Θεσσαλία και μέρος της Ηπείρου.  Η δε Οθωμανική Αυτοκρατορία, παρότι ηττημένη από τους Ρώσους, χάρις στους χειρισμούς του Αλέξανδρου Καραθεοδωρή Πασά, διέσωσε τα βασικά εδάφη και στην Ήπειρο και στην Ευρώπη και στην Αραβική χερσόνησο και στην Κρήτη. 

«Οι Έλληνες τραπεζίτες  που ζούσαν και εργάζονταν στην Κωνσταντινούπολη ήταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκείνης της εποχής, για την Οθωμανική Αυτοκρατορία» 

ΠτΘ: Η περίπτωση του Καραθεοδωρή Πασά είναι μια από τις πολλές περιπτώσεις αλλόθρησκων ή Ελληνικής καταγωγής προσώπων που βρέθηκαν σε καίριες θέσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στους οποίους αναφέρεστε. Συγκεκριμένα εντυπωσιάζει και η αναφορά που κάνετε στο τραπεζικό σύστημα αυτής, όπου λέτε ότι «το  τραπεζικό management της Αυτοκρατορία , οφείλεται σε τρεις κορυφαίους Οθωμανούς τραπεζίτες, έναν Έλληνα Κωνσταντινουπολίτη,  έναν Έλληνα Χιώτη, κι έναν Εβραίο Κωνσταντινουπολίτη»…
Χ.Χ.: Η οικονομική πλευρά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είναι ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο, το οποίο το χειριζόταν αποκλειστικά Έλληνες τραπεζίτες. Οι Έλληνες τραπεζίτες  που ζούσαν και εργάζονταν στην Κωνσταντινούπολη ήταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκείνης της εποχής, για την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Αθήνα τότε ήταν πρωτεύουσα ενός πολύ μικρού κράτους, που αν ζούσε, ζούσε χάρις στις ευεργεσίες ανθρώπων όπως οι Έλληνες τραπεζίτες της Κωνσταντινούπολης, που έστελναν τα λεφτά τους στην Ελλάδα για να γίνουν δημόσια έργα και εξοπλιστικά προγράμματα. Πρόκειται για μια μερίδα ανθρώπων εξαιρετικής ευφυΐας και εξαιρετικής δραστηριότητας, που επεκτεινόταν σε όλα τα σημεία  της Ευρώπης, ακόμα στην Ινδία και στην Αμερική.  Ένα από αυτούς είναι γνωστός και στη Θράκη, ο Γεώργιος Ζαρίφης. Έχουμε την Ζαρίφειο Ακαδημία στην Αλεξανδρούπολη. Στην πατρίδα μου την Ξάνθη θυμάμαι κάποια κτίσματα που έγραφαν «Ζαρίφειο Νηπιαγωγείο», κλπ. Εννοείτο ότι όλα αυτά τα κτίσματα έγιναν όταν τα εδάφη της ελληνικής σήμερα Θράκης ανήκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και ο Ζαρίφης ως τραπεζίτης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ως καλός Οθωμανός, φρόντιζε να δημιουργεί έργα για το καλό του κόσμου, σε όλη την αυτοκρατορία. Ο Ζαρίφης  ήταν προσωπικός τραπεζίτης και του Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά και του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμήτ. Αυτός μαζί με άλλον έναν τραπεζίτη στη Χίο κι έναν Εβραίο τραπεζίτη από την Κωνσταντινούπολη, δίδαξαν την τέχνη της διαχείρισης των οικονομικών ενός κράτους στους τεχνοκράτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που αναδύονταν τότε. 

«Οι Έλληνες που μεγαλούργησαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το κατάφεραν επειδή υπήρχαν οι συνθήκες από την πλευρά του επίσημου κράτους, που δεν τους απέκλειε» 

ΠτΘ: Ένα μεγάλο χαρακτηριστικό και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ήταν και η συνύπαρξη όλων των λαών αλλά και οι ευκαιρίες ανάδειξης και δημιουργίας αυτών, ανεξαρτήτως θρησκείας και καταγωγής. Νομίζω ότι για εμάς τους Θρακιώτες όπως αυτά καταγράφονται στο βιβλίο σας είναι πολύτιμα και για υφιστάμενα δεδομένα της περιοχής από τα οποία θα μπορούσαμε να παραδειγματιστούμε…
Χ.Χ.: Όταν γράφω κάτι, είτε ως αναλυτής των ελληνοτουρκικών στις εφημερίδες που συνεργάζομαι, είτε ως συγγραφέας στα βιβλία μου, σκοπός μου είναι να αναδείξω τη δυνατότητα της ελληνοτουρκικής συνύπαρξης. Οι Έλληνες που μεγαλούργησαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το κατάφεραν επειδή υπήρχαν οι συνθήκες από την πλευρά του επίσημου κράτους, που δεν τους απέκλειε, όπως δεν απέκλειε κι άλλες εθνότητες.  Μην ξεχνάμε ότι σπουδαίοι παράγοντες της Οθωμανικής διοίκησης ήταν κυρίως Εβραίοι και Αρμένιοι, και ακολούθως Άραβες, Βούλγαροι, Σέρβοι και Κροάτες. Κυρίως όμως οι τρεις εθνότητες που μεγαλούργησαν στη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τους παρασχέθηκαν όλα τα μέσα για να αναδείξουν τα ταλέντα τους ήταν οι Έλληνες, οι Εβραίοι και οι Αρμένιοι. Ακριβώς επειδή στην Τουρκία δεν υπήρχε τότε πνεύμα αποκλεισμού και βεβαίως υπήρχε και μια πολιτική, η οποία – στο πλαίσιο του πολυεθνικού κράτους – δεν απέκλειε κανέναν από το να αναρριχηθεί  στα ύπατα αξιώματα, εφόσον διέθετε τα προσόντα. Οι Έλληνες τα κατάφεραν πάρα πολύ καλά στον διπλωματικό και  νομοθετικό τομέα καθώς και στον τραπεζικό και στον εφοπλισμό, μιας και ήταν οι καλύτεροι εφοπλιστές.
 
Ο Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά ξεκίνησε από σκλάβος και στη συνέχεια κατάφερε και αναρριχήθηκε  στις δομές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με εξαιρετική επιτυχία, τόσο έχοντας γύρω του, σε διάφορες περιόδους, Έλληνες όσο και ασκώντας μια πολύ διακριτική  φιλελληνική πολιτική. Οι συγγενείς του σήμερα, στη μεν Τουρκία σχεδόν παραδέχονται, αλλά και δεν παραδέχονται, ότι ο πρόγονός τους ήταν ελληνικής καταγωγής. Στη δε Χίο, από όπου κατάγεται μέχρι σήμερα είχαν ασχοληθεί, μοναχά με το αν ήταν Χιώτης και από ποια οικογένεια κατάγεται, ενώ πέραν αυτού ήταν ένας μεγάλος πολιτικός παράγοντας της Αυτοκρατορίας που έπαιξε τεράστιο ρόλο, ιδίως όταν χειρίστηκε τον ρωσοτουρκικό πόλεμο. Αυτός ο άνθρωπος έχει αφήσει ένα ανεξίτηλο έργο στον πολιτισμό αυτής της χώρας, ξεκινώντας αν θέλετε από την ανάδειξη των δυνατοτήτων της χώρας με τις πλουτοπαραγωγικές πηγές που ανέπτυξε, καθώς  ήταν μεταλλειολόγος μηχανικός, και άρα ήξερε τον μεταλλευτικό τομέα πάρα πολύ καλά.  Στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, για τους Οθωμανούς πολίτες, σαν υπουργός Δημοσίων Έργων, σαν υπουργός Εξωτερικών, σαν υπουργός Δημόσιας Διοίκησης, έκανε τόσα πολλά πράγματα, και του οφείλονται εξαιρετικές πρωτοτυπίες, πρωτοπορίες, πρωτοκαθεδρίες, γιατί δημιούργησε ένα εξαιρετικό πλαίσιο πρωτοβουλιών πολιτικών, που έβαλαν την Τουρκία στον εκσυγχρονισμό και στον εξευρωπαϊσμό.
 
Ήταν από τους φανατικότερους μεταρρυθμιστές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά δυστυχώς είχε άσχημο τέλος, καθώς ως πρωθυπουργός την περίοδο εκείνη χρεώθηκε την  ήττα της Τουρκίας από τη Ρωσία, έχασε την καλή φήμη που είχε μέχρι εκείνη τη στιγμή, και έκτοτε έζησε παροπλισμένος, αν και όχι ξεχασμένος. Σήμερα οι συνέπειες του έργου του αναδεικνύονται όλο και περισσότερο, γιατί πραγματικά παραδέχονται όλοι ότι υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς μεταρρυθμιστές της χώρας. 

«Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι δοσμένες μέσα από ένα παραμορφωτικό φακό» 

ΠτΘ: Ποιο ήταν το στοιχείο εκείνο που σας κέντρισε για να ασχοληθείτε εκτενώς με την περίπτωσή του;
Χ.Χ.: Σαν Θρακιώτης έχω μια άλλη προσέγγιση στα ελληνοτουρκικά. Πιστεύω πάρα πολύ στην ανάγκη της κατανόησης της ελληνοτουρκικής συνύπαρξης και όλα μου τα βιβλία έχουν έναν ελληνοτουρκικό περίγυρο. Μέσα από τις ισχυρές προσωπικότητες που  επιλέγω να βιογραφήσω,  θέλω να περιγράψω και το πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων,  το οποίο δυστυχώς ταλαιπωρείται σκόπιμα είτε από ανίδεους είτε από φανατικούς είτε από «ελαφρά τη καρδία» σκεπτόμενους. Εγώ θέλω να αναδείξω λοιπόν αυτό το περιβάλλον, το οποίο δεν είναι έτσι ακριβώς όπως το λέμε ή όπως μας το παρουσιάζουν. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις για μένα, είναι δοσμένες μέσα από ένα παραμορφωτικό φακό, και αυτό δημιουργεί πάρα πολλά προβλήματα στην κατανόηση της συνύπαρξης των δύο λαών. Προσπαθώ λοιπόν να εξηγήσω κάποια πράγματα, χωρίς να αποκρύπτω τις κακές στιγμές αυτής της συνύπαρξης, και χωρίς να αποσιωπώ τις καλές στιγμές αυτής της συνύπαρξης.
 
ΠτΘ: Ο «Έλληνας Τούρκος» είναι ένα βιβλίο το οποίο μαρτυρά από μόνο του την μεγάλη και ενδελεχή έρευνα την οποία χρειάστηκε, καθώς φιλοξενεί μεταξύ άλλων ντοκουμέντα και φωτογραφίες που βλέπουν πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας. Πώς εργαστήκατε και πώς καταφέρατε να τις ανακαλύψετε και να διαμορφώσετε αυτές τις πηγές;
Χ.Χ.: Υπάρχει πλέον αυτό το εργαλείο που λέγεται internet και το μόνο που αρκεί είναι να ξέρεις να πλοηγείσαι. Εγώ τυγχάνει να ξέρω και 2-3 ξένες γλώσσες, και αυτό έκανε τα πράγματα ευκολότερα, εφόσον αυτό που αναζητούσα, ήξερα ποια εποχή περίπου έγινε και ποια πρόσωπα συντελούσαν στην πραγματοποίηση του κάθε γεγονότος. Έτσι λοιπόν, κατάφερα χωρίς να μετακινηθώ από το γραφείο μου, να μπω στη βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, στα αρχεία του Foreign Office της Μεγάλης Βρετανίας, στα αρχεία των μεγάλων εφημερίδων  της Γαλλίας, της Αγγλίας, της Ιταλίας και της Αμερικής.  Δυστυχώς δεν μπόρεσα να μπω στα αρχεία της Τουρκίας, διότι η εποχή στην οποία εγώ αναφέρομαι είναι γραμμένη στα παλαιοτουρκικά, τα οποία αποτελούν πια προνόμιο λίγων ανθρώπων που κατέχουν αυτή την παλαιά γραφή. Σε ένα διάστημα τρεισήμισι ετών κατάφερα να συγκεντρώσω ένα απίστευτο υλικό, πολλών εκατοντάδων σελίδων και ένα εξαιρετικό αρχείο με φωτογραφικές παραστάσεις των πραγματικών πρωταγωνιστών των γεγονότων και των ίδιων των γεγονότων. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ιστορικό και καλώς χαρακτηρίσατε το βιβλίο μου δημοσιογραφικό. Πρόκειται για μία μυθιστορηματική βιογραφία. Επειδή η αρετή του επαγγέλματός μας είναι να τεκμηριώνουμε την είδηση, δεν υπάρχει ούτε μια πληροφορία μέσα στο βιβλίο, που να μην είναι διασταυρωμένη. Όλα είναι βασισμένα σε πηγές και μάλιστα επίσημες πηγές, τις  βασικές εκ των οποίων τις αναφέρω μέσα στο ίδιο το κείμενο.
 
ΠτΘ: Οι απόγονοί του αναγνωρίζουν την ιστορία του Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά; Αναγνωρίζουν την ελληνική του καταγωγή;
Χ.Χ.: Κατ' αρχήν δεν υπάρχει αμφισβήτηση ότι είναι από τη Χίο. Υπάρχουν τρεις εκδοχές, όσον αφορά την οικογένεια. Η πρώτη είναι ότι ήταν Σκαραμαγκάς, έπειτα η δεύτερη ότι ήταν Πυρίκης και μία ότι ήταν Κόκκινος. Αυτά ως προς την καταγωγή. Στη Χίο διασώζεται η οικογένεια Πυρίκη, και διασώζεται και η οικογένεια Σκαραμαγκά. Το ερώτημα είναι από ποια ρίζα καταγόταν. Εγώ δεν πήρα θέση ως προς το ποια οικογένεια καταγόταν, καθώς και οι τρεις πλευρές έχουν ισχυρά κατά και υπέρ επιχειρήματα.  Οι Τούρκοι απόγονοι του Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά, η οικογένεια Εντχέμ, είναι ό,τι καλύτερο έχει να επιδείξει σήμερα η σύγχρονη Τουρκία, στο επίπεδο των τεχνών και των επιστημών.  Ο γιος του Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά, ο Οσμάν Χαμντί Μπέης, είναι αυτός που δημιούργησε το Αυτοκρατορικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης και την πρώτη Σχολή Καλών Τεχνών της Τουρκίας. Πέρασε από πολλά πόστα, ήταν πάντοτε προβεβλημένος Οθωμανός αξιωματούχος, και άφησε πίσω του μια πλειάδα απογόνων που σήμερα διοικούν πολλούς τομείς της καλλιτεχνικής, της επιστημονικής και της οικονομικής ζωής της Κωνσταντινούπολης. Αυτή η μεριά ακροθιγώς παραδέχεται ότι μπορεί να είναι ελληνικής καταγωγής, αλλά δεν το εμφανίζουν ως προέχον στοιχείο. Μιλάνε αορίστως. Αυτό όλο το πλαίσιο με αφήνει να υποθέσω ότι ακόμα από την πλευρά των Τούρκων απογόνων του δεν έχουν ξεκαθαρίσει μέσα τους την ελληνική καταγωγή.
 
Αλληλογραφώ με έναν από τους απογόνους που είναι καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου, ο οποίος μου έστειλε ένα κείμενό του, στο οποίο μέσα λέει πως ναι είναι από τη Χίο, αλλά δεν αναφέρεται πουθενά ούτε ως Έλληνας ούτε ως Χριστιανός.  Μου έκανε μεγάλη εντύπωση το απόσπασμα από την αλληλογραφία μεταξύ του Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά και του γιου του όταν ήταν ακόμα φοιτητής στο Παρίσι, όπου επειδή και οι δύο σπούδασαν εκεί, ήξεραν πολύ καλά και μιλούσαν στα Γαλλικά. Ο γιος λοιπόν  γράφει στον  πατέρα του ότι «δεν μπορώ να καταλάβω τι θέλει αυτός ο άνθρωπος από εμάς τώρα».  Το «τώρα» το έχει γραμμένο στα ελληνικά. Εικάζω λοιπόν ότι μπορεί και ο πατέρας και ο γιος να μίλαγαν ελληνικά και να έγραφαν ελληνικά. Από τα στοιχεία που είχα συγκεντρώσει και φαίνεται και στο βιβλίο μου, λέω ότι ο Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά φέρεται ότι μιλούσε ελληνικά. Δεν ήταν λοιπόν αποκομμένος από τις ρίζες του. Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι ήξερε πολύ καλά από πού κράταγε η σκούφια του. Ωστόσο υπήρχαν πολλές αντιδράσεις για την θέση που κατέλαβε, οι φανατικοί μουσουλμάνοι εξεγέρθηκαν και ως εκ τούτου, όπως παραδέχεται και ο απόγονός του, ο ίδιος απέκρυπτε τις ελληνικές του ρίζες. 

«Η οικονομική κατάσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έχει πολλές ομοιότητες με την σημερινή οικονομική κατάσταση της Ελλάδας» 

ΠτΘ: Στο βιβλίο σας αναδεικνύεται και το μεγαλείο του εντυπωσιακού αυτού οικοδομήματος που λεγόταν Οθωμανική Αυτοκρατορία, από την άποψη της αξιοκρατίας, της οργάνωσης που υπήρχε κ.ο.κ. Γιατί δεν μπορούμε να πάρουμε παραδείγματα και για τη σύγχρονη πραγματικότητα;
Χ.Χ.: Η οικονομική κατάσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έχει πολλές ομοιότητες με την σημερινή οικονομική κατάσταση της Ελλάδας. Αν κατέρρευσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία,  κατέρρευσε από τη διαφθορά. Εκεί βρέθηκε μια χρυσή τομή να εξυπηρετηθεί αυτό το τεράστιο χρέος που είχε δημιουργηθεί τότε, με την προτροπή του Γεωργίου Ζαρίφη που ήταν ο «υπ' αριθμ. 1» τραπεζίτης της Αυτοκρατορίας  και ειδικά το «πορτοφόλι» των σουλτάνων.  Αυτός λοιπόν δημιούργησε μια υπηρεσία παρακολούθησης του οθωμανικού χρέους.  Στην υπηρεσία αυτή ανήκαν μερικοί καλοί λογιστές, που ενεργούσαν προς δύο κατευθύνσεις. Η μία ήταν να συλλέγουν λεφτά και να προωθούν το μερίδιο που ανήκε στους τραπεζίτες, η δε άλλη, τα λεφτά που συλλέγονταν και περίσσευαν από εκείνα που έπαιρναν  οι τραπεζίτες, να κατευθύνονται στο δημόσιο ταμείο. Με αυτό τον τρόπο κατάφεραν να απαλύνουν τον τεράστιο φόρτο του χρέους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,  και ταυτόχρονα να είναι οι πρώτοι οι οποίοι πρότειναν μεθόδους αξιοποίησης των πόρων του κράτους, έτσι ώστε τελικά να μπορέσει να βγει από αυτό τον κυκεώνα των χρεών και των δανείων η Οθωμανική Αυτοκρατορία, πράγμα το οποίο φυσικά δεν επετεύχθη, γιατί αυτά τα πράγματα χρειάζονται ειδική κουλτούρα για να μπορέσει να τα ανεχθεί και ο λαός και να μπορέσει να τα επιβάλλει μια κυβέρνηση. Ωστόσο εξυγίανε σε μεγάλο βαθμό την πορεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία παρά την ήττα με τη Ρωσία, επέζησε άλλα σαράντα χρόνια και μόνο μετά τις καταστροφές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου κατέρρευσε και κάτω από το βάρος και της ήττας της και τον εθνικισμό, διαμελίστηκε. 

«Χρειάζεται η μελέτη του φαινομένου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας» 

ΠτΘ: Θα μπορούσαμε να πάρουμε το παράδειγμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να το φέρουμε στα σημερινά σύγχρονα δεδομένα;
Χ.Χ.: Κάθε πράγμα στην εποχή του. Δεν ξέρω αν θα μπορούσαμε να το πάρουμε, αλλά ίσως να χρειαζόταν μια μελέτη αυτού του φαινομένου, που στην ουσία είναι ένα βαλκανικό φαινόμενο, γιατί όλα τα βαλκανικά κράτη υποφέρουν από ένα είδος διεφθαρμένης διαχείρισης του δημόσιου χρήματος. Η Τουρκία άλλωστε  ήταν η πρώτη που ως χώρα περιείχε όλα τα βαλκανικά κράτη κάποτε. Θα μπορούσε κάποιος μελετώντας το να κατεβάσει ιδέες για το πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν από τις πιο σημαντικές αυτοκρατορίες που υπήρξαν ποτέ στην Ευρώπη, δυσφημισμένη και κακοπροβεβλημένη όμως σήμερα επίτηδες.  Δεν έχουμε αναγνωρίσει τις αρετές της, μια από τις οποίες ήταν και η ανάδειξη άγνωστων ανθρώπων που απλώς διέθεταν την ευφυΐα και μπορούσαν να ξεχωρίσουν και η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν είχε κανένα πρόβλημα να τους αξιοποιήσει.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.